بیماری های آنلاین از تشخیص تا درمان

می گویند اینترنت بزرگ ترین و جامع ترین سامانه ای است که تا به حال به دست انسان طراحی شده است این شبکه بزرگ جهانی که در اواخر دهه ۶۰ میلادی شکل گرفت, در ابتدا با انگیزه دسترسی چندمنظوره به منابع مختلف و امکان پذیری کار در زمینه های بین رشته ای طراحی شد اما از اواسط دهه ۹۰ با وابسته شدن بسیاری از فعالیت های روزمره زندگی به این شبکه, اینترنت به یک شبکه همگانی و جهانی تبدیل شد

می‌گویند اینترنت بزرگ‌ترین و جامع‌ترین سامانه‌ای است که تا به حال به دست انسان طراحی شده است. این شبکه بزرگ جهانی که در اواخر دهه ۶۰ میلادی شکل گرفت، در ابتدا با انگیزه دسترسی چندمنظوره به منابع مختلف و امکان‌پذیری کار در زمینه‌های بین‌رشته‌ای طراحی شد. اما از اواسط دهه ۹۰ با وابسته شدن بسیاری از فعالیت‌های روزمره زندگی به این شبکه، اینترنت به یک شبکه همگانی و جهانی تبدیل شد. مسأله اما این است که اینترنت با وجود منافع غیر قابل انکارش، به ویژه در امر تسهیل و تسریع برخی کارهای روزمره، عوارض و آسیب‌های زیان‌باری نیز با خود به همراه می‌آورد و از‌ آن‌جا که بر اساس آخرین آمارهای منتشرشده، تعداد کاربران اینترنت در داخل کشور خودمان تا پایان فروردین ۱۳۸۶ به ۱۱ میلیون و ۲۶۰ هزار نفر بالغ می‌شود، خالی از لطف ندیدیم که نگاه گذرایی بیندازیم به برخی بلایای اینترنتی.

شاید دیده باشید آن‌هایی را كه همیشه دارند در اینترنت پرسه می‌زنند. گاهی دیگران را آزار می‌دهند (مثلاً با هك كردن یا چت‌های رکیک و مزاحم). گاهی خودشان را آزار می‌دهند (مثلاً با چک ‌کردن‌های پیاپی ای‌میل‌هایشان یا سرک کشیدن‌های وسواس‌گونه به سایت‌های غیر اخلاقی و اصطلاحاً هرزه‌نگری). راستش، فهرست بیماری‌های اینترنتی، آن‌قدر بلندبالا و مفصل است که بعید می‌دانم دور و بر خودتان کسی را پیدا کنید که اهل کامپیوتر و اینترنت باشد اما به یکی از این بیماری‌ها دچار نباشد. حالا صادقانه بگویید: شما خودتان به کدامش مبتلا هستید؟

۱) خودگردی یا Ego-Surfing

خودگردی، نوعی بیماری اینترنتی است که مبتلایانش، به طور مرتب، نام خودشان را در اینترنت جست‌وجو می‌کنند. جالب است که این بیماری عمدتاً در میان طبقه روشنفکر و روزنامه‌نگار و جماعت بلاگر دیده می‌شود. مشاهدات بالینی نشان می‌دهد که برای مبتلایان به این بیماری، این مسأله خیلی مهم است که چند نفر و از کجا به وبلاگ یا سایتشان لینک داده‌اند. آن‌ها به طور مرتب، شمارنده سایتشان را چک می‌کنند و کنترل نمودار تعداد بازدیدکنندگان، آن‌ها را دچار اضطراب می‌کند.

۲) بلاگ‌افشایی یا Blog Streaking

بلاگ‌افشایی یا خودافشاگری در وبلاگ، مشکل دیگری است که محققان از آن به عنوان یک بیماری یاد می‌کنند. این گروه از مبتلایان، رازها و اسراری را که معمولاً شخصی و خصوصی قلمداد می‌شود، روی وبلاگ‌های شخصی‌شان برای عموم مردم افشا می‌کنند. دامنه ‌این افشاگری بسیار گسترده است و از افشای رازهای بی‌خطر تا انتشار عکس‌های نامتعارف و شرح روابط خصوصی افراد، متغیر است.

۳) وبگردی یا Google-Stalking

وبگردی در واقع، همان مشکلی است که خیلی‌ها را نیمه‌شب و البته در صورت بی‌خوابی از رختخوابشان جدا می‌کند و به پای گوگل می‌کشاند تا به چند سایت دیگر سر بزنند و احیاناً دوستان و همکلاسی‌های قدیمی‌شان را در اینترنت جستجو و پیدا کنند.

۴) ویکی‌پدیاگرایی یا Wikipediholism ediholism

ویکی‌پدیاگردی به معنای میل شدید افراد است به استخراج معلومات مختلف از ویکی‌پدیا (دایره‌المعارف معتبر) و ویرایش و نگارش و حتی بیان آن‌ها در مجامع مختلف. این بیماری آن‌قدر همه‌گیر است که ویکی‌پدیا تصمیم گرفته صفحه‌ای را برای سنجش میزان اعتیاد به خود برای کاربران در نظر بگیرد.

۵) شکار عکس یا Photo Lurking

در این بیماری، فرد مبتلا علاقه شدیدی دارد که آلبوم عکس‌های اینترنتی افراد ناشناس را دید بزند و زیر و رو کند. با وجود سایت‌هایی چون اورکات، این بیماری بسیار اوج گرفته و شایع‌‌تر شده است. این بیماران تمایل عجیبی دارند به گشت و گذار در آلبوم عکس اشخاصی که تا به حال حتی یک‌بار هم آن‌ها را ندیده‌اید.

۶)آشغال جمع‌کنی یا Cheesepodding

آشغال‌جمع‌کنی یعنی تمایل به جمع‌آوری و بایگانی هر چیز به ‌دردنخور، مستعمل و بنجلی که روی اینترنت پیدا می‌شود؛ از آهنگ‌های عهد بوق گرفته تا بریده‌های اسکن‌شده روزنامه. البته در برخی موارد، فروش این اقلامِ جمع‌آوری‌شده به مردم نیز دیده می‌شود!

۷) وسواس‌های فكری عملی

از ویژگی‌های برجسته وسواس، عدم توانایی در مهار رفتارها یا اندیشه‌های خاص است. برای مثال، فردی كه وسواس شستشو دارد، نمی‌تواند میل به شستشو را در خودش كنترل كند و گاهی ساعت‌ها مشغول شستن دست‌هایش می‌شود. این اختلال وقتی رنگ و بوی اینترنتی به خود می‌گیرد، به چک كردن‌های پی‌درپی پست‌های الكترونیك (ای‌میل)، دل‌نگرانی از آنلاین نشدن یك دوست و مواردی از این دست منجر می‌شود.

۸) هرزه‌نگاری و هرزه‌نگری

اگرچه هرزه‌نگاری یك انحراف در رفتارهای جنسی است که تاریخچه‌ای طولانی دارد، اما اینترنت اقدام به آن را آسان‌تر از گذشته کرده است. نوشتن کلمات مستهجن به هنگام چت، ثبت کامنت‌های رکیک و بی‌ادبانه‌ای که نوعی تخلیه جنسی قلمداد می‌شود، همان هرزه‌نگاری است که از آن به عنوان یک رفتار انحرافی یاد می‌شود و انتظار می‌رود که سرآغازی باشد برای ابتلا به سایر اختلالات جنسی مانند آزارگری، آزارخواهی، همجنس‌گرایی و ...

بعضی بیماران هم هستند که به طرز وسواس‌گونه‌ای، مرتباً به سایت‌های غیر اخلاقی سرک می‌کشند و آن سایت‌ها را چک می‌کنند. روان‌پزشکان به بیماری این افراد هم می‌گویند: هرزه‌نگری. این بیماری هم مثل بیماری قبلی (هرزه‌نگاری) یک انحراف در رفتار جنسی محسوب می‌شود و همان احکام پیشین در موردش صادق است.

۹ ) آزارگری

آزارگری را شاید بتوان یک رفتار ضد اجتماعی در دنیای سایبر نامید. لابد تا به حال با SPAM (هرزنامه)‌هایی كه مثل مور و ملخ از دیوار صندوق‌های پست الكترونیكی بالا می‌روند، برخورد كرده‌اید. اسپم‌ها را امروزه اغلب اهالی دهكده جهانی به عنوان یك مزاحم می‌شناسند. حالا اگر فردی مثل یك اسپم، مزاحمِ خلوتِ زندگی‌تان در دنیای سایبر شود، در واقع به آزارگری سایبرنتیك پرداخته است: هک کردن سایت‌های این و آن، ایجاد مزاحمت در چت و . . .

