وقتی وضعیت بارداری زرد می شود

بسیاری از زنان در بارداری با مشاهده هر علامتی نگران می شوند چون فکر می کنند امکان دارد اتفاق جدی یا مهمی رخ دهد و متوجه آن نشوند اما بعضی علامت ها زندگی عادی افراد را مختل می کنند و باید حتما چاره ای برای آن پیدا کرد

بسیاری از زنان در بارداری با مشاهده هر علامتی نگران می‌شوند چون فکر می‌کنند امکان دارد اتفاق جدی یا مهمی رخ دهد و متوجه آن نشوند اما بعضی علامت‌ها زندگی عادی افراد را مختل می‌کنند و باید حتما چاره‌ای برای آن پیدا کرد...

یکی از این مشکلات که می‌تواند خواب و خوراک آدم را بگیرد، خارش است. تجربه ناخوشایندی که خانم سمیرا، مهمان این هفته «میزگرد زیبایی» می‌خواهد از آن با شما بگوید. اگر می‌خواهید همه چیز را در مورد علل احتمالی خارش و زنگ خطرهای آن بدانید، با ما و کارشناسان «سلامت» همراه شوید.

خانم سمیرا ازمشکلش در دوران بارداری می‌گوید:

زردی بارداری؟ اسمش را هم نشنیده بودم!

▪ خانم سمیرا! در مورد ناراحتی‌تان برایمان بگویید.

۳۰ ساله بودم که ازدواج کردم و باردار شدم اما به دلیل ابتلا به زردی بارداری، فرزندم زود به دنیا آمد.۳ سال بعد برای بار دوم دوقلو باردار شدم اما این بار هم به زردی مبتلا شدم که خوشبختانه خطرناک نبود و فرزندانم سالم متولد شدند.

▪ چطور متوجه ابتلایتان به زردی بارداری شدید؟

هفته ۲۳ بارداری اولم بود که بدنم به شدت دچار خارش شد. کف پاها و دست‌هایم بیش از سایر نقاط بدنم می‌خارید و غیرقابل‌تحمل بود به‌طوری که شب‌ها خواب نداشتم. وقتی برای چکاپ ماهانه به متخصص زنان مراجعه کردم، این مشکل را با او درمیان گذاشتم که گفتند طبیعی و از بیماری‌های شایع پوستی در بارداری است، اما در بارداری دوم غیر از آغاز خارش‌ها، در هفته ۲۶ بارداری، رنگ پوست و سفیدی چشمانم زرد شد و پزشک تشخیص زردی بارداری دادند.

▪ بار اول برای کاهش خارش درمانی دریافت نکردید؟

پزشک استحمام مرتب، تعویض لباس، رعایت نظافت و توجه بیشتر به بهداشت زیربغل، زیر پستان‌ها، کشاله‌های ران، ناحیه تناسلی و پاها را توصیه کرد. گفتند که دوش آب داغ نگیرم و از صابون‌های ملایم و کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده و دستکش و جوراب نخی به پا کنم. پمادی هم تجویز کردند که تا حدی خارش را تسکین می‌داد.

▪ با این تدابیر بهبود پیدا کردید؟

نه کاملا، اما به محض زایمان، حالم بهتر شد و دیگر خارش نداشتم، اما بعد از ۶ ماه، مصرف قرص‌های ضدبارداری را شروع کردم و خارش‌ها دوباره آغاز شد. به توصیه پزشک مصرف قرص‌ها را قطع و داروهای پایین آورنده صفرا دریافت کردم. حالم بهتر شد تا بارداری دوم که خارش‌ها دوباره عود کرد.

▪ آیا روی پوستتان ضایعاتی وجود نداشت؟

نه، البته به دلیل زیاد خاراندن، پوستم همیشه قرمز و ملتهب و روی دست‌هایم خراشیده شده بود.

▪ بار دوم که تشخیص زردی دادند، چه درمانی برایتان در نظر گرفتند؟

پزشک آزمایش‌های کبدی برای بررسی عملکرد کبد و یک سونوگرافی برای کنترل وضعیت جنین‌ها برایم نوشتند. مدتی تحت‌درمان با فتوتراپی بودم. چند نوع دارو هم مصرف می‌کردم و فکر می‌کنم هفته ۳۶ بارداری فارغ شدم. خارش من چند روز بعد از زایمان قطع شد و تاکنون عود نکرده است.

