حداكثر پیچ و تاب با حداقل گزند و آسیب

اگرچه بسیاری از افراد و مقالات این ورزش را بسیار خطرناك می دانند اما طبق آمار ورزشكاران این رشته در رده بیست و چهارم از آسیب های ورزشی بوده اند

درژیمناستیك افراد كم سن و سال و با جثه كوچك و سبك موفق‌تر هستند.

ژیمناستیك از جمله ورزش‌هایی است كه در كشور ما رو به پیشرفت است. اجرای حركات این ورزش نیاز به قدرت، انعطاف‌پذیری و آمادگی جسمانی بالایی دارد.درگذشته یونانیان از این حركات به عنوان اجرای نمایش در سوار یا پیاده شدن از اسب یا قاطر استفاده می‌كردند. با توجه به اینكه این رشته از زیر شاخه‌های مختلفی تشكیل شده است، تصمیم گرفتیم اطلاعات مختصری در مورد ژیمناستیك، در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

● تاریخچه

در یونان قدیم مكان‌هایی به نام "ژیمناسیا" وجود داشت كه افراد به كشتی، دویدن، پریدن و به طور كلی ورزش‌های مختلف و حركات نمایشی در آن می‌پرداختند. بعدها كه انجام حركات ژیمناستیك كمی پیشرفته شد حتی از این حركات در ارتش یونان هم استفاده می‌شد.

داستان معروف اسب تراوا و موفقیت سربازان در جنگ به علت توانایی آنها در انجام چنین حركاتی بود. به هر حال در اواخر قرن هیجدهم بود كه آنچه ما در حال حاضر به عنوان ژیمناستیك مدرن می‌شناسیم پایه‌گذاری شد.

سال ۱۸۹۶، یعنی اواخر قرن نوزدهم، ژیمناستیك وارد رقابت‌های المپیك شد. تا سال ۱۹۷۶ هیچ كس نتوانست امتیازات در نظر گرفته شده را برای این ورزش را كسب كند. تا اینكه در این سال، دختر ۱۴ ساله‌ای به نام نادیا كمونچی، تمام حركات را بدون هیچ نقصی انجام داد و امتیاز كامل را از داوران كسب كرد و بدین ترتیب ثابت كرد كه می‌توان در این رشته هم بدون نقص بود.

انواع: ژیمناستیك از زیر شاخه‌های مختلفی تشكیل شده است كه این تقسیم‌بندی در خانم‌ها و آقایان تا حدودی متفاوت است.

● ژیمناستیك در خانم‌ها

‌‌انواع مختلفی از حركات توسط خانم‌ها در این رشته اجرا می‌شود:

▪ پرش از خرك: در این حركت ورزشكار از فاصله ۲۵ متری به سمت خرك می‌دود و سپس با انجام حركت آكروباتیك از روی آن به زمین فرود می‌آید.

▪ میله‌های ناهمسان: در این رشته دو میله موازی با ارتفاع ناهمسان در مقابل هم قرار می‌گیرند و ورزشكار با انجام حركات چرخشی و همچنین تاب خوردن بین این میله‌ها، به انجام حركات می‌پردازد.

▪ حركات تعادلی: این رشته به صورت انجام حركاتی است كه در یك زمین مستطیل شكل انجام می‌شود و نیاز به تعادل، قدرت و انعطاف‌پذیری بالایی دارد. حركات آن به صورت رقص است. این رشته فقط مخصوص خانم‌هاست و مدت انجام حركات ۷۰ تا ۹۰ ثانیه است.

▪ حركات زمینی: در خانم‌ها انجام حركات زمینی با آقایان متفاوت است زیرا آنها علاوه بر انجام حركان ضروری می‌توانند از حركات ریتمیك و رقص هم در اجرای خود استفاده كنند. فرق آن با حركات تعادلی این است كه در زمین بسیار بزرگتری اجرا می‌شود و ورزشكاران از سه دسته حركات كلیدی استفاده می‌كنند: پشتك و وارو بدون كمك دست، معلق زدن با استفاده از دست، حركات نزدیك به سطح زمین به كمك دست.