●کالبدشکافی اعتیاد اینترنتی

اینترنت، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد: کاربری‌های فوق‌العاده متنوع، سهولت دسترسی، ۲۴ ساعته بودن، سادگی کار، هزینه پایین، گمنام ماندن کاربران در آن و . . . اتفاقاً همین عوامل، موجب استقبال عظیم مردم از اینترنت در سراسر جهان شده است. اما این خصوصیات، اگرچه از یک طرف جزء قابلیت‌های اینترنت محسوب می‌شوند، از طرف دیگر از معایب اینترنت شمرده می‌شوند. چراکه همین خصوصیات، زمینه را برای اعتیاد اینترنتی فراهم می‌کنند.

اعتیاد به اینترنت، یکی از شایع‌ترین عوارض استفاده از اینترنت است. البته نشانه‌های این اعتیاد ممكن است به آسانی نمایان نشود و به همین دلیل، افرادی که به صورت مداوم از اینترنت استفاده می‌کنند، باید به طور مرتب تحت معاینه قرار بگیرند. همچنین افرادی که بیشتر اوقات روز را پای اینترنت می‌گذرانند، باید میزان وابستگی‌شان تحت کنترل درآید تا اگر احیاناً زمانی که در نت می‌گذرانند، افزایش پیدا کرد؛ زودتر برای درمان اقدام کنند.

اعتیاد به اینترنت، البته به این معنا نیست که هر کسی با چندبار آنلاین شدن به آن مبتلا شود. فرض کنید فردی به مشروبات الکلی اعتیاد دارد. او وقتی به احساساتی از قبیل افسردگی، ناامیدی و بدبینی به آینده دچار می‌شود، احتمالاً بیش از پیش به مشروبات الكلی روی می‌آورد. افسردگی یا اعتماد به نفس پایین می‌تواند به عنوان یك عامل محرك عمل کند و آغازگری باشد برای روی آوری به هر نوع تسکین‌دهنده‌ای که بتواند مؤثر واقع شود. این كار معمولاً برای خلاصی زودگذر، اجتناب یا فائق آمدن بر افكار و احساسات منفی انجام می‌شود.در مورد اعتیاد اینترنتی هم همین‌طور است. این اعتیاد ممكن است نوعی عكس‌العمل یا واكنش باشد نسبت به یک محرك، مانند مشکلات زندگی خصوصی. بنابراین، حوادث بزرگی كه در زندگی روی می‌دهند (مثلاً ازدواج ناموفق، شكست شغلی، اخراج از محل كار و . . .) ممكن است محركی باشند برای استفاده نادرست از هر نوع تسکین‌دهنده و سرگرم‌کننده‌ای، از جمله اینترنت. رفتارهای اعتیادی نیز اغلب به عنوان نوعی تسهیل‌كننده برای غلبه بر افسردگی‌های این‌چنینی، عمل می‌كنند. به بیان دیگر، اعتیاد در کوتاه‌مدت، فرد را قادر می‌سازد كه مشكلات خودش را فراموش کند. به طور مثال، با وخیم‌تر شدن اوضاع زناشویی یک فرد معتاد به الكل، احتمالاً میزان مصرف او برای فرار از مشاجرات خانوادگی بالاتر می‌رود و همین طور برعكس. به همین منوال، در اعتیاد به اینترنت نیز محرك‌ها و عواملی وجود دارند كه فرد را به سوی اعتیاد اینترنتی سوق می‌دهند. در واقع، رفتارهایی كه به اینترنت مرتبط هستند، قادرند همان نوع تسكینی را فراهم كنند كه الكل، مواد مخدر، قمار و مانند آن‌ها.

● نتایج تحقیق یونگ

استفاده از اینترنت، یک اصطلاح عام است كه منظور از آن، بهره‌برداری از تمام کاربردهایی است که ممکن است به صورت آنلاین صورت بگیرد. از جمله این كاربردها می‌توان به این موارد اشاره کرد:

استفاده از شبكه گسترده جهانی، اتاق‌‌‌‌‌‌های گپ (چت‌روم)، بازی‌های دوسویه (interactive)، گروه‌های خبری و موتورهای جستجوی پایگاه‌های اطلاعاتی.