▪ آیا در خانواده سابقه زردی بارداری داشته‌اید؟

● نه، حتی نام آن را هم نشنیده بودم.

نگاه اول

توصیه دکتر فریده مهتی‌پور متخصص پوست

هـیـچ خـارشـی در بـارداری طـبـیـعـی نـیـسـت

▪ آیا خارش پوست در بارداری طبیعی است؟

نه، هر چند طی بارداری تغییرات پوستی شایع هستند و برخی از این تغییرات به‌طور طبیعی در پاسخ به هورمون‌های مترشحه از جفت و جنین ایجاد می‌شوند، ولی خارش طبیعی و فیزیولوژیک طی بارداری وجود ندارد و اگر خارش پوست مشاهده شود، دلیل آن در هر فرد باردار باید مشخص شود. این موضوع به‌خصوص وقتی خارش شدید باشد و با خواب بیمار تداخل کند، مهم‌تر است.

▪ معمولا چه مسایلی باعث ایجاد خارش در بارداری می‌شوند؟

بیماری‌هایی مانند کهیر، واکنش حساسیتی به داروهای مصرفی، درماتیت تماسی و آلرژیک و حتی انواع گزش‌ها، به همین دلیل توصیه می‌شود با شروع خارش، به متخصص پوست مراجعه کرد تا با توجه به علایم خاص هر یک از درماتیت‌های بارداری، نوع بیماری مشخص و برای درمان آن اقدام شود.

▪ ممکن است خارش در بارداری خطرناک باشد؟

بله، گاهی بثورات و خارش‌های بارداری برای مادر یا جنین مشکل‌ساز و باعث زایمان زودرس، رشد ناقص جنین یا ناهنجاری‌های جنینی می‌شوند. به همین علت با شروع و ادامه هر نوع خارش جدید، باید پزشک خود را در جریان بگذارند.

▪ یکی از شکایت‌های اصلی خانم‌های باردار، به‌خصوص در ۳ ماهه آخر، خارش شکم یا سینه است. حتی این خارش هم طبیعی نیست؟

دلیل این نوع خارش می‌تواند کشیدگی پوست باشد اما نباید همیشه خوشبینانه به این مساله نگاه کرد زیرا برخی بیماری‌های پوستی مهم با خارش پوست شکم و در ۳ ماهه آخر آغاز می‌شوند و آزاردهنده هستند.

▪ مثلا چه بیماری‌هایی؟

شایع‌ترین نوع خارش‌های بارداری، ناشی از ابتلا به کهیر خارش‌دار است. این بیماری نسبتا شایع‌ است و معمولا در سه ماهه آخر بارداری ابتدا شکم و اطراف ناف را درگیر می‌کند. ضایعه به شکل بثورات قرمزرنگ و خارش‌دار در حد ۲-۱ میلی‌متر شروع می‌شود و بعد ضایعات کهیری خارش‌داری ایجاد می‌شوند و بیشتر قسمت‌های شکم و اندام‌ها را درگیر می‌کنند.

خارش در این حالت شدید است و معمولا خواب بیمار را مختل می‌کند. خوشبختانه صورت و گردن کمتر درگیر می‌شوند. این بیماری معمولا خانم‌هایی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند، درگیر می‌کند و به همین علت هم باعث وحشت آنها می‌شود. در حالی که دوره بیماری نسبتا کوتاه است و با یا بدون درمان این خارش‌ها درمان می‌شود. معمولا بیماری قبل از زایمان خودبه‌خود فروکش می‌کند و در غیر این صورت بعد از زایمان کاملا بهبود می‌یابد و دوره بیماری کمتر از ۶ هفته طول می‌کشد.

