بیماری آب سیاه چشم چیست

آب سیاه به گروهی از بیماری های چشمی گفته می شود که در آن عصب بینایی دچار آسیب می شود

آب سیاه به گروهی از بیماری‌های چشمی گفته می‌شود که در آن عصب بینایی دچار آسیب می‌شود. میزان دیدی که در اثر آب سیاه از بین می‌رود غیرقابل برگشت است ولی با تشخیص زودرس، پیگیری دقیق و استفاده منظم از داروهای تجویز شده می‌توان از آسیب بیشتر جلوگیری کرد. عصب بینایی معمولا به دلیل افزایش فشار چشم آسیب می‌بیند. در اثر فشار تعدادی از رشته‌های عصبی از بین می‌رود و در نتیجه کاهش بینایی اتفاق می‌افتد. اگر آب‌سیاه تشخیص داده نشود یا درمان نشود باعث از دست رفتن دایمی دید محیطی می‌شود. متاسفانه در بسیاری از موارد این بیماری علایم ندارد و دید بیمار خوب است و چون به تدریج میدان بینایی از دست می‌رود بیمار متوجه نمی‌شود.

در نهایت با از دست رفتن دید مرکزی باعث کوری کامل می‌شود. اگر تعادل ترشح مایع داخل چشم و خروج آن به هم بخورد در نتیجه فشار چشم بالا می‌رود. در اکثر بیماران نشانه و علایم کمی وجود دارد ولی در مراحل پیشرفته علایم زیر دیده می‌شود: کاهش دید محیطی، ایجاد هاله‌های رنگی اطراف نور، نیاز به تغییر مکرر و زود به زود عینک و مشکل در تطابق با تاریکی. آب سیاه می‌تواند به طور ناگهانی و به صورت حاد به نام آب سیاه زاویه بسته حاد اتفاق افتد. در این صورت مریض با سردرد و چشم‌درد شدید، قرمزی چشم و کاهش بینایی مراجعه می‌کند که پس از درمان دارویی و درمان لیزری بیمار درمان می‌شود. به طور کلی بیماری آب سیاه را به دو گونه زاویه باز و زاویه بسته تقسیم‌بندی می‌کنند. گلوکوم زاویه باز از آنجا به این نام خوانده می‌شود که زاویه‌ای که مایع از آن خارج می‌شود «باز» است. با این حال، به دلایل نامشخص، تخلیه زلالیه به کندی صورت می‌گیرد.

کندی حرکت زلالیه سبب تجمع آن و بالا رفتن فشار داخل چشم می‌شود. در گلوکوم زاویه بسته به دلیل تنگی شدید زاویه یا مسدود شدن آن، مایع زلالیه نمی‌تواند از چشم خارج شود. در این بیماران یک افزایش ناگهانی و بسیار بالا در فشار چشم دیده می‌شود. این افزایش فشار می‌تواند در مدت بسیار کوتاه سبب آسیب‌دیدن عصب بینایی و کاهش دید شود. گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی ندارد. دید طبیعی بوده و هیچ‌گونه درد یا ناراحتی وجود ندارد. با ادامه یافتن بیماری، آرام‌آرام میدان بینایی بیمار محدود و محدودتر می‌شود، اما دید مرکزی تا مراحل نهایی بیماری حفظ می‌شود. به همین جهت بیمار نمی‌تواند در مراحل ابتدایی متوجه بیماری‌اش شود. در صورت عدم درمان در مراحل انتهایی بیمار ناگهان متوجه می‌شود که دید محیطی‌اش به شدت محدود شده است؛ درست مثل اینکه که دارد از درون یک لوله تفنگ به اطراف نگاه می‌کند. با ادامه یافتن بیماری باقیمانده دید در مرکز نیز از بین رفته و بیمار کور می‌شود.

بر عکس؛ گلوکوم با زاویه بسته معمولا بسیار پرسروصداست و با علایم شدید درد چشم، تهوع، سردرد، قرمزی چشم و تاری دید که به صورت ناگهانی بروز می‌کند، خود را نشان می‌دهد که یک اورژانس است و بیمار باید سریعا درمان شود. در صورت عدم درمان، بیمار ممکن است در مدت بسیار کوتاهی برای همیشه نابینا شود. نوع دیگر این بیماری می‌تواند در بدو تولد وجود داشته باشد یا به تدریج در سنین پایین خود را نشان دهد که به آن آب سیاه مادرزادی می‌گویند. کودکان مبتلا معمولا علایم واضحی نظیر بزرگی قرنیه؛ خاکستری و کدر شدن رنگ قرنیه، حساسیت به نور و اشک‌ریزش شدید را دارند.

