این راهش نیست

بسیاری را گمان بر این است که رقابت سازنده می‌تواند موجب پیشرفت باشد. چندان که در مواجهه نخستین به نظر می‌رسد، این گزاره به تمامی درست می‌نماید، اما نکته‌ای ورای آن نهفته است …

بسیاری را گمان بر این است که رقابت سازنده می‌تواند موجب پیشرفت باشد. چندان که در مواجهه نخستین به نظر می‌رسد، این گزاره به تمامی درست می‌نماید، اما نکته‌ای ورای آن نهفته است که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد؛ عده‌ای حاضرند برای دستیابی به پیروزی، شهرت و موفقیت هر بهایی را پرداخت کنند و راه‌های ناصواب را نیز به بوته آزمایش بگذارند. نگاهی به اخبار بازی‌های المپیک نشان می‌دهد، برخی از ورزشکاران ماکیاولیست از آبرو در این راه مایه می‌گذارند و برای دستیابی به هدف به داروهای نیروزا متوسل می‌شوند تا خود را رستم‌دستان، سرآمد ورزشکاران و پهلوان پهلوانان به دیگران بنمایانند. در برخی موارد (که البته بیشتر به کشورهایی نظیر ایران مربوط می‌شود) دستی از غیب به مدد ورزشکاران خطاکار می‌‌آید تا آبروی به زحمت جمع‌شده آنان یک‌باره بر زمین جاری نشود.

چنین رقابت‌های ناسالمی البته تنها خاص میدان‌های ورزشی نیست، رقابت‌های انتخاباتی نیز اسیر این ترفندهاست و عده‌ای را گمان بر این است که تقلب، ابتدا از سیاست کار خود را آغاز کرده و اینک به ورزش و سایر زمینه‌های رقابتی دیگر نیز کشیده شده است.

در مطالعات حیات‌وحش و طبیعت ایران نیز رقابت‌هایی وجود دارد و کارشناسان و بزرگان قوم معتقدند این رقابت‌ها باعث خواهد شد بخش بیشتری از این دانش که به کوه یخ مانند‌ است، آشکار‌تر شود. تردیدی نیست که می‌توان با نگاهی خوشبینانه تمامی فعالیت‌ها را مثبت ارزیابی کرد، اما وقتی فعالیتی به بیراهه کشیده شد دیگر نمی‌توان امید داشت در فراسوی افق خورشیدی طلوع کند.

برخی از مدعیان مطالعات حیات‌وحش در ایران با ابتیاع یک دستگاه دوربین دیجیتال سعی دارند از گونه‌های نادر جانوری و گاه گیاهی، عکس و فیلم تهیه کنند و برای دستیابی به هدف خود از هیچ فن زیر جُلَکی و سخیفی نیز در نمی‌گذرند.

حساب این عده را باید یک‌سره از کسانی که کارشان عکاسی، فیلمبرداری و فیلمسازی است، جدا کرد. به عبارت دیگر، با پیشرفت فناوری، دوربین‌های دیجیتال به مدد این مدعیان تحقیقات میدانی حیات‌وحش آمد تا خود را کارشناسان تراز اول معرفی کنند. جالب اینکه در بسیاری از موارد نظرات استادان، صاحب‌نظران و کارشناسان این شاخه از علم را نیز با صراحت رد می‌کنند، بی‌آنکه دریافته باشند حیات‌وحش نیز بخشی از علوم تجربی است و آنان که بیشتر در این راه تجربه‌ای حاصل کرده‌اند، نظرات صائب‌تری دارند.

وقتی جرج‌ شالر در سال ۲۰۰۶ به دعوت هوشنگ ضیایی برای بررسی وضعیت یوز آسیایی و زیستگاه‌های آن به ایران آمد، در شروع کارگاهی که به این منظور در منطقه توران برگزار شد، گفت که برخورداری از دوربین عکاسی و فیلمبرداری، جی‌پی‌‌اس، لپ‌تاپ و... بسیار ایده‌آل است اما برای کار میدانی حیات‌وحش لازم است دوربین دوچشمی داشت، دفترچه یادداشت و یک قلم. باقی لوازم اگرچه مفید، اما لازم نیستند. بدین ترتیب زمانی می‌توان به آینده تحقیقات حیات‌وحش در ایران امیدوار بود که کارشناسان برای ثبت وقایع و مستند‌سازی گزارش‌های خود، دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری را بیرون بکشند و از دیگر سو، عکاسان و فیلمبرداران حیات‌وحش نیز با دانش کارشناسان قدم در طبیعت بگذارند.

در غیر این صورت، همانگونه که رقابت‌های ورزشی گاه به بیراهه رفته است، این شاخه از علم و هنر نیز راه به جایی نخواهد برد. اما مگر علمی است که یک رشته با سایر حرف و رشته‌ها همسو و هماهنگ نباشد؟

به هر حال قرار است که تمام بخش‌ها از ورزش گرفته تا ادبیات و مطالعات حیات‌وحش- به قول مشهور- به هم بیایند!

samkhf.blogfa.com

سام خسروی