▪ آیا بیماری‌های پوستی بارداری همیشه در بارداری‌های بعدی عود می‌کنند؟

خیلی از خارش‌ها و بیماری‌های دوران بارداری عودکننده‌اند (مثل زردی) اما برخی نیز مانند کهیر خارش‌دار بارداری در بارداری‌های بعد عود نمی‌کنند و ضرری هم برای مادر یا جنین ندارند.

▪ تنها علامت زردی بارداری خارش است؟

علایم این بیماری می‌تواند تنوع زیادی بین بیماران داشته باشد، اما معمولا خود را با خارش عمومی بدن به‌خصوص در ناحیه تنه و کف دست‌ها و پاها نشان می‌دهد. در برخی موارد نیز تیرگی ادرار، روشن شدن رنگ مدفوع یا زردی پوست بدن طی ۴-۲ هفته بعد از شروع خارش در بیمار نشانه زردی بارداری است.

▪ برای تسکین خارش معمولا چه دارو یا کرمی تجویز می‌شود؟

لوسیون‌های مرطوب‌کننده و استرویید موضعی معمولا برای درمان بیماری کافی است ولی در موارد شدید، مصرف موقت داروهای خوراکی یا تزریقی زیر نظر پزشک لازم است.

▪ برای خانمی که با علایم زردی مراجعه می‌کند، چه درمان‌هایی تجویز می‌کنید؟

کلسیترامین، فنوباربیتال و UVB فتوتراپی. اورسودزوکی کولیک‌اسید نیز برای کنترل علایم پیشنهاد می‌شود. برای خود نوزاد نیز ممکن است مصرف

ویتامینK برای جلوگیری از خونریزی ضروری باشد.

▪ برای تسکین خارش چطور؟

گفته می‌شود این اختلال کبدی به علت ترشح هورمون‌ها طی دوره بارداری و بعد از بارداری بدون درمان رفع خواهد شد اما طی بروز علایم زیر نظر پزشک می‌توان از مرطوب‌کننده‌ها و ضدخارش‌های موضعی، کورتون موضعی یا داروهای خوراکی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و کلسیترامین استفاده کرد.

▪ در مورد دلیل بروز زردی بیشتر بگویید.

این بیماری درواقع یک نوع اختلال کبدی است که با بارداری زمینه‌سازی می‌شود و علایم آن بروز می‌کند. هرچند بعضی خانم‌ها حتی با مصرف قرص‌های ضدبارداری نیز ممکن است دچار زردی و خارش شوند.

معمولا ابتدا خارش شدید شروع می‌شود و یک ماه یا دو هفته بعد زردی خود را نشان می‌دهد و علاوه بر آن، تهوع، استفراغ و گاهی سنگینی و درد در ناحیه شکم و کبد نیز وجود دارد. این بیماری طی بارداری‌های بعدی نیز عود می‌کند و می‌تواند با کم‌وزنی نوزاد، زایمان زودرس و... همراه شود.

● نگاه دوم

انواع زردی در بارداری

دکتر امیرعلی سهراب‌پور/ متخصص داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

ابتلا به زردی در بارداری علل مختلفی دارد و مکانیسم‌های مختلفی در بروز آن دخالت دارند. یکی از علل زردی بارداری، ابتلا به یرقان‌هایی است که افراد غیر باردار هم به آن مبتلا می‌شوند. ممکن است یک خانم باردار دچار هپاتیت حاد ویروسی شود. مثلا به دلیل خوردن غذای آلوده، دچار هپاتیت A حاد شود. در این شرایط، زرد می‌شود و بعد از یک دوره یکی، دو هفته‌ای بهبود می‌یابد و خطر مهمی او یا جنین را تهدید نمی‌کند. خانم‌های باردار به‌طور خاص در معرض هپاتیت‌ E هستند. این هپاتیت در غیر باردارها چندان مشکل‌ساز نیست اما در خانم‌های باردار خطرناک محسوب می‌شود. خوشبختانه هپاتیت‌ E در ایران شیوع چندانی ندارد و بیشتر در هند و کشور‌های فقیر دیده می‌شود.

از دیگر علل زردی که در اوایل بارداری بروز می‌کند و با تهوع و استفراغ شدید همراه است و حتی ممکن است خانم بستری ‌شود و سرم دریافت ‌کند، افزایش میزان ترشحات جفت به دلایل نامعلوم در خون مادر است. این نوع زردی به درمان نیاز ندارد و به مرور زمان بهبود می‌یابد.