▪ ژیمناستیك ریتمیك: در این رشته خانم‌ها به انجام حركات آكروباتیك با پنج وسیله: روبان، حلقه، توپ، میله و طناب می‌پردازند و در اصل با این وسایل می‌رقصند.

▪ حركات زمینی: برخلاف خانم‌ها از حركات ریتمیك و موزیك استفاده نمی‌شود. زمین آن كاملا سفت است تا نیروی ژیمناست در زمان انجام حركات كاهش نیابد. مدت حركات در آن ۶۰ تا ۷۰ ثانیه است و به عنوان قانون، ورزشكار باید در تمام گوشه‌های زمین حداقل یك بار حركت داشته باشد.

▪ حركات آكروباتیك بر روی خرك: در این رشته آقایان باید از یك سری حركات چرخشی به دور خرك استفاده كنند. این رشته از جمله سخت‌ترین قسمت‌های ورزش ژیمناستیك است و ورزشكار باید قدرت بالایی در حفظ تعادل و موقعیت بدن خود داشته باشد.

▪ دارحلقه: این رشته از آسیب رسان‌ترین رشته‌های ژیمناستیك است. حلقه‌ها از زمین به اندازه ۷۵/۵ متر ارتفاع دارند و ارتفاع آن از سقف با قد ورزشكار هماهنگ می‌شود. انجام یك حركت قدرتی برای ورزشكار الزامی است اما گاهی ورزشكاران از دو یا سه حركت قدرتی استفاده می‌كنند تا تسلط خود را نشان دهند.

▪ پرش از خرك: شبیه همان حركاتی است كه خانم‌ها انجام می‌دهند.

▪ میله‌های پارامل: از دو میله موازی و هم ارتفاع تشكیل شده كه ورزشكاران به انجام حركات آكروباتیك روی آن می‌پردازند.

▪ حركات با میله بارفیكس: ورزشكاران با استفاده از این میله به حركات چرخشی می‌پردازد. گاهی میله را رها می‌كند و بعد از انجام حركات مورد نظر دوباره آن را می‌گیرد.

● سن ژیمناستیك

اگرچه در اكثر مقالات سن زیر ۱۴ سال را برای ژیمناستیك مناسب دانسته‌اند اما مسلما سنین پایین‌تر برای یادگیری این ورزش مناسب‌تر است. ژیمناستیك را می‌توان از ۱۶ ماهگی شروع كرد و اتفاقا این سن مناسب‌ترین سن برای موفقیت‌های بیشتر است.

● اثرات مفید بدنی

از آنجایی كه این ورزش در كودكی آغاز می‌شود بنابراین بسیاری از صفات خوب را از همان كودكی در فرد ایجاد می‌كند:

▪ جلوگیری از چاقی كودكان و نوجوانان

▪ كمك به افزایش قدرت، انعطاف‌پذیری، سرعت، تعادل و قانونمندی در كودكان

▪ كمك به قدرت شناختی و یادگیری دروس در كودكان

▪ افزایش اعتماد به نفس در كودكان

▪ عدم خستگی به علت تنوع حركات

▪ از دیگر خصوصیات خوب این ورزش این است كه به علت انعطاف‌پذیری در حوادث مثل تصادفات آسیب كمتری می‌بینند. درضمن اكثر ورزش‌ها نیاز به افراد قدرتمند، بلندقد و باتجربه دارد در حالیكه درژیمناستیك افراد كم سن و سال و با جثه كوچك و سبك موفق‌تر هستند.

● آسیب‌های ورزشی

اگرچه بسیاری از افراد و مقالات این ورزش را بسیار خطرناك می‌دانند اما طبق آمار ورزشكاران این رشته در رده بیست و چهارم از آسیب‌های ورزشی بوده‌اند. پس اگرچه آنچه ما می‌بینیم به عنوان حركاتی خطرناك در نظرمان جلوه می‌كند اما با آموزش صحیح خطر چندانی ورزشكاران را تهدید نمی‌كند.

