حکـومت در فقـه شیـعه

ابتدا مسئله به صورت تاریخ تحلیلی و سپس از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار می گیرد تا مبانی اسلام همراه با رویه پیامبر اسلام و اوصیای بزرگوارش طی ۲۳ سال نبوت حضرت رسول ص و ۲۵۰ سال امامت امامان ع و سرانجام ۱۱۷۸ سال غیبت که تاکنون نیز ادامه دارد مورد کنکاش و تحقیق قرار گیرد تا دیدگاه آن عزیزان درباره حکومت از دیدگاه فقه شیعه معلوم و مشخص شود

● تقسیم مباحث

مباحث حکومت در فقه شیعه شامل سه دوره عصر نبوت، عصر امامت و عصر غیبت می‌‌شود و حکومت در این سه عصر مورد مطاله تاریخی و فقهی قرار می‌گیرد. ابتدا مسئله به‌صورت تاریخ تحلیلی و سپس از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار می‌‌گیرد تا مبانی اسلام همراه با رویه پیامبر اسلام و اوصیای بزرگوارش طی ۲۳ سال نبوت حضرت رسول (ص) و ۲۵۰ سال امامت امامان (ع) و سرانجام ۱۱۷۸ سال غیبت که تاکنون نیز ادامه دارد مورد کنکاش و تحقیق قرار گیرد تا دیدگاه آن عزیزان درباره حکومت از دیدگاه فقه شیعه معلوم و مشخص شود. بدیهی است آنچه که به اسلام نسبت داده می‌‌شود باید به رویه و سنت پیامبر اسلام (ص) در عصر نبوت و رویه و عملکرد جانشینان ایشان در عصر امامت بعد از نبوت استناد شود زیرا هر کس را نمی‌‌توان به نام اسلام پذیرفت و اگر قرار باشد به هر دلیلی غیر از نبوت و امامت گزاره اعتباری هر کس را بپذیریم آنگاه باید به تعداد کسانیکه ادعای خلافت و جانشینی رسول اسلام (ص) می‌‌کنند گزاره‌های اعتباری اسلام را از طرف آنها برای بایدها و نبایدهای دینی پذیرا باشیم در حالیکه نظم و نسق قانون اقتضا می‌‌کند که وحدت رویه حاکم باشد و در طول تاریخ قانونمندی اسلام به یک سیاق به جامعه انسانی ارائه شود.

برای رسیدن به این هدف مهم سه مقطع زمانی را برای مطالعه حکومت در فقه شیعه انتخاب می‌‌کنیم.

▪ فصل اول: حکومت اسلام و بیست و سه سال نبوت پیامبر اسلام(ص)

▪ فصل دوم: حکومت اسلام و دویست و پنجاه سال امامت اوصیای پیامبر اسلام(ص)

▪ فصل سوم؛ حکومت اسلام و عصر غیبت امام معصوم (ع)

● توضیح دو اصطلاح

در ادبیات دین اسلام به دو اصطلاح ولایت و حکومت برخورد می‌‌کنیم که اکنون به اختصار آن دو را توضیح می‌‌دهیم و در مباحث بعدی در جای خودشان به تفصیل آنها خواهیم پرداخت.

واژه حکومت در روایات فقهی به معنای قضاوت کنونی به کار می‌‌رود بنابراین حاکم به معنای قاضی است اما واژه ولایت در روایات فقهی به معنای حاکمیت و در اختیار داشتن امور است و کسی که کل کشور و امت در اختیار اوست والی نامیده می‌‌شود و همواره والی برتر از حاکم (قاضی) بوده است و حتی حاکم (قاضی) حسب فرمان والی انتخاب می‌شد.

بنابراین مراد از ولایت در صحنه عمل و اجرا،کامل ترین اقتدار برای یک شخص در جامعه سیاسی است و مراد از حکومت در صحنه عمل فقهی قضاوت است که شخص قاضی را حاکم نیز می‌‌نامند پس بنا به حکم والی، قاضی انتخاب می‌‌شود.

و همواره در طول حکومت‌های امویان و عباسیان بعد از عصر نبوت اینگونه عمل می‌‌شده است که قاضی به دستور و فرمان والی، انتخاب می‌‌شده است بنابراین والی (کسی که متصدی ولایت بود) یا امیر (کسی که متصدی امارت بود) سه قدرت قضاییه و مجریه و مقننه را در اختیار داشت و حاکم به کسی گفته می‌‌شد که به قضاوت می‌‌پرداخت اما در این سلسله مباحث که به زبان فارسی نوشته می‌‌شود منظور از حکومت، نظام است و حاکم کسی است که بلندپایه‌ترین مقام نظام شناخته می‌‌شود و برای کسی که در قوه قضاییه کار می‌‌کند همان عنوان قاضی به‌کار برده می‌‌شود.

ما در این سلسله مباحث و مقالات به این مهم می‌‌پردازیم که توسط پیامبر اسلام که طی بیست و سه سال نبوت، حسب مستندات مسلم تاریخی شامل آیات، روایات و آثار مورخین... چه نظامی و حکومتی پذیرفته شد؟ و چگونه توسعه مدنیت توسط حضرت ایشان ایجاد شد؟ و مبنای فکری پیامبر اسلام (ص) و اوصیای ایشان برای موضوع مهم حکومت چه بوده است؟

● روش بحث

ابتدا مسائل مربوط به حکومت و حقوق اساسی به شیوه علمی بحث می‌‌شود و سپس رویه عملی پیامبر اسلام (ص)

درعصر نبوت وسپس روش امامان در عصر امامت مورد مطالعه و تطبیق قرار می‌‌گیرد بنابراین از مطالب فقهی، حقوقی و تاریخی در این سلسله مقالات مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و برداشت‌های علمی در گرایش‌های پیش گفته با مستندات تاریخی مقایسه و تطبیق می‌شود و سرانجام حکومت اسلام را در عصر کنونی غیبت مورد مطالعه قرار می‌ دهیم

که چه سبک و ساختاری از حکومت در عصر غیبت امام معصوم (ع) از دیدگاه شیعه پذیرفته است و سایر گروه‌های مسلمانان چه می‌‌گویند؟!