اگر همسرتان سرطان دارد

تاثیر سرطان بر رفتار جنسی و رابطه زناشویی

رفتار جنسی به نوعی بیان‌کننده این است که شما چه کسی هستید (هویت جنسی)، خودتان را چگونه می‌بینید (تصویر بدنی)، چگونه خودتان را از نظر جنسی توصیف می‌کنید و احساسات جنسی‌تان چگونه است...

بنابراین مفهوم رفتار جنسی بسیار فراتر از آمیزش جنسی است. سرطان می‌تواند رفتار و روابط زناشویی را تحت‌تاثیر قراردهد. برخی از انواع سرطان و روش‌های درمانی آنها، بیش از سایر انواع دیگر باعث کاهش میل جنسی و توانایی فرد برای انجام فعالیت جنسی می‌شود و برخی بیماران هم به داشتن روابط عاطفی و عمیق بیشتر نیاز پیدا می‌کنند. این مطلب، اشاره‌ای دارد به مهم‌ترین نکاتی که باید درباره سرطان (در این رابطه) همسرتان بدانید.

۱. سرطان از طریق تاثیری که بر وضعیت جسمانی می‌گذارد، تصویر بدنی فرد را از خودش تضعیف می‌کند و در نتیجه عزت نفس جنسی و میل و فعالیت جنسی را کاهش می‌دهد. البته این بیماری با وجود تاثیرات منفی که می‌تواند بر زندگی زناشویی داشته باشد، گاهی باعث نزدیک شدن زن و مرد و تقویت روابط عاطفی و حمایت آنها از یکدیگر هم می‌شود. البته این مساله تحت‌تاثیر عوامل مختلفی چون نوع سرطان، ویژگی‌های شخصیتی فرد، شکل روابط عاطفی و صمیمانه، منابع حمایتی اجتماعی و عاطفی، توانایی جسمانی یا ضعف جسمانی فرد و... قرار دارد.

۲. اگر بیمار مبتلا به سرطان، به دلیل بیماری و تحت‌تاثیر فرایند درمانی‌، دچار مشکلاتی در روابط زناشویی و عاطفی شود، باید به این نکته توجه داشته باشد که این وضعیت برای همیشه پایدار نخواهد بود و می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد. او باید با همسر، پزشک، اطرافیان و متخصصان دیگر درباره نگرانی‌هایشان صحبت کند تا بهتر بتواند بیماری را مدیریت کند.

۳. ابتلا به سرطان ممکن است باعث بروز علائم مختلفی از قبیل احساس ضعف، خستگی، تحریک‌پذیری، زودرنجی، غم و افسردگی، اضطراب و تنش، درد، مشکلات گوارشی مانند اسهال، مشکلات مثانه، مشکلات تنفسی، تغییرات پوستی، ریزش مو، تغییر در هورمون‌های جنسی و... شود. معمولا با بروز چنین علائمی، بیمار خود را از نظر جنسی هم ناتوان احساس می‌کند. هرچند ممکن است هر کدام از این علائم به‌تنهایی بتوانند باعث بروز مشکلاتی در فعالیت جنسی شوند، اما طرز تفکر و احساس بیمار نقش مهمی در مقابله با این مشکلات خواهد داشت. در این بین، بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی و درمان‌های دیگر قرار دارند، ممکن است در طول دوره درمانی خود که معمولا چند ماه طول می‌کشد، خستگی و نداشتن انرژی را بیشتر احساس کنند که این مساله باعث آزار آنها می‌شود. حتی گاهی این خستگی و نداشتن انرژی باعث می‌شود فرد یا همسرش مجالی برای فکر در مورد روابط جنسی پیدا نکنند. البته برخی مبتلایان معتقدند مقابله با بیماری باعث شده قوی‌تر از قبل شوند و حتی روابط خود را بازبینی می‌کنند و برخی رفتارهایشان را تغییر می‌دهند.

۴. تاثیراتی که سرطان و درمان‌های آن بر وضعیت ظاهری می‌گذارد، باعث می‌شود برخی بیماران تصور ‌کنند جذابیت جنسی سابق را ندارند، دوست‌داشتنی نیستند یا احساس حقارت و ناتوانی کنند و.... آنها در این شرایط خود را بی‌ارزش احساس می‌کنند و رضایت کمتری از خود خواهند داشت. تمام این مسائل باعث کاهش محسوس کیفیت زندگی می‌شود. برخی مبتلایان هم ممکن است به دلیل بیماری‌، توانایی و انرژی لازم را برای رسیدگی به وضعیت ظاهری خود نداشته باشند. نتیجه چنین احساسات منفی‌ای افسردگی و اضطراب و آشفتگی‌های ذهنی، هیجانی و روانی و... است. علاوه بر این، باعث کاهش شدید میل جنسی و از بین رفتن تمایل فرد به برقراری روابط زناشویی می‌شود.

۵. زن و شوهر باید بدانند بروز مشکلاتی در زندگی زناشویی و جنسی کاملا طبیعی است و مدتی طول می‌کشد تا بتوانند خود را با شرایط پیش آمده وفق دهند، اما می‌توانند به خوبی همه چیز را مدیریت کنند و فقط به تلاش بیشتری نیاز است. چنین مشکلاتی حتی برای افرادی که هیچ بیماری خاصی ندارند نیز پیش می‌آید، پس طبیعی است برای کسانی که دچار بیماری‌ای می‌شوند اتفاق بیفتد و مهم‌ترین مساله، ایجاد حس اعتماد در یکدیگر و این احساس است که با وجود مشکلات و مسائل متعدد، می‌توانند در کنار یکدیگر بمانند.

۶. نقش حمایتی همسران از یکدیگر به‌ویژه از فردی که مبتلا به سرطان است، تقویت روحیه وی، انجام برنامه‌هایی بسیار ساده مانند ماساژ، لمس کردن، بوسیدن یا در آغوش گرفتن به میزان زیادی باعث کاهش استرس، اضطراب و مشکلات خلقی بیمار و بهبود روابط طرفین می‌شود. همسران افراد مبتلا به سرطان باید بر فعالیت‌های حمایتی و لذت‌بخش مانند لذت بردن از حضور یکدیگر، در آغوش گرفتن، صحبت، بوسیدن، پرداختن به فعالیت‌های لذت‌بخش مانند بازی یا کتاب خواندن و... تمرکز کنند. فراموش نکنید مبتلایان به سرطان از همسرشان انتظار حمایت عاطفی دارند. البته طرف مقابل نیز انتظار دارد همسرش در برابر بیماری و شرایطی که پیش آمده قوی باشد.

۷. هرچند زن و مرد مطمئنا شرایط و سختی‌ها را درک می‌کنند، اما گاهی به دلیل مشکلات متعدد و به‌ویژه نبود یا ناکافی بودن حمایت‌های عاطفی و مالی، ممکن است به سرعت انرژی و امید خود را از دست بدهند و یکدیگر را مقصر بدانند و انتظارها و توقعات نادرستی از یکدیگر پیدا کنند و این مسائل و بی‌توجهی به اهمیت روابط عاطفی و صمیمانه، باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. درنتیجه از یکدیگر بیشتر فاصله می‌گیرند و صمیمیت و عاطفه از بین می‌رود و نقش‌ها تغییر می‌کند؛ گویی که زن و مرد دیگر هیچ نوع مسئولیت عاطفی در قبال یکدیگر ندارند و در نهایت گسست عاطفی بین آنها ایجاد می‌شود که ترمیم آن نیز بسیار دشوار خواهد بود. مهم است که زن و شوهر خود را با شرایط وفق دهند و متناسب با آن برنامه‌ریزی و با یکدیگر گفت‌وگو کنند، انتظارها و نیازهایشان منطقی باشد و زمانی را به با هم بودن اختصاص دهند.

۸. رفتارهای حمایتی و عاطفی طرف مقابل باعث می‌شود فرد مبتلا به سرطان، احساس ناتوانی جنسی نداشته باشد و حتی با کمک همسرش به برانگیختگی جنسی کافی برای برقراری روابط جنسی نیز برسد. البته هرچند همه چیز مثل سابق نخواهد بود، اما انتقال این احساس که فرد حتی در شرایط فعلی‌اش می‌تواند برای همسرش جذابیت جنسی داشته باشد، باعث افزایش اعتمادبه‌نفس جنسی او می‌شود. زوج باید در این ارتباط با یکدیگر به توافق برسند، در مورد ترس‌ها و نگرانی‌هایشان با هم صحبت کنند و ترسی از صحبت درباره آنچه دوست دارند یا ندارند، نداشته باشند. اگر حرف زدن درباره مسائل جنسی برایشان سخت است، باید ابتدا درباره احساسی که نسبت به شریک زندگی‌شان دارند و چیزهایی که از او می‌خواهند، گفت‌وگو کنند. آنها می‌توانند از کمک‌های متخصصان و اطرافیان و شرایط پیش آمده با وجود تمام مشکلاتش به عنوان فرصتی برای تقویت روابطشان استفاده کنند.

۹. در کنار تاثیراتی که سرطان و درمان آن می‌تواند بر روابط زناشویی افراد داشته باشد، اگر مسائل مهم دیگری مانند نگرانی‌های شغلی، نگرانی‌های مالی و مسائل روزمره مانند نگهداری از فرزندان، مسئولیت‌های اجتماعی و... به شکل مناسب مدیریت نشوند، می‌توانند زندگی را برای فرد پراسترس و نگران‌کننده کنند. استرس و اضطراب نیز بر روابط زناشویی تاثیر منفی می‌گذارد. گاهی مبتلایان مجبورند به دلیل ابتلا به بیماری کارشان را ترک کنند و به دنبال منابع مالی دیگری برای تامین مخارج زندگی و درمان خود باشند و اگر نتوانند این کار را انجام دهند، در روابط زناشویی، عاطفی و خانوادگی هم دچار مشکل خواهند شد.

۱۰. سرطان و تاثیرات جانبی درمان آن گاهی انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکلات متعددی مواجه می‌کند، به‌ویژه اگر زوجی صاحب فرزند یا فرزندانی نیز باشند. این مساله علاوه بر استرس‌هایی که ایجاد می‌کند، باعث می‌شود فرد فرصت، انرژی و توانایی کافی برای پرداختن به مسائل عاطفی و روابط زناشویی نداشته باشدکه در نهایت باعث بروز نارضایتی‌های زناشویی و عاطفی می‌شود. بنابراین مهم است که همسران سعی کنند زمانی را برای صحبت در این‌باره اختصاص دهند و درباره نگرانی‌ها و دغدغه‌هایشان با هم صحبت کنند.

دکتر غلامحسین قائدی

روان‌پزشک، دانشیار دانشگاه شاهد و عضو گروه پژوهشی خانواده و سلامت جنسی