چهارشنبه, ۱۵ اسفند, ۱۴۰۳ / 5 March, 2025
بـــــــــــــــــــودا سیـــدارتــه گـــوتـــــمـــه

● خـاستگاه فـرهنگی اجتماعی سیدراتا گوتـمه
هند ، سرزمین اقوام بومی ( پاراها یا دراویدیها ) دارای تـمدنی درخشان و آیین ودایی كه حد وسط ادیان مترقــی ابراهیمی و ادیا ن بــد وی ( آنیمیسم و فیتیشیسم ) می باشد. بنای آیین ودا ، ویدیا،د انش و عقل و بصیرت بوده و راه های رهایی از جهل یا اویدیا را نشان می دهد.در حدود سه هزار سال پیش ، اقوام مختلفی از آریایی ها كه نژادی نیرومند ، جنگجو ، بسیار فعال ، مهاجر و مستـعد پیشرفت و دارای ادیان بدوی مثل تو تـمیسم ، آنـمیسم و فیتیشیسم بودند ، از سرزمین های شمـالی دریای خزر یا شـمال اروپا یا نواحی تركمنستان ، تقریبا" به طور هـمزمان به هند و ایران هجـوم بردند .
آریا یـی ها پس از ورود شان به هند و ایران ، تـمدن ها ی متـفاوتی را به وجود آوردند. در هـند مذاهب درونگرای برهـمنیسم و بود ایی و در ایران مذاهب برون گرای میترایی، زردشتی ، مانوی و مزدكی.
نـژاد یگانه آریـایی ، مذاهـبی دوگانه آفریدند ، چرا كه هـند سرزمینی پر بار با جنگل ها ی انبوه ، زندگی آسوده را فراهم می ساخت و از یك سو باعث پیدایش موسیقی و هنر و احساسات لطیف و معماری هنر مندا نه و از سوی دیگر عمیق ترین عوا طف عرفانی و مذهـبی را به وجود آورد ؛ از جـمله : ودایی كه اولین آیین هندوهاست و برهـمایی كه تر كیبی از ود ا وآیین آریایی هاست ؛ و بود ایی كه برهـما ئیسم اصلاح شده است.
در صورتی كه در ایران خشك و كم آب بنا به شرایط اقلیمی خاص ، از یك سو به ایجاد تـمد نـی برون گرا ، مبتنی بر اقتصاد كشاورزی و رفع نیازها ی روزمرۀ انسانی و از سوی دیگر بنای آ یین های میترایسم،زردشتی ، مانوی و مزدكی را نـهاد ،آیین هاییكه به اصلاح ساختارهای اقتصادی و اجتما عی پر داختند.
جنگـجویان آریایی ( كاشاتریاها ) با ورود به هند ، در شرایط اقلیمی مساعد هند ، زندگی قبیله ای را با قتـل عام جمـع زیادی از بومیان هنــدی ، آ غاز كردند. تعدادی از كاشا تریاها یا جنگجو یان ، با غارت ثروت هندیان ، به پادشاهان هند، تبدیل شدند و این پادشاهان با تكیه بر زور و ثروت به دست آمده و زور جنـگجویان و تزویر مـبتنی بر بافـته های مذهـبی قدیسان ودایی و آریایی ها " آیین جدید برهـمنییسم " ؛ حكومت خود را پایه گذاری كردند." بـرهـمنان " كه نیرومند ترین قدرت حـكومت بودند ، با بافـته های مذهبی ، راه را بر اندیشیدن و قـیام بومیان و آریایی های غیر خودی بستند و حكومت مبتنـی بر زر و زور و تزویر پادشاهان را مـحكم كردند.
آنان ،آیـیـنی بنا كردند بر پایه ی خدایانـی ، تا طبقه طبقه و تكه تكه كردن افراد جا معه موجه جلوه كند و اسـتعداد ویژه ی ارتـباط با ماوراء طبیعت " شـورینگا" وشا یستگی اجرای مراسم پیچیده ی قـربانی ، جهت خدایان را برای خود قائل شدند.
بدین گونه ، نظام كاستی و طـبقاتی در ذهن ها ، جا گرفت ، كه عبارت بود از :
اول پادشاهان و شاهزادگان و كا شاتریاها
دوم ؛ برهـمــــنان كه در اصل نیرومندتر ین و مـرموزتر ین نیروهای جامعه بودند.
سوم و چهارم ؛ كشاورزان و صنعتگران كه احتـیاجـاتشان را بر آورده می كردند و آ خـر از هـمه ، نـجـس ها ( پــاراها ) ، بومیان غیر آریایی ، صاحبان اصلی تـحقیر شوند ، تا توان مبارزه را از دست بدهند و در كنار نظام كاسـتی ، " تناسخ ارواح " تـجدید حیات را دوباره مطرح نـمود ، كه بیانگر این امر است كه فرد در هر طبقه ای كه زاده شود ، تلاش می كند ، رنج می كشد ، عشق می ورزد و زمان مرگ ، روحش را به كسی كه می خواهد ، فـقط از طبقه و كا ست خود منتـقل می كند و این گردونه ی تناسخ یا كارمای سرنوشت ، تـحت نظر " برهـمنان " و " خدایان " هـــدایت می شود.
● تولد جسمانی سیدارتا گوتـمه
صـد سال بعد ( ۵۶۳ق- م ) در چنین شرایط اجتماعی و مذهبی ،در خانواده ی پادشاه بنارس ، در شـمال غر بی هند ، در قوم ساكی یا شاكیا ، طـفلی به دنیا آمد ، كه مادرش چند هفته بعد از تولدش می میرد ۰نامـش را "سیدراته گوتمه " یا " سیذارتا گوتـمه " می گذارند . پـدر ، برهـمنان و پیـشگویان را فـرا می خـواند ، آنـها می گویند :پسرش ، پادشاهی قدرتـمند یا برهـمنی اشراق یافته می شود. پدر از ترس این كه ، پسرش برهمن شود و سلطنت را از دست بدهد ، او را در محیط مصنوعی كاخ ، چنان تربیت میكند تا سعادت زندگی را بچشد و او را از دغدغه ی عرفانی و زهد و برهمنی غافل كند.
● تولد روحانی سیدارتا گوتمه
سیدارته در ۱۷ـ۱۶ سالگی ازدواج كرد ، ده سال بعد به ناگاه ، با چهار اشاره ی غیبی " پیری ، بیماری ، مرگ و فـقر " آشنا می شود. این آگاهی ، او را منقلب می كند. سر تراشیده ، جامه ی زرد پوشیده و پیرایه از تن و دل ، دل در آورده ، از كاخ ، به معبد برهمنان در عمق جنگل ها ، پناه می برد.پس از ســی سال ریاضت طولانی و سخت در كنار برهمنان بزرگ ، از من دروغین و اسیر غرایز ، رهایی یافت.
● تولد بودای پیام آور
در اوج ریاضت ها ، به شك می افتد كه این همه ریاضت ها برای چه ؟زهـد برای زهـد ؟ زهد برای تحسین دیگران ؟ راهی كه فرد در آن فلسفه ی بزرگ انسانی و خدایی نداشته باشد ،درون انسان تاریك می گردد، دچار خود رستی و غرور میشود ، و خود را اسیر شهرت و قضاوت دیگران می بیند ، این جاست كه ،بر می خیزد ، زندگی ای كه او را مقید افكار برهـمنان وچرخه ی پر رنج طبقه و دیگران نموده ، رها می نـماید و از مرحله " سامسارا " هم میگذرد.
و در زیر درخت " بودهی " درخت بیداری و آگاهی كه در روستای بودگاه در ضحرای هند جنوبـی ، از سر خرد ، بر درون خویش متمركز می شود و در این راه بسیار شكیبایی میورزد تا به روح مطلق ابدی " آتـمان " و به نیروانا ؛ "آرامش "وقـناعت و اخلاص می رسد ۰ و آنگاه بودا می شود ؛ بیدار و آزاد و آگاه ، بیدار و آزاد از چه ؟ از رؤیا های غافل كننده ، از سر در گمی ها ، از نفس ، از رنج موهوم و ساخته ی طبقات و قضاوت دیگــرانآگاه به چه ؟ آگاه به این كه ؛ نباید خواسته های انسانی و طبیعی را سركوب كرد، و آگاه به اینكه نظام طبقاتی غیر انسانی و نا عادلانه است او معتقد بود هـمه ی انسان ها با یكدیگر برابرند ، پس این نظام ، جایگاه منطـقی و انسانی ندارد و آن را به شدت رد كرد۰و دیگر اینكه ، معـتقد بود ، تناسخ ارواح ( تجدید حیات ) برای افرادی كه ، به كمال رسیده اند ،نیازی نیست و مصداق ندارد و در نتیجه از آیین برهـمنان روی بر می تابد به آیینی بـهتر رو می كند۰
● آییـن بــودا
شاهــزاده ی بنارس ـ اكنون به عنوان آواره ی پیام آور ـ درویش ـ به میان مردم باز می گردد ، می آید تا به نـقـد آیین گذشتگان و رهایی مردم بپردازد و آیینی بـهتر عرضه كند.
مردم را از بردن قربانـی به پیش برهـمنان برای خدایان باز میدارد و آن را ، استـثمار و به سود برهـمنان می داند خدایان را انكار و آن ها را عاملی برای توجیه نظام كا سـتی و نوعی استحـمار ، عنوان می كند.
بودا میگوید : برای رسیدن به نیروانا ، نیازی به ریاضت های سخت و به دور از طبیعت انسانی نیست ، بلكه به غرایز و امیال و پیوند ها ، به اندازه ی طبـیعی شان باید مـجا ل حیات بخشید ، و فارغ از هر گونه " ودا " یا ویدیا ، یا آگاهی و بصیرت مشغول به دنیای بیرون از خود ، فـقط با عشق و رنج ، كه دو روی یك سكه اند و تـجربیات معنوی و منطـقی ، با اشراق ، با خرد معطوف به دنیای درون ، فارغ از هر گونه دلبستگی درونی و بیرونی ، به نیروانا رسید
بودا معتـقد است ، به وسیله ی اشراق ، روح وسعت می گیرد ، تا جایی كه در این جهان ناپایدار ( مـایـا ) ، هیچ گونه رنـجی را احساس نـمی كند ، از مرحله ی كـارما ( درك روابط علت و معلولی حاكم بر جهان ) و سامسارا ( رنج حاصل از قـضاوت دیگران ) رها می شود و آن گاه به فلاح و رستگاری ( موكشا ) می رسد ، این روح مطلق " آتـمان " دیگر نیازی به تـجدید حیات ندارد ، چرا كه تـجدید حیات برای ارواحی است كه ، به نیروانا نرسیده اند ؛ آن قدر باید این انتـقال روح صورت پذیرد ،تا فرد به نیروانا برسد. با توجه بر چهار اصل می توان به نیروانا رسید :
۱) زنـدگی رنـج است
۲) رنـج ، آرزوی نـفس است
۳) نـفس و هوس كه از بین برود ، رنـج پایان می پذیرد
۴) راه از بین رفتن نفس ، سیر و سلوك در طریـقت هشتگانه است
هشت گام اشراق در راه های هشت گانه ، به ترتیب زیر است ؛
ابتـدا آموزش خرد ـ گام اول : نگرش صحیح گام دوم : اهداف صحیح سپس آموزش اخلاق ـ گام سوم : گفتار صحیح ۰گام چهارم : عمل صحیح گام پنجم : امرار معاش صحیح و بالاخره آموزش مراقبه ـ گام ششم : تلاش صحیح ۰ گام هفتم : حـضور ذهن صحیح ؛ گام هشتم : تـمركز صحیح
و این طریقت هشتگانه بر ده اصل یا بـهتر بگوییم ، ده " نه " استوار است
۱) نكشتن حیوانات
۲)مصرف نكردن اموال غیر
۳)دوری از ناپا كی و بی عفتی
۴) دوری از فریبكاری
۵۰اجتناب از شكم بارگی
۶)دوری اجتـناب از مستی شراب
۷) اجتناب از رقص و آواز و طرب لـهو لعب
۸) نفی زیور آلات و آرایش ها و تـجمل های ظاهری
۹) كناره گیری از بستر و خانـمان
۱۰) رد سیم و زر ( پول )
البته ، بودیسم یك دین الـهی نیست ، بودا مبتكر وجود یك خالق یا خدا بود ، در آیین او خدایی وجود ندارد
بودیسم ، یك تـجربه ی انسانی و برای رسیدن به حـقیقت یافتن آن خرد دنیایی را كـنار می زند و به شناخت درون " اشــراق " می پردازد ، كه اشـراق پایان سرگردانی بی هدف ، در گذر مرگ و زند گی است. بــودا در سال ۴۸۳ ( ق ـ م ) در سن ۸۰ سالگی به رؤ یای مــرگ فرو رفت
● قـلمرو جغرافـیایی آیین بـودا