از آسیب‌های شایع این ورزشكاران عبارتند از:

زخم‌ها و تاول‌های پوست دست: به علت گرفتگی میله‌ها و انجام حركات، دست‌ها مستعد تاول و زخم هستند. ورزشكاران برای پیشگیری باید قبل از انجام حركات از پودرهای مخصوص استفاده كنند و اگر دست آنها دچار زخم شد، آن را تمیز نگه دارند، چرب كنند و در صورت لزوم از آنتی بیوتیك استفاده كنند. با گذشت زمان دست‌های آنها در جاهای حساس پینه می‌بندد و كمتر دچار این مشكلات می‌شوند.

▪ آسیب مچ دست: در انجام حركات خرك در آقایان، آسیب‌های مچ دست شایع است. در انجام این حركات فشار تمام وزن روی مچ دست‌ها است و بروز درد و تورم در مچ دست‌ها شایع است.

برای درمان آن می‌توان از یخ و داروهای ضد التهابی استفاده كرد و بعد از ازبین رفتن علایم، انجام حركات قدرتی برای قوی كردن مچ‌ها الزامی است. بهتر است ورزشكاران مچ دست‌ها را قبل از انجام حركات ببندند.

▪ آسیب‌های شانه: این آسیب بیشتر به صورت كشیدگی عضلات و تاندون‌های شانه است. بیشتر در حركات دارحلقه ایجاد می‌شود و هر چه سرعت حركات بیشتر باشد احتمال بروز این آسیب‌ها بیشتر است.

▪ آسیب عضله دو سر: التهاب و یا پارگی عضله دو سر در ورزشكارانی كه حركات پارامل، بارفیكس، دارحلقه و پرش خرك را انجام می‌دهند، شایع است. در این حالت ورزشكار از درد در ناحیه جلوی بازوی خود شاكی است.

▪ آسیب‌های زانو: آسیب‌های زانو مثل پارگی لیگامان‌ها بسیار شایع است. این آسیب‌ها بیشتر در اثر حركات آخری كه ژیمناستیك در پایان اجرای خود به نمایش می‌گذارد، ایجاد می‌شوند. این حركات امتیاز بالایی دارند، در نتیجه ورزشكاران مجبورند تمرین‌های زیادی را برای انجام صحیح آنها انجام دهند و در نتیجه آسیب‌دیدگی زانو در ژیمناست‌ها، فراوان دیده می‌شود.

▪ كمردرد: به علت حركات آكروباتیك كمردرد در این ورزشكاران شایع است. اگر ورزشكار نتواند عضلات مختلف بدن خود را از لحاظ قدرت به تعادل برساند، دچار كمردردهای شدیدی خواهد شد.

▪ آسیب‌های مچ پا: بیشتر به صورت پیچ‌خوردگی در انجام حركات زمینی ایجاد می‌شود.

▪ التهاب تاندون آشیل: ورزشكاران حركات زمینی اكثر حركات خود را روی شصت پا انجام می‌دهند و فشار زیادی را بر تاندون‌های ناحیه پا وارد می‌آورند. تكرار فشارهای وارده بر این تاندون باعث بروز آسیب و درد مزمن می‌شود.‌

● جلوگیری از آسیبهای ورزشی

اكثر آسیب‌ها در اثر بی‌احتیاطی است بنابراین برای كاهش آسیب‌های ورزشی در ژیمناستیك، ورزشكاران باید نكات زیر را رعایت كنند:

▪ ژیمناست‌ها باید از لباس‌های چسبان استفاده كنند و برای جلوگیری از لیز خوردن، جوراب نپوشند.

▪ از پوشیدن هر گونه زیورآلات مثل انگشتر، گوشواره و ساعت خودداری كنند و موهای خود را كوتاه كنند یا ببندند.

▪ قبل از انجام حركات، حتما بدن خود را با حركات كششی گرم كنند.

▪ قبل از اجرای حركات حتما از ایمنی وسائل مطمئن شوند و آنها را بررسی كنند.

▪ حتما در فواصل مناسب آب بنوشند.

▪ اگر دچار آسیب دیدگی شدند از ادامه حركات خودداری كنند.

دكتر سحر میرپور