کدام سلول بدن انسان زودتر پیر می‌شود؟

در سایه روش‌های نوین و امیدبخش اندازه‌گیری عمر DNA، محققان دانشگاه لس‌آنجلس (UCLA) یک ساعت بیولوژیکی پدید آورده‌اند که می‌تواند برای نخستین‌بار، سن تقویمی سلول‌ها را با دقتی نسبی تخمین بزند.

در سایه روش‌های نوین و امیدبخش اندازه‌گیری عمر DNA، محققان دانشگاه لس‌آنجلس (UCLA) یک ساعت بیولوژیکی پدید آورده‌اند که می‌تواند برای نخستین‌بار، سن تقویمی سلول‌ها را با دقتی نسبی تخمین بزند.

دانشمندان در گذشته موادی از بدن انسان مانند بزاق را مورد استفاده قرار می‌دادند و تغییرات کروموزومی آنها را که نشانگر سالمندی و گذشت سن هستند، بررسی می‌کردند تا سن تقویمی را دریابند، اما این تیم تحقیقاتی دریافتند «فرآیند متیلاسیونDNA » دقیق‌تر می‌تواند سن سلول‌ها و بنابراین سن افراد را تعیین کند. متیلاسیون DNA فرآیندی است که تقسیم سلولی به کمک آن درست به گونه‌‌ای انجام می‌شود تا سلول‌ها همان چیزی از کار درآیند که در DNA مقرر بوده است.

به این ترتیب استیو هوروات، استاد ژنتیک انسانی از دانشکده پزشکی دیوید گفن UCLA و تیم همکارش این فرآیند را میان سلول‌های بافت‌های سالم و سرطانی بدن انسان مورد مقایسه قرار دادند. در این پژوهش ۸۰۰۰ نمونه از ۵۱ نوع بافت و سلول مورد بررسی قرار گرفت. این نمونه‌ها شامل بافت‌ها و سلول‌های قلب، ریه، مغز، کبد و کلیه بود. در این پژوهش که بتازگی در مجله ژنوم بیولوژی منتشر شده، آنها ۳۵۳ نشانگر متیلاسیون را که طی افزایش سن تغییر کرده است، مشخص کرده‌اند.

این دانشمندان با استفاده از داده‌های حاصل از بررسی فوق، مدلی آماری از ساعت بیولوژیکی ارائه کردند که در واقع سن تقویمی را با فرآیند متیلاسیون مرتبط می‌کند. به این ترتیب تیم تحقیقاتی دریافتند در بدن خانم‌ها بافت پستان سریع‌تر از سایر بافت‌ها پیر می‌شود. بافت‌های سالم پستان معمولا حدود دو سال از سایر بافت‌های بدن سالخورده‌ترند، اما بافت‌های سرطانی پستان و نیز بافت‌های سالم اطراف توده سرطانی در این ناحیه از بدن ممکن است تا ۱۲ سال از آنچه انتظار می‌رود، سالخورده‌تر باشند. چنین شتابی در فرآیند سالخوردگی سلول‌ها شاید تا حدی بتواند دلیل شیوع گسترده سرطان پستان را در میان خانم‌ها توضیح دهد، زیرا سرطان بیماری سلول‌های پیر است. از سوی دیگر بافت قلب که باید آنقدر قوی باشد تا بتواند بی‌وقفه در تمام مدت عمر خون را به همه نواحی بدن ارسال کند، ۹ سال جوان‌تر از آن چیزی بود که دانشمندان بر اساس مدل خویش پیش‌بینی می‌کردند.

با وجود دستاوردهای شگفت انگیز این روش، دکتر هوروات تاکید می‌کند اکنون ارتباط میان فرآیند متیلاسیون و سن، فقط یک رابطه همبستگی است و رابطه علت و معلولی بین آنها برقرار نیست. او می‌گوید: «شیوه مواجهه من با این مساله چیزی شبیه مقایسه سیب و پرتقال است. به عبارت دیگر ما اعضای کاملا متفاوت بدن را در این روش با هم مقایسه کرده ایم. یعنی با مغز، قلب، ریه، کبد، کلیه و غضروف به یک شیوه رفتار کرده‌ایم.» به‌علاوه این ساعت بیولوژیکی نمی‌تواند برای همه بافت‌های بدن به کار رود و سن همه بافت‌ها را تخمین بزند. این مساله نشان می‌دهد شاید لازم باشد در آینده فرآیندهای پیچیده‌تری را برای تعیین سن تقویمی این سلول‌های خاص به کار بریم.

منبع: TIME / HEALTHLAND