شهر خدا

«آرسیوس آگوستین» معروف به «آگوستین قدیس» كه بعدها به «سنت آگوستین» شهرت یافت, در سال ۳۵۴ میلادی در شهر «تاگاشت» در شمال آفریقا به دنیا آمد

«آرسیوس آگوستین» معروف به «آگوستین قدیس» كه بعدها به «سنت آگوستین» شهرت یافت، در سال ۳۵۴ میلادی در شهر «تاگاشت» در شمال آفریقا به دنیا آمد. مادری مسیحی و پدری كافر داشت و خود در جوانی بت پرست بود. به فلسفه علاقه داشت و آن طور كه خود در كتاب معروفش به نام «اعترافات» بیان می كند، برای كشف حقیقت جست وجوهای فراوانی داشته است و در این راه مدتی نیز به اندیشه «مانی» ایمان آورده و «مانوی» می شود، اگر چه به زودی از آن آیین دست كشید. وی سرانجام و در سال ۳۸۷ و در سن ۳۳ سالگی به «مسیحیت» ایمان آورده و چنان در این آیین پیشرفت می كند كه ۴ سال بعد به رتبه «كشیشی» نائل می شود. او ۴ سال بعد از رتبه كشیشی به درجه «اسقف» رسیده و اسقفی شهر هیپو در شمال آفریقا را عهده دار می شود. وی در سال۴۳۰ و در سن ۷۶ سالگی و در جریان حمله قبائل وحشی به شمال آفریقا چشم از جهان فرو می بندد.سنت آگوستین دارای آثار زیادی بوده كه تقریباً همه آنها صبغه «دینی» داشته و در مقام دفاع از مسیحیت نگاشته شدند. اما همان طور كه همگان اذعان دارند مهم ترین و البته بزرگ ترین اثر وی، كتاب ۲۶ جلدی «شهر خدا» است كه نگارش آن در سال ۴۱۳ آغاز و در سال ۴۲۶ پایان گرفت.هدف ابتدایی وی از نگارش این كتاب، دفاع از مسیحیت و كلیسا در برابر دشمنان آن بود، یعنی رومیانی كه هنوز بر دین شرك باقی مانده بودند و سقوط امپراطوری بزرگ روم در سال ۴۱۰ میلادی را به مسیحیت نسبت می دادند، چرا كه ۱۷ سال قبل از سقوط، دین مسیح در این امپراطوری رسمی اعلام گشت و اكنون این مشركان بودند كه استدلال می كردند تعالیم مذهب مسیح از جمله «آخرت گرایی » ، «صلح جویی» ، «فروتنی» و... سبب ساز سقوط این امپراطوری شده است. آگوستین در۱۰ جلد ابتدایی كتاب «شهر خدا» به رفع این اتهام از مسیحیت پرداخته و ضمن حمله بر خدایان سابق روم و اثبات ناتوانی آنها در آبادانی و عظمت این امپراطوری استدلال كرد كه اگر همه مردم و فرمانروایان، مسیحیت را با «صدق و راستی» قبول كرده بودند، امپراطوری به این راحتی سقوط نمی كرد.سنت آگوستین در جلدهای بعدی كتاب «شهر خدا» به بیان نظرات خود درباره موضوعات مختلف می پردازد. موضوعاتی چون «شهر آسمانی، شهر زمینی» ، «دولت» ، «عدالت» و... كه سعی می كنیم نظرات وی را در این موارد هر چند به طور موجز بیان كنیم.

الف) شهر آسمانی، شهر زمینی:

سنت آگوستین در كتاب «شهر خدا» اعلام می دارد كه ۲ جامعه یا ۲شهر وجود دارند كه بر حسب «هدف» از یكدیگر متمایزند. وی با تقسیم بندی تمایلات بشری به ۲گروه «روحانی» و «جسمانی» خصوصیات و ویژگی های ساكنان ۲ شهر را برمی شمارد.ساكنان «شهر آسمانی» كسانی هستند كه به دنبال منافع «روحانی» بوده و به تعبیر خود آگوستین «قلبشان از عشق كبریا ملهم شده است» . این شهر كه قلمرو مسیح نیز می باشد، دائمی و تغییرناپذیر بوده و بر پایه «عشق به خدا» پایه گذاری شده است.

در آن طرف شهر زمینی قرار دارد كه «ساكنان آن دل به حیات زمینی بسته اند و خدایان خود را بر خالق این شهر آسمانی ترجیح می دهند.» این شهر كه بر پایه انگیزه های پست انسانی پایه گذاری شده است همواره در معرض نابودی و تغییر بوده و بنابر نظر آگوستین «تقدیر آن است كه در جوار ابلیس یا عذاب ابدی هم آغوش باشد.»

درواقع و برای تفسیر صحیح از نظرات سنت آگوستین نباید گمان برد كه این ۲ شهر وجود خارجی داشته و شهری در آسمان و شهری در زمین وجود دارد، بلكه در اندیشه او، این ۲ شهر همان نیروهای «خیر» و «شر» وجود انسان ها هستند كه در جدال و كشاكشی عمیق، تا روز قیامت در حال ستیزند تا این كه بنابر عقیده آگوستین، در آن روز این جدال با پیروزی نیروهای «شهر خدا» به پایان رسیده و نیكان از بدان جدا می شوند.پرواضح است كه می توان اثر اندیشه «مانی» را- با توجه به این كه خود آگوستین مدتی «مانوی» نیز بوده است- بر این بخش از نظرات وی به شدت و با وضوح مشاهده كرد.

ب) دولت:

برای فهم نظرات آگوستین در مورد دولت یا حكومت باید سری به «الهیات مسیحی» زده و ریشه را در آن جا بجوییم. بر طبق «الهیات مسیحی» بعد از این كه انسان های نخستین- آدم و حوا- «گناه اولیه» را مرتكب شدند، مورد مجازات خداوند قرار گرفته و از بهشت به زمین «هبوط» كردند و دوران «عصر طلایی» كه در آن از نهادهایی چون حكومت، مالكیت، بردگی، خانواده و... خبری نبود به پایان رسیده و «انسان گناهكار» كه به دلیل طبیعت فاسد خود، گناه را به فرزندان خود نیز منتقل می كرد گرفتار نهادهایی مانند حكومت شد. برطبق این اعتقاد، آگوستین نیز گناهكار بودن انسان را دلیل محكمی برای وجود حكومت می داند، زیرا به نظر او انسان های گناهكار نمی توانند «نظم» خود را حفظ كرده و در بین خود «صلح» برقرار سازند و باید قدرتی برای تأمین نظم و برقراری صلح وجود داشته باشد. آگوستین اجازه انتقاد از حكومت را نیز نمی دهد، زیرا برطبق «الهیات مسیحی» و نیز اعتقادات خود آگوستین- كه یكی از آباء كلیسا بود- سرمنشاء همه قدرت ها خداوند است حتی اگر آن قدرت ظالم باشد، چرا كه نباید فراموش كرد، دولت اگر چه عامل نظم و صلح می باشد، اما «كیفر گناه» انسان نیز هست كه توسط خداوند و در قالب نهادهایی چون حكومت، جلوه گر شده است و بر همین اساس، «ظلم فرمانروا» همان «عذاب الهی» است.

---