استرس و راههای مبارزه با آن

دنیای امروز جهانی است پرتنش فشارهای روحی و عصبی , اندوه و افسردگی , دلهره و تشویش , و به زبان ساده تر غم و غصه دست از سر ما بر نمی دارد

دنیای امروز جهانی است پرتنش ؛ فشارهای روحی و عصبی ، اندوه و افسردگی ، دلهره و تشویش ، و به زبان ساده تر غم و غصه دست از سر ما بر نمی دارد. نگرانی های بیش از حد مشكلی است كه میلیون ها نفر به آن گرفتارند اما دل نگرانی ( استرس) همیشه مخرب و زیانبار نیست ! در واقع گاهی اوقات بهتر است نگران باشیم. در یك كلام می توان گفت استرس واكنش لازم و حیاتی است، اما با گذشت زمان ویرانگر می شود. استرس یا فشار روانی ، فراگیرترین عارضه در مردم جهان ، و ریشه اكثر بیماری های جسمی و روانی است.

استرس چیست؟

از بسیاری جهات استرس مانند عشق است كه هر كس آن را به گونه ای درك می كند و خودش را از راه های عجیب نشان می دهد . در یك كلام ، استرس نیرویی قوی است كه قادر است خوبی ها و بدی های بسیاری را سبب شود.

از نظر علمی ، استرس عبارت است از عدم تناسب بین تقاضاها در زندگی ما و منابعی كه برای برآوردن آنها داریم . در حقیقت استرس یك واقعه است. این پاسخ غیر ارادی به خطر ، از اولین روزهای زندگی در ما به وجود می آید. وقتی ما از استرس حرف می زنیم ، آنچه معمولاً شرح می دهیم یك سری نشانه ها هستند كه ممكن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. بیماری های قلبی ، زخم های گوارشی ، احساس فرسودگی و خستگی مداوم ، از دست دادن حافظه ، گرفتگی عضلات گردن ، افسردگی و سردرد، تعدادی از نشانه های عمومی استرس هستند. استرس مزمن در بسیاری از افراد سبب چاقی می شود كه همین امر به نوبه خود از طول عمر می كاهد. حتی بیماری های خطرناكی مانند سرطان با استرس در ارتباط هستند .

تحقیقات نشان داده است كه بدن زنان و مردان به گونه ی متفاوتی به تنش های روانی پاسخ می دهد. همچنین مدارك غیر قابل انكاری درباره چگونگی اثر آن بر رشد و تكامل كودكان از نخستین هفته های زندگی ارائه شده است . واكنش استرس در برابر خطر ، در دو مرحله مجزا عمل می كند. در مرحله ی نخست ، مغز احساس خطر را دریافت می كند و با ارسال پیام به مركز غدد فوق كلیوی ، سبب ترشح آدرنالین می شود. آدرنالین به خون می ریزد، تنفس كوتاه می شود، ماهیچه ها سفت می شوند و بدن برای عمل آماده می گردد. مرحله دوم واكنش استرس ، طی ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد اتفاق می افتد. به نظر می رسد محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- قشر غدد فوق كلیه رابطه ی نزدیكتری با استرس های هیجانی و فكری داشته باشد.

استرس به گونه شگفت آوری می تواند شكل بدن ما را عوض كند. واكنش استرس بلافاصله ذخایر چربی بدن را برای تولید انرژی و متابولیسم در عضلات به حركت در می آورد . با اطمینان می توان گفت كه سلول های چربی شكم به این هورمون حساس اند و افرادی كه مقادیر زیاد این هورمون ها را دارند، مستعد تجمع چربی در ناحیه میانی بدن هستند، حتی اگر سایر نواحی بدن لاغر باشند. پاسخ به استرس در زنان و مردان اختلافات فاحشی دارد. فشار خون زنان در این شرایط كمتر از مردان افزایش می یابد ، هر چند پس از یائسگی یا برداشتن رحم این تفاوت كمتر خواهد شد. این امر مطرح كننده ی اثر حمایتی ناشی از استروژن است. اما واكنش زنان نسبت به استرس زاهای بیرونی ، طیف وسیعتری را نشان می دهد. به عبارت دیگر ، زنان بیشتر تنش های خارجی را احساس می كنند واین به دلیل طرز نگاه خاص آنان به جنبه های مختلف زندگی است. در حقیقت مردان در یك زمان تنها مراقب یك چیز هستند، اما زنان مراقب همه جا هستند. به نظر می رسد جدا از جنسیت ، تجارب اوایل دوران كودكی نیز اثر عمیقی بر شیوه برخورد با تنش های خارجی داشته باشد.