نوع دیگری از زردی که شدید و خطرناک است، معمولا در خانم‌های چاق یا افرادی که بعد از ۳۰ سالگی باردار می‌شوند یا جنین ۲ قلو دارند دیده می‌شود و اصطلاحا به آن نشانگان مسمومیت بارداری می‌گویند. این نشانگان علایمی دارد که شامل ورم، افزایش فشارخون، دفع پروتئین در ادرار، کاهش پلاکت خون و زردی است. دلیل ابتلا به این نشانگان معلوم نیست اما هم برای مادر هم جنین خطرناک است. تنها درمان آن ختم بارداری است و خوشبختانه چون در ماه آخر رخ می‌دهد و معمولا جنین کامل است، مشکلی پیش نمی‌آید. در موارد نادر، این نشانگان در ماه ۶ یا ۷ رخ می‌دهد که به هر حال کاری جز خارج کردن جنین نمی‌توان انجام داد.

یک نوع مورد نادر دیگر که از جمله علل شناخته شده زردی در بارداری است، کبد چرب حاد بارداری است. مشخص نیست به چه دلیلی در اواخر بارداری و از هفته ۳۵ به بعد در کبد مادر چربی رسوب می‌کند و حالت هپاتیت رخ می‌دهد. این ناراحتی در بارداری‌های اول و به خصوص اگر جنین پسر باشد، اتفاق می‌افتد. از علایم آن می‌توان به تهوع، استفراغ، دل‌درد، تب و زردی اشاره کرد و درمان آن نیز ختم بارداری است.

حالت خفیف و بی‌خطر اما با شیوع بالای دیگر که دلیل زردی مهمان میزگرد هم بوده کلستاز کبدی خانوادگی است. کلستاز به معنی انسداد صفراوی است. در برخی خانواده‌ها خانم‌ها طی بارداری دچار خارش و به ندرت دچار زردی می‌شوند. زمان بروز آن اواسط بارداری است و تا انتها ادامه و با اتمام بارداری فرد بهبود می‌یابد. مصرف قرص‌های ضدبارداری نیز در این افراد می‌تواند ایجاد خارش کند.

● نگاه سوم

خطر زردی در بارداری

دکتر اعظم‌السادات موسوی/ متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

زردی در بارداری علل متفاوتی دارد و یک نشانه است که باید علت آن مشخص شود. زردی می‌تواند به دلایل انسدادی یا عملکردی رخ دهد. گاهی یک سنگ در مجاری صفراوی گیر می‌کند و مانع تخلیه صفرا و در نتیجه زردی می‌شود. گاهی هم اختلال‌های عملکردی کبد عامل زردی است که ساده‌ترین شکل آن کلستاز بارداری است. در این بیماری به دلیل وجود هورمون‌های بارداری، متابولیسم کبد کم می‌شود. شروع علایم معمولا در ۳ ماهه سوم است، هر چند در ماه دوم و سوم نیز گزارش شده. علامت اولیه، خارش عمومی است. علایم به وضوح شب‌ها بدتر می‌شود و بیشترین خارش در ناحیه تنه و کف دست‌ها و پاهاست. علایم تا پایان بارداری پایدار می‌مانند. در ۶۰ درصد بیماران، علامت دیگری دیده نمی‌شود ولی در ۴۰ درصد بقیه ادرار تیره، روشن شدن رنگ مدفوع یا زردی پوست بدن طی ۴-۲ هفته بعد از شروع خارش خود را نشان می‌دهد. طی بارداری، علایم می‌توانند کم و زیاد شوند ولی معمولا ۴۸-۲۴ ساعت بعد از ختم بارداری، بهبود می‌یابند و فقط در عده کمی تا ۲-۱ هفته بعد از زایمان پایدار می‌مانند.

