۴۰ میلیون نفر در جهان به طب تسکینی نیاز دارند

ای ال اس بیماری ای است که در آن, انسان همه چیز را می فهمد اما نمی تواند واکنشی داشته باشد و آرام آرام روزی فرا می رسد که نفس کشیدن نیز برای انسان خارج از کنترل می شود و

ای‌ال‌اس بیماری‌ای است که در آن، انسان همه چیز را می‌فهمد اما نمی‌تواند واکنشی داشته باشد و آرام‌آرام روزی فرا می‌رسد که نفس کشیدن نیز برای انسان خارج از کنترل می‌شود و...

آلزایمر بیماری‌ای است که در آن، بیمار، بدنی به ظاهر سالم دارد ولی نمی‌تواند هیچ چیز را به یاد بیاورد و رفتار، تفکر و حافظه‌اش آسیب دیده است و... افسردگی بیماری‌ای است که در آن، هم جسم بیمار در ظاهر سالم است و هم توانایی ادراک و فهم همه چیز و همه‌کس را داراست اما نمی‌خواهد و حوصله هیچ‌کدامشان را ندارد و گاهی حاضر است زندگی تلخش را به قیمت ارزان بفروشد. اما به راستی «زندگی به چه قیمتی باید ادامه پیدا کند؟» همین سوال سرآغاز پرسش‌های دیگری است که الگویی از درمان، سعی در پاسخگویی به آن دارد.

طب تسکینی سعی دارد کیفیت زندگی را برای این بیماران بهتر کند. گرچه به ظاهر طب تسکینی برای تسکین آلام و دردهای انسان به کار می‌رود اما حقیقت این است که مرز کاربرد این شاخه از طب فراتر از نامی است که بر آن نهاده‌اند. طب تسکینی آمده است تا انسان را از دوراهی‌ها نجات دهد و قدرت انتخابش را برای درمان صحیح بهتر کند. تسکین نه تنها در کاهش درد می‌تواند موثر باشد بلکه هرجا که تنگی‌نفس، افسردگی، یبوست، بی‌اشتهایی، تهوع، بی‌خوابی، ضعف و هر علامت مزمن اصطلاحا لاعلاجی باشد طب تسکینی میدان عمل می‌یابد. طب تسکینی می‌تواند کمک کند تا بیماری درمان دارویی‌اش را بهتر تحمل کند؛ چیزی که بعد از عفونت به ویروس HIV بسیار برای یک بیمار حیاتی می‌شود.

حدود ۴۰ میلیون نفر در جهان به طب تسکینی نیاز دارند و تقریبا نیمی از این افراد در مراحل انتهایی زندگی خود هستند. شاید بتوان از یک دیدگاه طب تسکینی را نقطه مقابل اتانازی (انتخاب مرگ و پایان زودهنگام) نامید.

در جایی پزشک ناگزیر از انتخاب یکی از این دو راه می‌شود و اگر پایان تعمدی یک زندگی را نخواهد به ناچار باید گزینه طب تسکینی را انتخاب کند. حدود یک‌سوم کسانی که به طب تسکینی نیاز دارند، مبتلا به سرطان هستند.

در سایر موارد بیماری‌های قلبی-عروقی، ام‌اس، بیماری‌های مزمن تنفسی، ایدز، دیابت و سایر بیماری‌های مزمن تهدیدکننده کیفیت زندگی انسان، دلیل نیاز بیماران به طب تسکینی است. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت متاسفانه فقط حدود ۳ میلیون نفر یعنی کمتر از ۱۰ درصد کسانی که نیاز به طب تسکینی دارند، می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت روی روش‌های ترکیبی مراقبت از بیماران تاکید و توصیه می‌کند که طب تسکینی باید در برنامه کنترل بیماری‌ها و خدمات بهداشتی اولیه کشورها ادغام شود.

سازمان جهانی بهداشت مراقبت‌های اجتماعی/خانگی را مورد حمایت خود قرار داده و می‌خواهد این خدمات در دسترس افراد بیشتری قرار بگیرد اما ۹۲ درصد کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت یا از روش‌های ادغام‌یافته و ترکیبی استفاده نکرده یا نتوانسته‌اند آن را به طور کامل و موثر اجرایی کنند و فقط ۲۰ کشور هستند که موفق شده‌اند این خدمات را به‌طور کامل در سیستم مراقبت‌های بهداشتی خود ادغام کنند. دشواری اجرای این طرح موثر شاید در تیمی بودن آن نهفته است. در طب تسکینی دیگر خبری از پزشک، دارو، بیمار و آزمایش نیست. اینجا هرچه هست یک کار تیمی است. تیمی متشکل از پزشک، پرستار و یک مددکار اجتماعی که به صورت تیمی به فریاد بیمار و خانواده‌اش می‌رسند.

دارودرمانی، تصحیح تغذیه بیمار و ماساژدرمانی ممکن است در ترکیب‌های مختلفی مورد استفاده قرار گیرد. در طب تسکینی هر چقدر می‌شود برای بیمار و خانواده‌اش وقت اختصاص داده می‌شود. اعضای تیم در راه زندگی و سیر درمان بیمار، همسفر می‌شوند و نه تنها مشاور بیمار و خانواده نگران او هستند بلکه برای سایر پزشکان معالج بیمار نیز می‌توانند به‌صورت مشاور و همکار وارد تعامل شوند.

همه چیز برای راحت‌تر طی‌کردن مسیر بیماری است. شاید روزی برسد که همگان به محض دردمندشدن بتوانند به طب تسکینی به عنوان گزینه‌ای مطلوب به راحتی دسترسی داشته باشند. ماه گذشته در اجلاس هیات اجرایی سازمان جهانی بهداشت گزارشی در مورد طب تسکینی منتشر شد که توجه همگان و به‌خصوص کشورهای کم‌درآمد و بادرآمد متوسط را به خود جلب کرد. به‌نظر می‌رسد وقت آن رسیده است تا این موضوع مهم به‌طور جدی در معاونت‌های بهداشت و درمان وزارت بهداشت مورد ملاحظه قرار گیرد و یک کمیته علمی برای این منظور تشکیل شود. لازم است منابعی اختصاص داده شود و فارغ‌التحصیلان با این مفهوم و درمان تیمی آشنا شوند و عموم جامعه را نسبت به این انتخاب یاری‌بخش آگاه کنند.

دکتر فرشید رضایی

متخصص عفونی و کارشناس اداره مراقبت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر