كتابخانه دیجیتالی زیر ذره بین

كتابخانه ملی ایران به عنوان اصلی ترین كتابخانه, همواره زیر ذره بین منتقدان این بخش بوده است اما طی چند سال گذشته به تدریج تحولات عظیمی در این بخش ایجاد شده است

كتابخانه ملی ایران به‌عنوان اصلی‌ترین كتابخانه، همواره زیر ذره‌بین منتقدان این بخش بوده است اما طی چند سال گذشته به‌تدریج تحولات عظیمی در این بخش ایجاد شده است.

این تحولات از انتقال ساختمان كتابخانه ملی به یك ساختمان هوشمند آغاز و حال با آماده‌شدن نرم‌افزار بانك اطلاعات كتاب و سیستم جامع اتوماسیون كتابخانه ملی وارد دور تازه‌ای می‌شود.

ناهماهنگی میان اطلاعات موجود در بانك اطلاعات نرم‌افزار كتاب و كتاب‌های موجود در كتابخانه ملی از بین می‌رود. با راه‌اندازی سیستم جدید، اطلاعات موجود در بانك نرم‌افزاری كتاب در كتابخانه ملی با موجودی واقعی كتاب در این كتابخانه مطابقت پیدا می‌كنند.

هم‌اكنون برخی از كتاب‌ها در بانك اطلاعات وجود دارند ولی در كتابخانه نیست. از سوی دیگر برخی از كتاب‌های موجود در كتابخانه ملی نیز هنوز اطلاعاتش وارد بانك اطلاعات نشده است. مدیر فناوری اطلاعات سازمان اسناد و كتابخانه ملی در پاسخ به این سوال كه چرا در حال حاضر وقتی كتابی را می‌كنیم، نتیجه جست‌وجو مثبت است اما عملا كتاب در كتابخانه نیست، گفت: هر نسخه از كتاب‌هایی كه منتشر می‌شوند، باید از سوی وزارت ارشاد برای كتابخانه ملی ارسال شود. در حال حاضر بیش از یك میلیون ركورد كتاب در كتابخانه ملی وجود دارد كه باید در نرم‌افزار اطلاعاتی كتابخانه فعال شوند اما متاسفانه موجودی بانك نرم‌افزاری عقب‌تر از موجودی كتاب‌های واقعی است.

رضا شهرابی افزود: انجام این كار تا حدودی زمان‌بر است و با توجه به اینكه ورود اطلاعات كتاب پیش از این انجام نشده و این فعالیت از زمان افتتاح ساختمان جدید آغاز شد، طبیعی است كار تاحدودی طولانی شود.

او افزود: در حال حاضر Search كتاب در وب‌سایت كتابخانه ملی «nlai.ir» در بخش Opack بر اساس موجودی كتابخانه ملی و موجودی كتاب‌شناسی ملی امكانپذیر است. موجودی كتابخانه ملی موجودی منابعی است كه عملا در كتابخانه وجود دارد و اطلاعات آن وارد شده و موجودی كتاب‌شناسی ملی، موجودی كتاب‌هایی است كه یك بار فهرست‌نویسی شدند.

او در ادامه گفت: این وضعیت در حال بررسی است و تا چند ماه آینده مشكل برطرف می‌شود. همچنین شهرابی در خصوص پروژه‌های IT كتابخانه ملی گفت: سیستم جامع اتوماسیون كتابخانه ملی، سیستم اتوماسیون مالی و اداری، سیستم آرشیو اسناد و كتابخانه دیجیتالی از دیگر پروژه‌های ما هستند.

او در ادامه گفت: طرح سیستم كتابخانه دیجیتالی «Digital library» از سال ۸۴ مطرح، بررسی‌ها انجام و RTP تهیه شد اما به‌دلیل مشكلاتی این طرح متوقف شد تا اینكه از چند ماه گذشته بررسی این طرح مجددا آغاز شد. در حال حاضر كمیته‌ای ناظر بر عملیاتی‌كردن این پروژه تشكیل شده تا با بررسی شركت‌ها، مناقصه‌ای برگزار كند. قرار بر این است تا پایان شهریور‌ماه قرارداد اجرای این پروژه منعقد شود و نهایتاً تا ۲ سال بعد، سیستم پیاده‌سازی شود.

كتابخانه دیجیتالی شامل هر محتوای دیجیتالی مثلا

e-book، عكس، مقاله و... می‌شود. به‌طوری كه همه اقلام كتابخانه فیزیكی دیجیتالی و تحت وب برای كاربران خارج از سازمان قابل استفاده می‌شود.

مدیر IT كتابخانه ملی در خصوص پروژه سیستم آرشیو اسناد نیز گفت: این سیستم كلیه روال‌های معاونت اسناد را مكانیزه می‌كند. برای انجام این پروژه در بهمن‌ماه ۸۵ جلساتی انجام گرفت و تا پایان سال ۸۶ پروژه سیستم آرشیو اسناد آماده خواهد شد.

بنابراین این سیستم متناظر با سیستم كتابخانه ملی است. او در خصوص روال كتابخانه گفت: در كتابخانه ملی، عناوینی تحت‌عنوان ورودی، خروجی و گردش كار وجود دارد. ورودی‌ها نقاطی هستند كه كتاب‌ها وارد می‌شوند. ما چندین نقطه ورودی كتاب داریم؛ مثلا سفارشات خارجی یا اهدا از جمله نقاط ورودی هستند.

كتاب‌ها در هر كدام از این ورودی‌ها فهرست‌نویسی و شناسنامه كتاب آماده می‌شود. مثلا اگر كتاب نیاز به مرمت داشته باشد، در آن واحد و یا اگر نیاز به پردازش اطلاعات داشته باشد، در واحد خود ثبت می‌شوند و در پایان نیز همه كتاب‌ها در نقطه ماخذ ثبت می‌شوند تابه مراجعان اطلاع‌رسانی شود.

شهرابی در ادامه گفت: در سال ۸۲ بودجه‌ای یك میلیارد تومانی از طرح تكفا به سازمان اختصاص یافت. جدا از آماده‌سازی زیرساخت IT در سازمان و خرید تجهیزات شبكه، این بودجه به آماده‌سازی ۳ پروژه سیستم جامع اتوماسیون كتابخانه و اتوماسیون مالی و اداری نیز اختصاص یافت.

سیستم جامع اتوماسیون كتابخانه ملی در سال ۸۲ به مناقصه و در سال ۸۵ اجرا شد. در حال حاضر ۷۵درصد روال‌ها مكانیزه شدند و ۲۵درصد دیگر نه به‌خاطر برنامه بلكه به‌خاطر خود كتابخانه مكانیزه نشده است زیرا حركت در این زمینه باید فاز به فاز باشد و امیدواریم تا چند ماه آینده همه روال‌های كاری در كتابخانه مكانیزه شوند.او افزود: پیاده‌سازی اتوماسیون مالی و اداری نیز از سال ۸۲ آغاز و در سال ۸۴ عملیاتی شد. البته در خصوص اتوماسیون مالی كار با تاخیر همراه شد زیرا اسناد مالی باید امضای دستی داشته باشند و به‌دلیل مشكلات حقوقی CA، این پروژه هم به‌صورت دستی و هم خودكار انجام می‌شود.

او در پایان گفت: در حال بررسی پروژه‌ای تحت‌عنوان مدیریت محتوا هستیم، به‌طوری كه مراجعه‌كننده بتواند در مورد یك موضوع خاص Search كند. ممكن است این پروژه را در پروژه Digital Library بگنجانیم و یا به‌صورت جداگانه پیاده‌سازی كنیم.