هنر باغ‌سازی

هنر باغ‌سازی یکی از کهن‌ترین هنرهای ایرانیان است و در نوشته‌های یونانیان و تورات و... نیز از آن سخن بسیار رفته است.
باغ‌های ایرانی در محیط‌های هموار، روی تپه و گاه روی آب (مثل باغ …

هنر باغ‌سازی یکی از کهن‌ترین هنرهای ایرانیان است و در نوشته‌های یونانیان و تورات و... نیز از آن سخن بسیار رفته است.

باغ‌های ایرانی در محیط‌های هموار، روی تپه و گاه روی آب (مثل باغ آبی شاه گلی تبریز)‌ احداث شده است و با کارکردهای مختلف مثل باغ خانه، باغ سکونتگاهی، باغ حکومتی و... مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما آنچه باغ‌های ایرانی را مشهور کرده، هندسه باغ ایرانی است که اصلی مهم در باغ‌سازی ایران به شمار می‌رود.

آنچه مسلم است کاربرد وسیع ترکیب هندسی چارباغ و آبراه‌های اصلی و متقاطع باغ‌های ایرانی در دوره پس از اسلام رواج بیشتری یافت که ابعاد تمثیلی بهشت در قرآن (چهار نهر بهشتی) و دیدگاه کهن انسان به زمین به عنوان تمثیلی از کل طبیعت برمی‌گردد.

تقسیم باغ به چهار بخش و توجه به اشکال هندسی و ایجاد اشکال مربع و توجه به تعیین محل دقیق کاشت درختان به گونه‌ای که ردیف درختان از هر طرف دیده شود، دارای اهمیت خاص بوده است.

در طراحی اغلب باغ‌های ایرانی سلسله مراتب از سر درورودی یا گاهی میدان و آبنمایی در بیرون باغ رعایت می‌شده و با عبور از هشتی ومحور اصلی به کوشک باغ می‌رسد.

اصل تقارن از دیگر اصول طراحی به شمار می‌رود که در دوران باستان در بسیاری از بناهای عمومی و مذهبی به کار رفته است.

در باغ‌های ایرانی این اصل بسیار رعایت می‌شده و کوشک‌های ساخته شده بسیار متقارن بوده‌اند و روی محور یا مرکز تقارن واقع‌اند.

اوج قرینه‌سازی را می‌توان در محورهای اصلی دید حتی درختان، درختچه‌ها و گل‌ها نیز قرینه کاشته شده‌اند.

استفاده از یک جوی اصلی، استفاده از استخرهای وسیع به عنوان آیینه و زیبایی چشم‌انداز مقابل کوشک یا بنا در مرکز و بلندترین قسمت باغ، استفاده از خطوط راست در طراحی، رابطه نزدیک با طبیعت و کاشت درخت میوه در قسمت بزرگی از باغ از ویژگی‌های مشترک باغ‌های ایرانی به شمار می‌رود.

معماری ایرانی هم دارای ویژگی‌ها و رمز و رازی مختص به خود است که در مقایسه با معماری کشورهای جهان آن را متمایز کرده و دارای سنت‌های ارزشمند و قدرتی معنوی است.

شکل باغ در ایران از دیر باز تاکنون با طبیعت و میزان آب تناسبی کامل داشته است بنابراین از دیر باز باغ‌ها به شیوه‌های گوناگون ساخته شده‌اند.

فرهنگ ایرانی وجود انسان را مرتبط با طبیعت می‌بیند و معماری و هنر ایرانی بشدت طبیعت گراست. عنصر آب جاری اصلی‌ترین عنصری است که همواره به باغ ایرانی حیاتی دوباره بخشیده است.

آب قنات در جدول‌ها و جوی‌های منظم قرار گرفته و با گذر از نهر اصلی به نهرها و جدول‌های فرعی جریان می‌یابد. نمایش آب با انتخاب سطوحی برای پله‌پله کردن مسیر جریان آب و تند و پر سر و صدا کردن آن صورت می‌گرفته است و آبنما که بعد اصلی آن در جهت طول ساختمان و به اشکال مربع و چند ضلعی و بیضی ساخته می‌شده نمایی زیبا به باغ می‌بخشیده است.

باغ‌های ایرانی به دلیل گرم و خشک بودن هوای کشورمان اغلب دارای درختان سایه‌دار و انبوه بوده‌اند و نوع درختان و گل و گیاهی که کشت می‌شد هم در هر مکان، منطق خاص خود را داشته است.