شیوه های تقویت حس مذهبی در کودکان

برای بسیاری از خانواده ها شرکت کودکان در مجالس مذهبی و سوگواری عملی خوشایند و راهکاری مناسب برای دور شدن فرزندانشان از مفاسد اجتماعی است

برای بسیاری از خانواده‌ها شرکت کودکان در مجالس مذهبی و سوگواری عملی خوشایند و راهکاری مناسب برای دور شدن فرزندانشان از مفاسد اجتماعی است. زیرا دریافته اند در سایه تمسک به اهل بیت «علیهم السلام» آینده معنوی آنها بیمه می شود.

از آنجا که حس دینی در طبیعت و فطرت کودک به ودیعه نهاده شده، وظیفه والدین تقویت این حس و آماده کردن کودک از نظر روانی و عاطفی برای پذیرش عمیق تر آن است تا این حس بدون القا و اجبار بیرونی شکوفا شود. ضمن آنکه اگر از سوی والدین آموزش و تعلیمی هم صورت گیرد، بهتر است در راستای یاری کودک برای کشف آن باشد.

زیرا چنانچه به کودک فرصت کشف فطرت و حس دینی داده نشود و یا این کار با تعجیل، بدون هدف و برنامه مشخص و دقیق انجام گیرد در روند پرورش حس مذهبی کودک اختلال و کندی ایجاد می شود. در این صورت انگیزه درونی، کنجکاوی ذاتی، عشق وجودی و نیاز فطری کودک کاهش خواهد یافت.

کارشناسان تربیتی معتقدند یادگیری و پذیرش ارزشهای دینی و مذهبی در سه مرحله صورت می گیرد:

▪ مرحله اول: در این مرحله چون کودک متأثر از رفتار والدین است و براساس خواسته‌های پدر و مادر عمل می کند، در نتیجه دوست دارد از والدین خود تقلید کند، به اعمال عبادی و مذهبی آنها، حساس و علاقمند است تا مانند آنها در مراسم سوگواری شرکت کند، پس این فرصتی مقدماتی برای دعوت وی به شرکت در این قبیل مراسم است.

▪ مرحله دوم: کودکان اصولاً در پذیرش ارزشهای دینی تابع دیگران، محیط و موقعیت اجتماعی هستند. در این مرحله کودک در مراسم سوگواری و مجالس مذهبی شرکت می کند تا به موقعیت اجتماعی دست یابد و مورد قبول دیگران واقع شود. بدین ترتیب، عشق به خدا و معصومین (ع) در وی قوی تر می شود. ضمن اینکه کودک دوست دارد با همسالانش در این مراسم حضور داشته باشد.

▪ مرحله سوم: در این مرحله کودکان و نوجوانان براساس دیدگاه شخص خود ارزشها و باورهای دینی را می پذیرند که پایدارترین شکل درک این مسأله است. در چنین شرایطی ارزشها برای کودک یا نوجوان مقبولیت می یابد و درونی می شود.

در این صورت حتی اگر شرایط خارجی تغییر کند، عقیده و عمل نوجوان نسبت به ارزشهای مذهبی پایدار می ماند. بنابراین، بهتر است والدین برای درونی کردن ارزشهای دینی از تحکم و اجبار دوری کنند و با پاسخگویی صحیح به پرسش‌های نوجوان سبب رشد درک و بینش هر چه بیشتر او شوند تا وی در مسیر خودیابی و خودآگاهی حرکت کند و از مرحله پیروی از دیگران به مرحله «خودپیروی» سوق یابد. آنچه به والدین در این مرحله بیش از همه کمک می کند، داشتن ارتباط دوستانه با نوجوان به منظور عمیق تر کردن باورهای دینی در او می باشد.

اما چگونه می توان کودکان را برای حضور در مراسم سوگواری با خود همراه کرد؟ کارشناسان مذهبی چهار اصل را در این زمینه یادآور می شوند:

۱) اصل تشویق: تشویق باید در ابتدا به صورت قابل لمس و مداوم انجام شود. دادن شکلات، اهدای هدیه و بردن کودک به مکانهای دلخواهش از جمله این موارد است. بتدریج که سن کودک افزایش یافت، بهتر است تشویق کمتر شود. ضمن آنکه بیشتر جنبه اجتماعی پیدا کند. مانند تحسین عملکرد کودک، تقدیر از شرکت کودک در مراسم و مقایسه وی با گذشته اش. به این ترتیب او از نتیجه کار خود خشنود خواهد شد.

۲) اصل اعتدال: بهتر این است شرکت در مراسم سوگواری، تکلیفی مشکل برای کودک نباشد ضمن اینکه در صورت طولانی شدن مراسم و خستگی کودک بهتر است وی را به منزل برگرداند. از سوی دیگر شرایط و موقعیت جسمی کودک هم باید سنجیده شود و در صورت عدم تمایل یا بیماری، از بردن او خودداری کرد.

۳) اصل تابعیت از گروه: در مواردی که کودک مایل است به صورت گروهی و یا به اتفاق همسالانش در مراسم سوگواری شرکت کند بهتر است مقدمات حضورش به همراه همسالانش در مراسم فراهم شود.

۴) اصل الگویی: چنانچه شخصی مذهبی و مورد قبول کودک یا نوجوان در میان اقوام و دوستان باشد، می توان برای ترغیب او به شرکت در مراسم سوگواری، کودک به همراه فرد مورد علاقه اش به این مراسم فرستاده شود.

● آموزش مفاهیم دینی در قالب هنر

یکی از راههای درک هر چه بهتر مفاهیم دینی و بینش مذهبی در کودکان، استفاده از ابزارهایی است که کودک نسبت به آنها احساس نزدیکی و علاقه مندی بیشتری می کند. از جمله بهره گیری از قصه‌ها، نقاشی‌هایی که مبنای آنها داستانها و قصص قرآنی است. از سوی دیگر آشنایی با فضایل اخلاقی و اهداف امامانی نظیر امام حسین (ع) و فداکاری یارانش در واقعه کربلا نیاز به پاسخگویی صحیح و دقیقی از مفهوم «شهادت» دارد، بنابراین لازم است والدین با مطالعه و حضور در مجالس بحث و سخنرانی در این زمینه خود را آماده پاسخگویی به سؤالات احتمالی کودکانشان کنند. شیوه دعا کردن و اظهار خواسته‌های منطقی و مشروع به خداوند یکی دیگر از شیوه‌هایی است که والدین همواره باید به کودکانشان یادآوری کنند.

همچنین به آنها بیاموزند که می توانند این خواسته‌ها را از طریق « توسل» و واسطه قراردادن امامان معصوم (ع) از خداوند طلب کنند.

آنچه از همه مهمتر است اینکه والدین بدانند با بالابردن قدرت ایمان در فرزندانشان آنها را در برابر تحمل مشکلات مقاوم تر و برای پذیرفتن مسؤولیتهای بزرگتر آماده می سازند. در نتیجه ایام محرم و صفر می تواند مناسب ترین زمان برای نزدیکی هر چه بیشتر والدین و فرزندان به آموزه‌های دینی و ارتقای بینش مذهبی در آنها باشد.