خواص درمانی آب های معدنی ایران

آب مهم ترین ماده ساختمانی بدن انسان است زیرا ۷۰ درصد وزن بدن یک شخص بالغ را آب تشکیل می دهد به عبارت دیگر بدن یک انسان بالغ مخزنی است که معادل ۵۰ ـ ۳۰ لیتر آب دارد و چنانچه ۱۵ تا ۲۰ درصد از آب بدن از دست برود مرگ انسان فرا می رسد

آب مهم‌ترین ماده ساختمانی بدن انسان است زیرا ۷۰ درصد وزن بدن یک شخص بالغ را آب تشکیل می‌دهد به عبارت دیگر بدن یک انسان بالغ مخزنی است که معادل ۵۰ ـ ۳۰ لیتر آب دارد و چنانچه ۱۵ تا ۲۰ درصد از آب بدن از دست برود مرگ انسان فرا می‌رسد.

آب بدن در سه قسمت قرار دارد:

۱) آب داخل سلولی یا ساختمانی

۲) آب پلاسمائی یا آب روان

۳) آب بین سلولی یا ذخیره

● منشأ بدن از دو طریق می‌باشد:

▪ آب خارجی یا غذائی: یعنی آبی که به شکل مایعات آشامیدنی و یا موجود در غذاهاست.

▪ آب داخلی یا متابولیک: یعنی آب حاصل از واکنش‌ها و ترشحات متابولیک، به‌علاوه، مقداری از آب ترشحات هاضمه و ادرار گلومری (در کلیه) مجدداً جذب می‌شود که تبادلات میانی نام دارد. در انسان یک لیتر آب پس از ۲۵ دقیقه کاملاً جذب شده و پس از ۵۰ ـ ۴۰ دقیقه کاملاً دفع می‌شود.

● خواص مهم آب و آب درمانی

ـ رفع تشنگی و تنظیم تعادل آب در بدن.

ـ کمک به دفع سموم از بدن از راه ادرار و عروق.

ـ کاهش درجه حرارت بدن درتب (به‌علاوه در تب موجب دفع سموم و شستشوی دهان و معدن می‌شود).

ـ کمک به دفع عفونت‌ها و سنگریزه‌های کلیه و مجاری ادرار.

ـ افزایش مصرف اکسیژن و افزایش دفع ازت و گوگرد در ادرار.

● روش‌های کاربرد آب در پزشکی

▪ برای درمان کم آبی بدن معمولاً پزشکان از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:

ـ آب ساده خوراکی را زیاد به بیمار می‌خورانند.

ـ آب نمکی یا قندی تزریقی به‌نام سرم قندی ـ نمکی را به بیمار از طرق مختلف تزریق می‌نمایند.

● شناسائی آب

اصولاً آب طبیعی معمولی برای تغذیه بدن انسان بسیار ضروری است و در صورتی که دارای خواص پزشکی باشد به‌نام آب معدنی گرم به مصرف درمان می‌رسد.

● گازهای محلول در آب

آب آشامیدنی سالم برای انسان باید دارای مقداری هوا باشد که این هوا خود حاوی اکسیژن، ازت و... است. هر یک از این گازها عملی به خصوص در آب دارند. آبی که دارای مقدار فراوانی اکسیژن است از نظر بهداشتی دارای اهمیت فراوانی بوده، ولی از نظر خوردنی مشکلاتی را تولید می‌کند. مثلاً در لوله‌های فلزی رسوباتی را ایجاد می‌نماید.

● مصرف آب‌های معدنی

▪ درمان با آب‌های معدنی

استفاده از آب‌های معدنی، تاریخی بسیار کهن دارد ولی استفاده علمی از آب‌ها پس از شناخت اثرات درمانی آنها در قرن اخیر تحقق یافته است. آب‌های معدنی به روی بدن انسان و یا مخصوصاً نواحی ویژه‌ای از بدن دارای اثراتی می‌باشد که این اثرات در هنگام مصرف مستقیم از آب چشمه (یعنی اولین نقطه‌ای که آب معدنی ظاهر می‌شود) شدیدتر می‌باشد. آب‌های معدنی که در نقاط مختلف وجود دارد هر کدام اثر ویژه مربوط به همان آب را دارد زیرا ترکیبات هر آب معدنی ویژه همان منطقه است که ظاهر شده است مثلاً:

ـ آب‌های سولفات کلسیم سرد، خاصیت افزاینده ادرار دارد که در اصطلاح پزشکی به آن مدّر گویند.

ـ آب‌های سولفاته سدیم و منیزیم، ملیّن است یعنی با خوردن آن یبوست بیمار برطرف خواهد شد.

ـ آب‌های بیکربنات سدیم مؤثر بر حالت تعادل اسیدی (سرد مزاجی) و بازی (گرم مزاجی) اعضاء خواهد بود.

ـ آب‌های سولفوره سدیم رادیو اکتیو گرم، برای درمان بیماری‌های تنفس مفید است.

ـ آب‌های سولفوره سدیم رادیو اکتیوگرم، برای درمان بیماری‌های تنفس مفید است.

آب‌های رادیو اکتیو موجب فعالیت و ترمیم سلول و بافت‌های بدن شده، باعث ازدیاد کلسیم‌سازی گشته و می‌تواند رگ‌های خونی بدن را گشاد نموده مدّر باشد و نهایتاً آرام بخش و باکتری‌کش است.

باید دانست که در استفاده از آب‌های معدنی علاوه بر ترکیب آب عوامل دیگری چون آب هوای منطقه و ارتفع و روش درمان و شرایط در درمان بیماران مؤثر می‌باشد. به‌طور کلی یک دورهٔ درمان را نبایستی به‌عنوان یک گردش و تفریح تلقی کرد بلکه بیمار بایستی طبق برنامه منظم دورهٔ درمان، دوره بعد از آن را طی نماید ولی نکته مهم و قابل توجه آن است که گاهی در طی درمان با آب‌های معدنی ممکن است برای بیمار یک مرحله (بحران آب معدنی) رخ دهد که بیمار دچار ناراحتی‌هائی می‌شود اما در شرایطی که پزشک تشخیص دهد نباید درمان را قطع کنند و لذا باید درمان با احتیاط ادامه داده شود. امروزه یک ایستگاه، سرچشمهٔ آب معدنی‌ای را به‌صورت ”شهر پزشکی“ در نظر گرفته و بیماران را با نظارت دائم پزشک معالجه می‌کنند. این کانون‌های پزشکی در کشورهای فرانسه، ایتالیا، آلمان، اروپای شرقی و روسیه نیز وجود داشته و مردم به خوبی از آنها استفاده می‌نمایند.

▪ موارد منبع استفاده از آب‌های معدنی

با وجود منافعی که مصرف آب‌های معدنی دارد توصیه شده است که برای بیماران زیر مصرفش ممنوع باشد: بیماران مسلول، سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی، پیری زودرس، زخم‌های دائمی، بالا بودن فشار خون ورم کلیه (نفریت) و...

▪ روش‌های درمان

در درمان با آب‌های معدنی که هر دورهٔ درمان به‌طور متوسط سه هفته است از تمام امکانات دیگر نیز استفاده می‌شود که عبارتند از: پزشک متخصص که در همان منطقه بر بیماران نظاتر دارد، آرامش محیط، نظم زندگی روزانه، وسایل ورزش در هوای آزاد، رژیم غذائی مناسب، روش‌های متفاوت درمان که برای هر بیمار ویژه بیماری اوست مثال: نوشیدن آب، حمام، دوش آب، شستشو، تزریق، استفاده از گاز و بخار، گل‌های طبی و روش‌های جنبی دیگر .

● درمان با آب دریا (تالا سوتراپی)

تالاسوتراپی عبارتست از مجموعه اعمالی که با آب دریا و موارد دیگر مجاور آن مانند جلبک‌ها، گل‌ها، ماسه‌ها لجن‌های نمک‌زار حتی هوا انجام می‌پذیرد. آب دریا در مرحله اول آبی است و نمک‌دار، و دارای محیطی محتوی گیاهان دریائی و جانوران دریائی به‌ویژه جلبک‌ها و پلانکتون‌ها. آب‌ و هوای دریائی در ابتدا محرک قوا و سپس نیرو بخش و نیز آرمبخش به‌ویژه در ارتفاعات مجاور دریا میباشد. در کنار دریا استفاده از اشعه خورشید (آفتاب درمانی) و هوا درمانی به روی پوست بدن عملاً امکان‌پذیر می‌باشد، که لازم است هنگام استفاده از آن تدریجاً میزان آن را اضافه کنند. داخل شدن در آب دریا در ابتدا باعث انقباض رگ‌های خونی در سطح بدن و لرزش به سبب سرما گشته و سپس انبساط رگ‌ها شروع می‌شود دستگاه گوارش و تنفس تحریک شده سرانجام افراد احساس بهتر شدن می‌کنند به‌طور کلی نباید در هر روز بیش از یکبار و هر روز بیش از ۵۱-۱ دقیقه از آب تنی در آب دریا استفاده کرد. استفاده از آب دریا می‌تواند زیر نظر پزشک متخصص به‌صورت نوشیدن، تزریق، روش، ضماد و... باشد. باید دانست حمام گل دریائی برای درمان بیماری‌هائی چون بیماری رگ‌های لنفاوی، نرمی استخوان (راشیتیسم)، برخی از انواع سل‌ها، فلج‌ها، چاقی و... مفید است. ولی نکته قابل توجه این است که افراد عصبانی و افرادی که به بیماری‌های حاد و سل سرطان دچار هستند باید از اقامت در کنار دریا صرف‌نظر نمایند.

● چشمه‌های آب معدنی ایران

علاوه بر مطالعه پژوهش‌گران خارجی در سال ۱۳۸۲ به موجب طرحی توسط سازمان برنامه مطالعه‌ آب‌های محلات و اردبیل به مرحله اجراء درآمد. مطالعات و پژوهش‌هائی که توسط اساتید و دانشمندان دانشکده داروسازی دانشگاه تهران انجام شده است. نشان می‌ٔهد که در سراسر ایران حدود ۴۰ منطقه و بیش از ۵۳۰ چشمه آب معدنی وجود دارد که بیشتر در دو رشته کوه اصلی البرز و زاگرس پراکنده هستند.

▪ آبعلی ـ آب البرز

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات سولفات و منیزیم، دارای گاز و آهن درجه حرارت: ۵۱ درجه، خواص درمانی: صفرا آور، درمان کم خونی، افزاینده ادرار، درمان ناراحتی کبد.

▪ آبعلی ـ هراز

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات سولفات و منیزیم، دارای گاز و آهن درجه حرارت: ۵۱ درجه، خواص درمانی، صفرا آور، درمان کم خونی، افزاینده ادرار، درمان ناراحتی کبد.

▪ آبعلی ـ هراز

انواع شیمیائی: بیکربنات مخلوط، دارای گاز و آهن. درجه حرارت ۱۵ درجه، خواص درمانی: ناراحتی دستگاه گوارش، تنظیم متابولیسم مواد قندی، پروتئین‌ها، کلسترول، اسیداوریک.

▪ آذر شهر ـ تاپ تاپان

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات + منیزیم، دارای گاز و آهن. درجه حرارت: ۱۷ درجه، خواص درمانی: در صورتی که با روش صحیح و بهداشتی تهیه شود قابل خوردن است، برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش مفید است، برای درمان کم خونی نیز مفید بوده اشتهاآور است.

▪ آذرشهر ـ تاپ تاپان

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات + منیزیم، دارای گاز و آهن. درجه حرارت: ۱۷ درجه، خواص درمانی: در صورتی که با روش صحیح و بهداشتی تهیه شود قابل خوردن است، برای درمان بیماری‌های دستگاه گوارش مفید است، برای درمان کم خونی نیز مفید بوده اشتهاآور است.

▪ آمل ـ استراباکو

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات سولفاته، فاقد گاز و آهن. درجه حرارت: ۲۳ درجه، خواص درمانی: مدّر حمام کردن در آن آرام‌بخش بوده و برای دستگاه گوارش مفید است.

▪ آمل ـ اسک

انواع شیمیائی: کلرید بیکربنات آغشته به کلسیم و گوگرد، فاقد گاز و آهن. درجه حرارت: ۵۲ ـ ۲۳ درجه، خواص درمانی: برای درمان ناراحتی‌های دستگاه تنفس، گوارش بیماری‌های پوستی، روماتیسم مزمن، و برای عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان مفید بوده و صفراآور است.

▪ آمل ـ عمارت

انواع شیمیائی: کلسیم بی‌کربنات، دارای گاز، فاقد آهن درجه حرارت: ۲ درجه، خواص درمانی: ناراحتی‌های معده، روده، کبد، پانکراس.

▪ اردبیل ـ آب چشم

انواع شیمیائی: کلرید بی‌کربنات آغشته به کلسیم، فاقد گاز و آهن. درجه حرارت: ۱۲ درجه خواص درمانی: حمام گرفتن با آن آرام‌بخش است.

▪ اردبیل ـ بوشلی

انواع شیمیائی: سدیم کلرید + کلسیم بی‌کربنات: فاقد گاز و آهن. درجه حرارت: ۴۰ درجه، خواص درمانی: دردهای عصبی، دردهای مفصلی، روماتیسم، مسکن و آرامبخش است.

▪ اردبیل ـ مبلیردره

انواع شیمیائی: کلسیم بیکربنات، فاقد گاز و آهن. درجه حرارت: ۲۰ درجه، خواص درمانی: دستگاه گوارش، معده، روده، پانکراس، کبد، مجاری صفراوی، بیماری‌های تغذیه.

▪ اردبیل ـ سردابه

انواع شیمیائی: کلسیم سولفات، فاقد گاز و آهن درجه حرارت: ۶۳ درجه، خواص درمانی: بیماری‌های دستگاه تنفس و گوارش به علاوه برای بیماری‌های پوستی، روماتیسم مزمن، و برای عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان مفیده بوه و صفرا آور است. خواص درمانی مشابه آب‌های آمل ـ اسک (شماره ۵) می‌باشد.

▪ اردبیل ـ تتورسو ـ قطورسو

انواع شیمیائی: کلسیم سولفات گوگردی، فاقد گاز و آهن. درجه حرارت ۱۴ درجه، خواص درمانی: مشابه آب‌های اسک شماره ۵ است.

▪ اردبیل ـ سرعین

انواع شیمیائی: کلرید بیکربنات آغشته به کلسیک، دارای گاز و فاقد آهن. درجه حرارت: ۱۲ ـ ۷۴ درجه، خواص درمانی: حمام گرفتن با آن آرم‌بخش است، برای درمان روماتیسم، دردهای عصبی مفصلی مفید است.