تجربه و قانون

چند دهه فعالیت, استخوان بندی مناسبی برای بورس های کشور به همراه داشته, اما چالش ها همیشه وجود دارند

بورس ایران در سال ۴۶ به منظور مقدمه‌ای برای خصوصی‌سازی و جمع‌آوری پس‌انداز و نقدینگی بخش خصوصی برای حمایت از انجام پروژه‌های سرمایه گذاری بلند مدت با پذیرش دو شرکت نفت بهران و بانک صنعت و معدن راه ‌اندازی شد؛ اگر چه در کنار حمایت از تزریق سرمایه به بخش مولد اقتصاد و رونق تولید، مهار نقدینگی و کنترل تورم - به غلط یا به درست - نیز از اهداف بورس بوده و می‌باشد.

به مرور زمان با توجه به نیازهای جدید برای دستیابی به این اهداف، بورس ایران تجربه اندوخت و با تصویب قانون ۱۳۸۴ ساختاری نوین و پیچیده به خود گرفت، اما بازار اولیه اوراق بهادار کمتر توسعه یافت.

● رییس!

شورای عالی بورس و اوراق بهادار بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست‌های کلان بازار را بر عهده دارد. رییس این شورا وزیر امور اقتصادی و دارایی است و رییس کل بانک مرکزی، رییس سازمان بورس، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، رییس اتاق تعاون و برخی دیگر از صاحب‌ نظران به عنوان اعضای این شورا فعالیت می‌کنند.

وظایف مهم شورای عالی بورس عبارت‌اند از:

۱) اتخاذ تدابیر لازم جهت سامان‌دهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اِعمال نظارت بر اجرای این تدابیر

۲) تعیین سیاست‌ها و خط مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط

۳) صدور، تعلیق و لغو مجوز فعالیت بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس، شرکت‌های سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و شرکت‌های تأمین سرمایه

۴) انتخاب اعضای هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار.

یکی از چالش‌های کنونی این شورا این است که هنوز – مانند دوران پیش از تصویب قانون ۸۴ – بیشتر به بورس‌ها یا بازارهای ثانویه و کمتر به بازارهای اولیه که قلب تأمین مالی است، می‌پردازد.

● ناظر بورس‌ها

سازمان بورس و اوراق بهادار مؤسسه عمومی غیردولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی، دریافت حق پذیرش شرکت‌ها و سایر درآمدها اداره می‌شود. قابل توجه است که "غیردولتی" در قوانین کشور به معنای "خصوصی" نیست.

هیأت مدیره آن سازمان وظایفی همچون تهیه و تدوین دستورالعمل‌های اجرایی، نظارت بر حُسن اجرای قوانین و مقررات مربوط، ثبت و صدور مجوز عرضه عمومی اوراق بهادار و نظارت بر آن، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار، اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران، تصویب سقف نرخ‌های خدمات و کارمزدهای بورس‌ها و سایر نهادهای مالی فعال در بورس‌ها و بررسی و نظارت بر افشای اطلاعات بااهمیت توسط شرکت‌های ثبت شده در بورس‌ها را بر عهده دارد.

● سازمانی برای پس از مبادله

شرکت سپرده‌ گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، به منظور انجام امور پس از معامله از قبیل نگهداری موجودی سهام سرمایه‌ گذاران، تسویه‌ معاملات، امور پایاپای و نقل و انتقال اوراق بهادار تأسیس شده است. برخی از فعالیت‌های این شرکت عبارت‌اند از:

۱) افتتاح و نگهداری حساب وجوه و اوراق بهادار متعلق به سهام‌داران، کارگزاران، سایر نهادهای مالی و اشخاص حقیقی و حقوقی

۲) درج، کد گذاری، نگهداری و تسویه معاملات

۳) سپرده گذاری و امانت پذیری انواع اوراق بهادار در سامانه عملیاتی شرکت

۴) قرض‌دهی، قرض گیری و هر گونه مبادله اوراق بهادار به عنوان واسطه

۵) تهیه و ارایه‌ گزارش‌های مورد نیاز کارگزاران و مشتریان

۶) ایجاد و اداره صندوق تضمین تسویه.

● از من بپرس!

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در مالکیت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد و به فعالان بازار سرمایه آموزش‌های حرفه‌ای و کاربردی ارایه می‌دهد. از دیگر فعالیت‌های این شرکت می‌توان به ارایه انواع خدمات تخصصی، فنی و مشاوره‌ای در زمینه‌های مختلف کاربرد رایانه و بهینه‌‌سازی و پیاده‌سازی روش‌های عملیاتی، مدیریتی و رایانه‌ای در معاملات انواع اوراق بهادار و ابزارهای مالی اشاره کرد.

همچنین تولید، بهینه‌‌سازی، بومی‌‌سازی، پیاده‌‌سازی، خرید و فروش، مدیریت، نظارت و نگهداری سامانه‌های کاربردی بورس در داخل و خارج از کشور بر عهده این شرکت است.