در ۷۰-۶۰ درصد بیماران با بارداری مجدد و در اکثر بیماران با خوردن قرص‌های ضدبارداری، علایم عود می‌کند. معمولا این بیماری برای مادر و جنین عوارض شدید خاصی در پی ندارد و این نوع زردی خطرناک نیست اما به هر حال باید فشار خون مادر و میزان آنزیم‌های کبد او بررسی ‌شود. بر حسب علت بروز زردی، معمولا درمان‌ها متفاوت است و در موارد خطرناک لازم است بارداری در هر سنی که باشد، خاتمه یابد.

برای این خانم که تشخیص کلستاز داده شده، یعنی آنزیم‌های کبدی تا حدی مختل شده اما در حدی نیست که حال عمومی فرد بد شود و برای جنین یا مادر خطرناک باشد. این خانم‌ها باید تحت‌نظر باشند و مرتب سونوگرافی شوند و تا زمانی که مشکلی پیش نیاید، بارداری می‌تواند ادامه یابد. البته رشد جنین در خانم‌های باردار و مبتلا به زردی کند است و باید مرتب بررسی شود. غیر از این، در کلستاز بارداری مشکل جدی دیگری به وجود نخواهد آمد. داروی خاصی برای درمان این بیماران تجویز نمی‌شود و کنترل‌های دوران بارداری کافی است. اگر شرایط جنین و شرایط لگنی مادر مناسب باشد، این خانم‌ها می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند اما اگر رشد جنین توقف پیدا کند یا میزان آنزیم‌های کبدی مادر بیش از حد بالا رود، به دلیل مشکلاتی که ممکن است پیش آید، زایمان پیش از موقع به روش سزارین انجام می‌شود. البته این موضوع برای همه خانم‌ها عمومیت ندارد و فقط در برخی شرایط لازم است زایمان پیش از موعد انجام شود. نوزاد نیز بعد از تولد تحت بررسی قرار می‌گیرد اما نیازی به دریافت دارو ندارد.

● نگاه چهارم

آیا خارش پوست در دوران بارداری طبیعی است؟

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده/ متخصص پوست و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی

حدود دوسوم خانم‌های باردار در دوران بارداری، دچار قرمزی و گاهی خارش کف‌دست‌ها و پاها می‌شوند. بیشتر کارشناسان بر این باورند که علت این اختلال‌ها که بلافاصله پس از زایمان از بین می‌رود، افزایش سطح استروژن خون است. خانم‌های سیاهپوست نسبت به سفید پوستان کمتر دچار این حالت می‌شوند. گاهی بیماری‌های پوستی که به‌طور طبیعی با خارش همراه است، نظیر خشکی پوست، اگزما، یا آلرژی غذایی در دوران بارداری، با خارش شدیدی بروز می‌کنند، بنابراین با ملاحظاتی می‌توان این مشکلات را تسکین داد:

از گرفتن دوش و حمام داغ بپرهیزید زیرا می‌تواند پوست را خشک‌تر و خارش را تشدید کند.

از صابون‌های ملایم و پس از استحمام، از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده و ترجیحا انواعی را که معطر نیستند، انتخاب کنید زیرا بعضی از انواع عطرها می‌توانند پوست را تحریک کنند.

لباس‌های نخی و گشاد بپوشید و هنگام گرمای روز از خانه خارج نشوید زیرا حرارت، خارش را تشدید می‌کند.

خارش ممکن است خیلی شدید باشد. این حالت به خودی‌خود بثوراتی ندارد ولی به علت خاراندن، پوست قرمز و ملتهب و خراشیدگی‌هایی در آن دیده شود. در صورت وجود هرگونه بثورات ناشی از خارش، آن را به اطلاع پزشک خود برسانید. اگر بثورات به بارداری مربوط نباشد باز هم بهتر است پزشک آن را بررسی کند و در این زمینه توصیه‌های لازم را به شما بدهد یا شما را به متخصص پوست ارجاع دهد.

سمیه مقصودعلی

«میزگردزیبایی» درباره خارش و زردی بارداری خانم سمیرا با حضور دکتر فریده مهتی‌پورو دکتر محمدعلی نیلفروش زاده متخصصان پوست دکتر امیرعلی سهراب‌پور متخصص داخلی دکتر اعظم‌السادات موسوی متخصص زنان