رئیس جمهور, نقش اول حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

آیا مجموعه دولت و خصوصا شخص رئیس جمهور محترم, دیدگاه و برنامه مثبت و شفافی در نقش و جایگاه این فناوری دارد و آیا لزوم جاری كردن این نگاه در برنامه بخش های مختلف اجرایی, مورد توجه است و نهایتا این كه آیا نقطه كانونی خاصی برای تمركز طرح ریزی ها و برنامه های بخش های گوناگون, و هماهنگی آنها در یك مسیر مشخص به سمت توسعه وجود دارد

در گذر از شرایط و تحولات چند ساله گذشته در عرصه دانش-صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در كشورمان، وارد دوره دیگری شده‌ایم كه هنوز چندان رونمایی و خودنمایی نكرده، و بنابراین، قضاوت در پیرامون آن چندان ساده نیست، هرچند از همین نقطه‌نظر، پرداختن به آن، یك ضرورت است.

واقعیت این است كه در طی چند سال دوره گذشته، علیرغم انتقاداتی كه نسبت به عدم انسجام در بخش مدیریت حوزه IT كشورمان بیان می‌شد، آنچه وجود داشت بیشتر اختلاف سلیقه‌هایی بود كه نهایتا و در مرحله عمل، مانعی جدی ایجاد نمی‌كرد. شاید مهم‌ترین مصداق در این اختلاف را بتوان در بین وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات با دبیر وقت شورای عالی اطلاع‌رسانی دانست، كه هر دو نیز بر مصالحه و مسالمت تاكید می‌كردند، و اختلاف‌نظر را بیشتر به اتاق دربسته هدایت می‌كردند، به‌ویژه كه به نظر می‌رسید مجموع قوه مجریه(و حتی نظام) نوعی توافق نانوشته بر مدیریت متمركز حول یك نقطه كانونی با جایگاه «نماینده ویژه رئیس‌جمهور» حاصل كرده بودند، در واقع اراده رئیس‌جمهور به مثابه رئیس قوه مجریه و نماینده ملت، به خوبی در این كانون متبلور بود، چنان‌كه بخش‌هایی از دیگر قوا، و حتی نیروهای نظامی و انتظامی و دستگاه دیپلماسی نیز در هماهنگی خود با این نقطه مركزی، كم‌وبیش هماهنگ عمل می‌كردند.

در حقیقت آنچه امتیاز این دوره شمرده می‌شد، عدم وجود اختلاف نظر و موازی‌كاری نبود –كه امری طبیعی است- بلكه فراهم كردن شرایط مناسب برای زمینه‌سازی جهت شكل‌گیری و رشد یك اراده ملی بر مبنای نوعی توافق عمومی بود كه انرژی‌ها و تحرك‌ها را تا حد امكان، هم‌سو و هم‌جهت كند، و آنها را در یك مسیر به كار اندازد، در این حالت است كه خود به‌خود اختلاف‌ها در نگاه و عمل، به موضوعی حاشیه‌ای تبدیل می‌گردند.

به نظر نگارنده، ایجاد دوره مزبور در كشورمان، اولا و مهم‌تر از همه، مرهون وجود نگاه روشن رئیس‌جمهور وقت به فناوری آینده‌ساز اطلاعات و ارتباطات، و به دنبال آن، پیدایش یك اراده جدی برای تزریق كردن این اندیشه در متن و بطن برنامه‌های اجرایی كشور بود. از سوی دیگر، نقش نماینده ویژه وی در این حوزه، برای ترغیب رئیس‌جمهور و تصمیم‌سازی در وی كاملا آشكار بود، نتیجه این بود كه با هم‌افزایی این دو اندیشه، دوران قابل توجهی در بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در قالب برنامه توسعه پدید آمد، چیزی كه شاید سابقه دیگری در تاریخچه برنامه‌ریزی كلان كشورمان نداشت، و هنوز آثار این موج، در جامعه مشهود است.

چنین شرایطی، برای طراحی و اجرای برنامه‌های كلان كشوری به قصد توسعه ملی، موقعیتی ایده‌آل را فراهم می‌آورد كه می‌تواند مقدمه مناسبی برای پیشرفت‌های جهشی گردد. هرچند البته این سخنان، هرگز به معنای عدم نقد برنامه‌ها و عملكردهای ناموفق احتمالی نیست.

اگر با این مقدمات، حوزه مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات حال حاضر كشور مورد بررسی قرار گیرد، مهم‌ترین خلاء را می‌توان عدم وجود و یا عدم تبلور آشكار یك اراده عام در سطح ملی دانست، كه بتواند علاوه بر نمایش اهتمام دولت در به كارگیری این فناوری، جایگاه نقش هدایت و هماهنگی این عرصه را نیز مشخص و معین کند.

آیا مجموعه دولت و خصوصا شخص رئیس‌جمهور محترم، دیدگاه و برنامه مثبت و شفافی در نقش و جایگاه این فناوری دارد؟ و آیا لزوم جاری كردن این نگاه در برنامه بخش‌های مختلف اجرایی، مورد توجه است؟ و نهایتا این‌كه آیا نقطه كانونی خاصی برای تمركز طرح‌ریزی‌ها و برنامه‌های بخش‌های گوناگون، و هماهنگی آنها در یك مسیر مشخص به سمت توسعه وجود دارد؟

شورای عالی فناوری اطلاعات، وزارت ارتباطات فناوری اطلاعات، شورای عالی اطلاع‌رسانی، مراكزی مانند مركز تحقیقات مخابرات، و... می‌توانند در شرایط حاضر، گزینه‌های مختلف این انتخاب باشند، هرچند به نظر می‌رسد كه آنچه شرط اساسی است، وجود اراده شفاف و انگیزه‌ساز در راس دستگاه اجرایی است، و بقیه عوامل در مقایسه با اهمیت این عامل، همگی جایگاه نسبی كمتری دارند.

محمود اروج‌زاده