دانشمندی به نام یانگ در سال ۱۹۹۶ خاطرنشان كرد كه معمولاً معتادان به اینترنت به یكی از موارد بالا اعتیاد پیدا می‌كنند و همان مورد، محركی می‌شود برای استفاده افراطی این افراد از اینترنت. بنابراین درمانگرها باید تشخیص بدهند كه كدام‌یك از كاربردهای بالا برای یك معتاد به اینترنت، بیش از همه، مسأله‌ساز است. درمانگر باید از بیمارانش این سؤالات را بپرسد:

الف) ما از اینترنت ‌چه ‌استفاده‌‌هایی ‌می‌‌كنید؟

ب) ر هفته، چند ساعت را برای هریك از كاربردهای بالا پای اینترنت می‌‌‌‌گذرانید؟

ج) دام‌یك از كاربردهای بالا برایتان بیشترین اهمیت را دارد؟

د) ر هر یک از كاربردهای بالا، شما به چه چیزی بیش از همه علاقه‌مند هستید؟

در صورتی كه پاسخگویی به این سؤالات برای بیمار دشوار باشد، بیمار می‌تواند یك دفترچه را دم دست خود در كنار كامپیوتر قرار بدهد تا رفتارهای خودش را به هنگام استفاده از اینترنت در آن یادداشت كند. درمانگر نیز باید پاسخ‌های فرد به سؤالات بالا را مورد بررسی قرار دهد تا مشخص کند كه آیا الگوی خاصی در میان رفتارهای فرد وجود دارد یا نه. به طور مثال، درمانگر بررسی می‌كند كه كدام‌یك از كاربردهای اینترنت به لحاظ اهمیت در رتبه اول و دوم قرار دارند و برای هر یك، بیمار چند ساعت وقت صرف می‌كند. به طور مثال، بیمار ممكن است اتاق‌های چت را در درجه اول اهمیت قرار دهد و بیش از ۳۵ ساعت در هفته را به این كار اختصاص بدهد و گروه‌های خبری را در درجه آخر كاربرد بگذارد و صرفاً هفته‌ای ۲ ساعت را به آن اختصاص بدهد. بیمار دیگری ممكن است استفاده از گروه‌های خبری را در درجه اول قرار دهد و ۲۸ ساعت در هفته را به این كار اختصاص بدهد و ...

یانگ به همین منوال جلو می‌آید و به درم

●مخاطرات آنلاین

دانشمندان معتقدند كه استفاده زیاد از اینترنت ممكن است به افسردگی در كاربران اینترنتی منجر شود. چندی پیش پایگاه اینترنتی نیوكلارا گزارش داد که مطالعات اخیر دانشمندان نشان داده است استفاده زیاد از اینترنت، به ویژه در دانش‌آموزان، موجب كاهش كارآیی تحصیلی آن‌ها خواهد شد. این مطالعات همچنین نشان داده‌اند كه استفاده زیاد از اینترنت بر رشد شخصیتی نوجوانان نیز لطمه وارد می‌كند. دانشمندان و محققان هلندی پس از بررسی ۵۱۲ نوجوان بین ۱۳ تا ۱۵ سال دریافتند كه استفاده بیش از حد از اینترنت، افت تحصیلی آن‌ها را موجب شده است.

از زمانی كه راهنمای تشخیصی ـ آماری اختلال‌های روانی به چاپ رسیده، بحث پیرامون گنجاندن طبقه‌ای از اختلال‌های روانی با نام اختلال‌های سایبر، قوت یافته است. پیش‌بینی‌های انجمن روان‌شناسی آمریكا به عنوان ناشر و گردآورنده این راهنمای معتبر تشخیصی ـ آماری این است كه طی ۱۰ سال آینده با توجه به حجم كاربرد اینترنت و رایانه‌ها می‌توان در DSM۵ و توسط علم روان‌شناسی به یافته‌ها و نتایج پژوهشی دقیقی برای اعتبار بخشیدن به این طبقه از اختلال‌ها دسترسی پیدا كرد.

انگران توصیه می‌کند که بر حسب نوع و میزان اعتیاد بیمار به اینترنت، ‌از درمان‌های رفتاری و مشاوره‌ای و حتی درمان‌های دارویی استفاده نماید.

---