● توصیه‌های مهم

اگر سن شما بالای ۴۰ سال است حتما به چشم‌پزشک مراجعه و حداقل برای یک‌بار از میزان فشار چشم خود اطلاع پیدا کنید (آب سیاه یعنی بالا بودن غیرطبیعی فشار چشم). باید بدانیم بعضی از بیماری‌ها نیز می‌تواند ریسک ابتلا به آب سیاه را بیشتر کند. سردسته این بیماری‌ها، بیماری قند و بیماری فشار خون است. در چشم‌های با نزدیک‌بینی بالا نیز ریسک ابتلا به بیماری آب‌سیاه بیشتر است. اگر در افراد فامیل و نزدیکان (نسبی) شما کسی را با بیماری آب سیاه (بالا بودن فشار چشم) سراغ دارید در اولین فرصت سعی کنید از وضعیت فشار چشم‌تان اطمینان پیدا کنید؛ چراکه احتمال ابتلا به بیماری آب‌سیاه در کسانی که در خانواده‌شان سابقه این بیماری وجود دارد، بیشتر است.

اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما آب سیاه داشته باشد، شانس گرفتاری چشم شما به این بیماری در حد ۲۰ درصد خواهد بود. اگر به هر دلیلی از داروی کورتن (خوراکی، تزریقی، استنشاقی یا قطره) استفاده می‌کنید، در طول مدت درمان باید از وضعیت فشار چشم خود اطلاع حاصل کنید؛ چراکه مصرف هر نوع داروی کورتن‌دار به مدت حدودا بیش از یک هفته تا ۱۰ روز در بعضی از افراد می‌تواند سبب بالا رفتن فشار چشم و آسیب دایمی و غیرقابل برگشت عصب بینایی چشم شود. اگر قبلا تحت عمل آب مروارید از نوع مادرزادی قرار گرفته‌اید، بهتر است که در هر ویزیت (حداقل سالی یک‌بار برای سالیان متوالی)، از چشم‌پزشک‌تان سراغ میزان فشار چشم خود را بگیرید.

● درمان

هدف در درمان بیماری آب سیاه؛ پایین آوردن فشار داخل چشم به کمک روش‌های مختلف مانند دارودرمانی، لیزردرمانی، جراحی یا ترکیبی از این روش‌هاست که بسته به نوع و شدت بیماری توسط پزشک معالج انتخاب می‌شود. باید بدانیم که درمان آب سیاه هیچ‌گاه افت دید و آسیب قبلی را نمی‌تواند جبران کند و در بهترین شرایط فقط می‌تواند از آسیب بیشتر پیشگیری کند.

- هدف از درمان هم متوقف کردن کامل تخریب عصب بینایی است.

- ریختن قطره‌ها را همراه با ناهار، شام، صبحانه تنظیم کنید تا فراموش نشود.

- پلک پایینی را پایین بکشیم و اجازه بدهیم که قطره در فضای بین چشم و پلک قرار گیرد. سپس چشم را بسته و با یک انگشت به مدت دو دقیقه به آرامی گوشه داخلی چشم را فشار دهیم تا خروج قطره از مجرای اشکی کاهش یابد.

- فاصله بین دو قطره حتما‌۱۰ دقیقه یا بیشتر باشد.

- سر قطره به هیچ عنوان با پلک، مژه و چشم نباید تماس داشته باشد چون باعث آلودگی می‌شود.

- داروهای خود را مرتب مصرف کنید.

- به یاد بسپارید که درمان‌دارویی، لیزری و جراحی آب سیاه جهت بهتر شدن دید شما نیست، صرفا جهت متوقف کردن این بیماری است و همین مقدار دید را برای شما حفظ می‌کند.

دکتر محمدحسین دستجردی

دکتر زهره بهروزی

چشم‌پزشک