کودتای نافرجام علیه انقلاب

آژانس جاسوسی آمریکا یعنی سیا به کودتای نوژه امید زیادی بسته بود و آن را ضربه نهایی و قطعی بر پیکر نظام نوپای جمهوری اسلامی می دانست و اهمیت آن را بیش از تجاوز نظامی صدام به خاک ایران ارزیابی می کرد

آژانس جاسوسی آمریکا یعنی سیا به کودتای نوژه امید زیادی بسته بود و آن را ضربه نهایی و قطعی بر پیکر نظام نوپای جمهوری اسلامی می‌دانست و اهمیت آن را بیش از تجاوز نظامی صدام به خاک ایران ارزیابی می‌کرد. به گفته سران کودتای نوژه، مدتی بر سر تقدم کودتای نوژه یا آغاز جنگ تحمیلی بحث شد و سرانجام، بعد از سفر بنی‌عامری به پاریس که از عناصرکودتا بود در اسفندماه سال ۵۸، این طرح، یعنی آغاز جنگ تحمیلی در تقدم ۲ قرار گرفت و اولویت یک به کودتا داده شد.

این کودتا، از لحاظ تجهیزات نظامی که قرار بود از داخل و خارج در جریان آن به کار گرفته شود در تاریخ کودتاهای جهان بی‌سابقه بود و چنان دقیق طرح‌ریزی شده بود که سیا موفقیت آن را قطعی می‌دانست. امید به موفقیت کودتا تا بدان حد بود که حتی اعلامیه پیروزی آن نیز آماده شده بود. در مورد نقش سازمان سیا و سایر کشورهای خارجی در این کودتا، ناصر رکنی یکی از عوامل کودتا در اعترافاتش می‌گوید: «۲ تا ۳ ماه بعد از پیروزی انقلاب، اولین تماس بین ماموران سیا و یکی از دوستان بنی‌عامری در اروپا برقرار می‌شود و ‌آنها بنی‌عامری را با بختیار مرتبط می‌سازند. تمامی هماهنگی‌های لازم بین کشورهای عضو بازار مشترک اروپا و ستاد دکتر بختیار در پاریس از طریق «سیا» انجام می‌گرفته است. هماهنگی بین اسرائیل و کشورهای منطقه نظیر مصر و عراق، توسط نماینده سازمان سیا که در دفتر دکتر بختیار در پاریس است انجام می‌گرفته است.»

تدارک کودتا با اهداف و زمان مشخص، در دستور کار بنی‌عامری، رهبر شاخه نظامی قرار گرفت و سازمان نقاب (نجات قیام ایران بزرگ) برای مطالعه در خصوص بررسی راه‌های موفقیت کودتا در ستاد بختیار تشکیل شد. مثلث ریاست این سازمان به این صورت شکل گرفت که شاخه نظامی با هدایت بنی‌عامری، سیاسی با مسئولیت قادسی و تدارکات با هدایت «منوچهر قربانی‌فر» بود. اکثر اعضای شاخه سیاسی، اعضای حزب ایران و هواداران بختیار بودند. مهم‌ترین وظیفه این شاخه هموار کردن زمینه عملیات نظامی و نیز به دست گرفتن قدرت سیاسی پس از کودتا بود. افراد این شاخه به نظام مشروطه سلطنتی وفادار بودند. آنان همزمان با انجام اقدامات سیاسی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران، درصدد برآمدند برای کسب مشروعیت سیاسی، برخی رجال ملی و مذهبی را نیز با خود موافق سازند.

شاخه تدارکات، وظیفه تهیه پول، اسلحه، خانه، ماشین و دیگر لوازم مورد نیاز برای یک کودتای موفق را بر عهده داشت. پول در وهله اول از جانب کشورهای آمریکا، انگلیس و عراق در اختیار ستاد کودتا مستقر در پاریس قرار می‌گرفت و سپس از طریق این ستاد به داخل کشور فرستاده می‌شد، چنان‌که در مدت کمتر از یک هفته این مبلغ به چیزی در حدود یکصد میلیون تومان بالغ شد. شاخه نظامی مخالف ابتدا با سر دادن شعارهای ناسیونالیستی و تبلیغ، این هشدار که ایران با قدرت‌یابی روحانیون به تدریج به کشوری عربی تبدیل می‌شود، سعی در جذب نیرو داشت. آنان پرسنل شاغل یا پاکسازی شده ارتش را به همکاری فرا می‌خواندند و به این افراد برای تشویق بیشتر، مبالغی پول پرداخت می‌کردند. حجت‌الاسلام ری‌شهری، رئیس وقت دادگاه انقلاب ارتش اعضای جذب شده شاخه نظامی را چنین برمی‌شمارد: «تعدادی از امرای اخراجی ارتش که حتی مدتی زندانی بودند، عده‌ای بازخرید شده یا کسانی که بازنشسته شده بودند، البته آنان تعدادی از افراد شاغل را هم فریب داده بودند. بنی‌عامری، رئیس شاخه نظامی با استفاده از ارتباطات خود با برخی از عناصر اطلاعاتی شاغل در اداره دوم ارتش و ماموران ساواک، اقدام به شناسایی و جذب افراد، اعم از شاغل، برکنار شده و تحت تعقیب می‌کرد.» در متن بازجویی یکی از سران کودتا به نقل از مسئولان سیاسی کودتا آمده است که مذاکره با سازمان مجاهدین خلق(منافقین) به نتیجه رسیده بود: «... می‌گفت که ما این قول را ازمجاهدین خلق (منافقین) گرفته‌ایم که آن روز یعنی روز کودتا بی‌طرف بمانند. در عوض اینکه آن روز بی‌طرف می‌مانند، به آنها قول داده‌ایم که آزادی فعالیت سیاسی داشته باشند البته سران کودتا از طریق بختیار با کومله و حزب دموکرات نیز تماس گرفته و بختیار در جریان ملاقات‌های متعدد با قاسملو و عز‌الدین حسینی موافقت آنها را جلب کرده بود.»

عملیات کودتا قرار بود به طور همزمان در تهران و سایر شهرهای بزرگ به اجرا درآید و اماکنی مانند مدرسه فیضیه، اقامتگاه امام، کمیته مرکزی، نخست‌وزیری، میعادگاه‌های نماز جمعه و... توسط هواپیماها بمباران شوند. بنا بود کودتاگران در این بمباران از بمب‌‌های خوشه‌ای و آتش‌زا استفاده کنند. آنان حدود ۳۰ فروند هواپیما، ۶۰ نفر خلبان و حدود ۵۰۰ نفر افراد فنی و نظامی را برای شرکت در عملیات آماده کرده بودند.

برخی از عناصر دستگیر شده، اهداف تعیین شده برای بمباران در تهران را به این ترتیب نام بردند: بیت امام در جماران، فرودگاه مهرآباد، مقر نخست‌وزیری، ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ستاد مرکزی کمیته انقلاب اسلامی، پادگان ولی‌ عصر(عج)، پادگان امام حسین(ع)، پادگان خلیج، کمیته انقلاب اسلامی منطقه ۹، کمیته انقلاب اسلامی منطقه ۴، کاخ سعد‌آباد به خیال آنکه آنجا انبار مهمات است به گفته همه‌ افراد دستگیر شده از جمله تیمسار محققی، «بیت امام» نخستین و مهم‌ترین هدفی بود که باید بلافاصله بمباران می‌شد. حمله به بیت امام مرکز ثقل کودتا را تشکیل می‌داد و به معنای به دست آوردن کلید پیروزی کودتا بود. برای سران کودتا کاملا مشخص بود تا زمانی که امام زنده است، مردم با یک کلمه ایشان به خیابان‌ها ریخته و عمل کودتا را عقیم خواهند کرد... به همین جهت امام یکی از مهم‌ترین هدف‌های کودتا بود و برای اجرای آن بیش از سایر هدف‌ها، هواپیما و مهمات سنگین در نظر گرفته شده بود اما با همه این اقدامات کودتا ۳ روز قبل از عملی شدن لو می‌رود. در کتاب «کودتای نوژه» در این مورد اینگونه بیان می‌شود: به هر حال، کودتا ۳ روز قبل از وقوع، به علت تشویش و نگرانی یکی از عناصر شرکت کننده در آن و اطلاع یافتن خانواده وی از موضوع، ماجرا فاش می‌شود. خانواده این خلبان که وفادار به انقلاب و امام بودند و بخصوص مادر وی، او را ملزم به افشای اطلاعات خود در مورد کودتا کرد و او نیز موفق شد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و‌هاشمی رفسنجانی را مطلع کند. به این ترتیب، صبح روز چهارشنبه ۱۸ /۴/ ۱۳۵۹ طرح کودتا توسط این فرد لو می‌رود.

چند ساعت پس از افشای کودتا، یکی از درجه داران تیپ نوهد نیز به کمیته مستقر در اداره دوم ستاد مشترک مراجعه می‌کند و یک پاکت در بردارنده بخشی از طرح عملیاتی کودتا را در اختیار کمیته فوق قرار می‌دهد و عملیات ضد کودتا از همین جا آغاز می‌شود. علاوه بر افشای این اطلاعات، قرائن و شواهد گوناگون دیگری که از فعالیت‌های مخالفان نظام به دست آمده بود، موجب شد تا مسئولان نظام جمهوری نسبت به وجود توطئه براندازی حساس شوند و برای تشکیل ستادی به نام ستاد «خنثی‌سازی کودتا» اقدام کنند تا این گروه با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، آمادگی لازم برای رویارویی توطئه احتمالی و خنثی‌سازی آن را داشته باشند.

بعدها حضرت امام (ره) در پاسخ به نامه شهید فکوری، وزیر دفاع وقت در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۵۹ درباره خانواده کودتاچیان چنین دستور داد: «بسم‌اللَّه الرحمن الرحیم ... امید است خانواده این اشخاص در دامان اسلام و ملت اسلامی با رفاه زندگی کنند و سعادت خویش را در دنیا و آخرت تامین نمایند. ۱۲ بهمن ۵۹» ( صحیفه امام، ج‏۱۴، ص: ۴۴ )

همایون نصرتی