والدین اغلب در مورد منشأ استرس در زندگی كودكان خود دچار اشتباه می شوند. آنها تصور می كنند كه اطفال ، بیشتر از كارهای دوستان خود ناراحت می شوند. اما حقیقت چیز دیگری است. بزرگترین مسائلی كه فكر آنها را ناراحت می كند، بیمار شدن ، دعوا و اختلافات خانوادگی ، و طلاق والدین است. كودكانی كه زندگی سالمی دارند و به خانواده هایشان عشق می ورزند، یاد می گیرند كه چگونه واكنش استرس را تعدیل كنند.

توماس هلمز در پژوهش های خود به این نتیجه رسید كه تنها عامل مشترك در ایجاد هر نوع استرس ، لزوم و اجبار در ایجاد تغییر و تحول مهم در روند زندگی معمولی فرد است. این پژوهشگر مشاهده نمود كه در بیماران مبتلا به سل ، شروع بیماری غالباً متعاقب یك سلسله اتفاقات و حوادث و بحران های مخرب مانند مرگ و میر در خانواده ، از دست دادن شغل یا تغییر آن ، ازدواج ، طلاق و مانند آن بوده است. البته باید متذكر شد كه استرس علت ایجاد سل نیست ، لیكن در شدت وخامت آن مؤثر است. در پژوهش دیگری مشخص گردید كه میزان سرماخوردگی در افرادی كه قدرت مقابله با فشارهای زندگی را ندارند به مراتب بیشتر از دیگران است. به منظور نشان دادن اثر استرس ناشی از تغییرات عمده زندگی كه عامل مشترك تمام استرس ها است ، هلمز و روانشناس دیگری به نام ریچارد ریهی، از پنج هزارنفر سئوالاتی مبنی بر اولویت دادن به اتفاقات و حوادث و تغییرات مهم زندگی نمودند كه بر اساس آن مقیاس معروف هلمز- ریهی برای اندازه گیری درجه اهمیت وقایع زندگی ساخته شد. نتیجه این پژوهش اولویت وقایع اتفاقی را در زندگی این پنج هزار نفر نشان می دهد.

عوامل استرس زا را در خود شناسایی كنید

چه چیزهایی سبب استرس در شما می شوند؟ اولین چیزهایی كه معمولاً به نظر ما می رسند وقایعی هستند كه ما را عصبانی یا دگرگون می سازند. اما راجع به مسائلی كه شما را متأثر می كنند، می ترسانند، هیجان زده یا خوشحال می كنند، چه می گویید؟ شما حتی ممكن است با افكار ، احساسات و انتظاراتتان موجب پیدایش استرس در خود شوید. هر رویداد یا فكری كه سبب ایجاد احساسات قوی منفی یا مثبت گردد، می تواند باعث پیدایش استرس شود كه حتی گاهی ناشی از جمع شدن وقایع كوچك است.

كنترل استرس

آموزش كنترل استرس یك فرایند سه بخشی است: نخست نشانه ها و علت ها را تشخیص می دهید. سپس مهارت های كنترل را می آموزید و این كه چگونه آن مهارت ها را به كار ببرید. چگونگی برخورد شما با استرس ، به منشأ آن بستگی دارد: اگر علت آن ، مسئله ای خارج از كنترل شماست، تنها چاره می تواند آموزش پذیر باشد. در مواقع دیگر، مهارت های برخورد با آن می تواند به شما كمك كند تا نسبت به استرس سازش پیدا كنید یا وضعیت را تغییر دهید.

برای كنترل استرس ، چهار دسته از مهارتها باید آموخته شوند:

۱- مهارتهای آگاهی

۲- مهارتهای پذیرش

۳- مهارتهای برخورد

۴- مهارتهای عمل

بیاموزید كه گاهی شكست را تجربه كنید. زمانی كه مشكلی برایتان پیش می آید، به نظر می رسد می خواهید چیزی را كه اصلاً در حیطه اختیارات شما نیست، كنترل كنید. چه فكر می كنید؟ فكر می كنید قادر مطلق هستید؟ سعی كنید با روشهای گوناگون خود را آرام سازید. برای مدارا با نگرانی ها ، همواره این عبارت را به خاطر داشته باشید : هیچگاه به تنهایی ناراحت و نگران نباش . انزوا و زانوی غم به بغل گرفتن سبب تشدید نگرانی ها می شوند. اگر علت ناراحتی خود را برای فرد دیگری شرح دهید، یقیناً می توانید به حقیقت و عمق مسائل پی ببرید.

---