روحانیان برهـمایی ، كه زمانی بودا ، برهـمن اسطوره ای شان بود ، با ظهور آیین جدیدش ، كاخ قدرت و ثروت خود را در حال فرو ریـختـن دیدند ، او را مورد غضب و تكـفیر قرار داده و از هند، بیرون كردند این است كه بودا در جامعه ی هند پایایی چندانی نیافت ، ولی در جوامع دیگر از جـمله ؛ چین ، ژاپن ، سیلان ، تبت ، ویتنام ، كامبوج و كره و حتی جوامع غربی ، كه از آیین های تشریفاتی و سطحی حكومت های مستبد و بی روح زمانه شان به ستوه آمده اند ، پیروان زیادی را جذب كرده است و اكنون پیروان بودا ، بزرگترین شـماره را در شـمار پیروان مذاهب دارند
● نـقد آیـیـن بـودا
بودا با تـمـامی فریادهای بلند و عمیق خود شناسی اش ، آنگاه كه خرد مانده در جسم را كنار می زند و فـقط به اشراق وخرد معنوی می پردازد ، از آن اوج عظیم و پر شكوهش سقوط می كند ، چرا كه با وجود تـمام دغدغه ها ی عمیق متـعالی و معراج دائمی روح انسان و نكته های دقیق و راهنمایی های عمـیق و اخلا قی و ماوراء مادی و طبیعی ، متا سفانه ، به ودا یا ویدیا ، عقلی كه آبادگر طبیعت ناپایدار " مایا " است ، پشت می كند و راهی برای برآورده ساختن نیازها ی طبیعی انسان ، و ایجاد حكومت و تـمدن در بعد مادی ، نشان نـمی دهد ، در حالی كه می دانیم ، دو با ل عشق و عـقل هـماهنگ و هـمـآواز می توا نند ما را یاری دهند و كمال فردی و رشد اجتماعی را زمـینه ساز شوند و دیگر اینكه ، در این آیین ، خدایی وجود ندارد و رسیدن به نیروانا ، فـقط در پرتو ، نـفی نیاز و شناخت و رشد درون مایه ها ی فردی ، صورت می گیرد ۰ اما عشق درست ، اگر فـقط اسیر در خود شود و فراتر از وجود خا كی را نیابد ، نـمی تواند نجات بـخش باشد ؛ چرا كه فرد ماوراء طبیعت ، فراتر از غریزه و فراتر از قضاوت افراد می شود ولی این حركت ، فـاقد هر گونه توجیه منطـقی ، انسانی و علت غایی والـهی می باشد كه چون نیلوفری از آبی زلال سر بر آورده است كه ریشه اش در لـجن است و باید رو به سوی خورشید داشته باشد ، تا عـمق بگیرد، الـهی شودو از بعد لـجـنی اش فاصله بگیرد و چـون " خورشیدی " در میان نیست ، برای هـمیشه در مرداب لـجنی وجود خود می ماند.
منابع و مآخذ :
تاریخ تـمدن ـ علی شریعتی ـ ۲۸۷ ص ـ ج ۲ ـ انتشارات قــلم ـ چا پ سوم ـ بـهار ۶۸ ( مجموعه آثار شماره ی ۱۱ )
تاریخ و شناخت ادیان ـ علی شریعتی ـ ۳۹۸ ص ـ ج ۱ ـ شركت سهامی انتشار ـ چاپ چهارم ـ تابستان ۷۰ ( مـجموعه آثار شماره ی ۱۴ )
تاریخ شناخت ادیان ـ علی شریعتی ـ ۳۳۷ ص ـ ج ۲ ـ شركت سهامی انتشار ـ چاپ چهارم ـ تابستان ۷۰ (مـجموعه آثار ۱۵ )
اشخــاص در آثـار دكتـر علی شریعتی ـ ۷۹۵ ص ـ حیدر شجاعی ؛ قاسم میـر آخوری ـ چاپ اول ـ ۱۳۷۵
بیداری بودای درون ـ لاما سوریاداس ـ ترجـمه ی ملیحـه ی كربــــاسیان ؛ فتـانه ی تر كاشوند ـ ۴۷۵ ص ـ نشر مرداد ـ چاپ اول ـ ۱۳۷۹
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست