درد دارا و کابوس ندار

دارا و ندار هر دو دچار دندان درد می شوند اما در کشور ما دارا به محض دندان درد, آن را معالجه می کند اما دندان درد برای ندار کابوسی است که در نهایت با کشیدن آن خاتمه می یابد ۲۳ فروردین روز دندانپزشکی نامیده شده است

دارا و ندار هر دو دچار دندان درد می‌شوند اما در کشور ما دارا به محض دندان درد، آن را معالجه می‌کند اما دندان درد برای ندار کابوسی است که در نهایت با کشیدن آن خاتمه می‌یابد. ۲۳ فروردین روز دندانپزشکی نامیده شده است.

این روز فرصت مناسبی است تا تاملی دوباره بر دغدغه‌ها و دلمشغولی‌های صاحبان حرف دندانپزشکی و نارضایتی مردم از بالا بودن هزینه‌های خدمات دندانپزشکی و پایین‌بودن تعهدات و حمایت‌های بیمه‌ای در قبال بیماری‌های دهان و دندان داشته باشیم.

دندانپزشکی کاری وقتگیر و هزینه‌بر است. بسیاری از بیماران تنبلی می‌کنند و به جای مراجعه به دندانپزشک، داروی مسکن می‌خورند. استاندارد مراجعه به دندانپزشک در کشورهای توسعه‌یافته، سالی دو بار است که حتی اگر مشکلی هم نداشته باشند، برای معاینه مراجعه می‌کنند. در حالی که در ایران حتی افراد تحصیلکرده هم تا وقتی با مشکل حاد مواجه نشوند، سراغ دندانپزشک را نمی‌گیرند.

به طور معمول مردم کشور ما هنگامی که در سلامت به سر می‌برند، انگیزه چندانی برای کنترل وضعیت دهان و دندان خود ندارند و فقط هنگام بیماری به این‌گونه مراکز مراجعه می‌کنند.

● آمار بالای پوسیدگی

آمار پوسیدگی دندان کودکان در کشور در حد اخطار است. تحقیقات وزارت بهداشت نشان می‌دهد ۶۰ درصد کودکان ۱۲ ساله‌ کشور دارای دندان پوسیده هستند و به طور متوسط هر کودک ۱۲ ساله ایرانی حدود ۲ دندان پوسیده دارد. بر اساس نتایج یکی از تحقیقات وزارت بهداشت که در چند سال گذشته انجام شده است، ۵۲ درصد دندان‌های ۳ ساله‌‌ها و حدود ۹۰ درصد دندان‌های ۶ ساله‌‌ها، ۹۰ درصد دندان‌های شیری و دائمی ۹ ساله‌‌ها و حدود ۶۰ درصد دندان دائمی ۱۲‌ساله‌های کشور پوسیده است. این در حالی است که شاخص پوسیدگی دندان برای ۳ ساله‌‌ها ۹/۱، برای ۶ ساله‌ها ۵، برای ۹ ساله‌ها که برای دندان‌های شیری و دائمی محاسبه می‌‌شود ۹/۰ و برای ۱۲ ساله‌‌ها حدود ۲ درصد است.

● آموزش مسواک زدن

شاید عجیب باشد که بگوییم ایرانیان مسواک زدن بلد نیستند و نیازمند آموزش هستند. اما واقعیت این است که به اعتقاد اغلب دندانپزشکان اکثر ایرانیان بدرستی مسواک‌زدن را بلد نیستند و در انجام آن تنبلی می‌کنند. به عبارت دیگر، مردم ما در مسواک زدن، هم تنبلی دارند و هم ناآگاهی. آگاه شدن مردم در این خصوص می‌تواند برای دولت بسیار سودمند باشد. مثلا بچه‌های کوچک می‌توانند با تبلیغات و آموزش به مسواک زدن علاقه‌مند شوند و این رفتار در آنها به شکل عادت درآید که در آن صورت، بودجه سنگینی از روی دوش دولت برداشته می‌شود و اگر در این باره پس از تبلیغات موثر، ۵ سال دیگر آمار گرفته شود، نتیجه کار بخوبی مشخص خواهد شد.

● دندان و سلامت

خرابی دندان فقط درد و احیانا مشکلات در دهان را ایجاد نمی‌کند. از دید پزشکان سلامت دندان، سلامت یک عضو نیست بلکه سلامت کل بدن است رابطه خرابی دندان‌ها با بیماری‌های گوارشی بسیار واضح و شناخته شده است. خرابی دندان‌ها موجب می‌شود غذا بطور صحیح در دهان جویده نشود، در نتیجه فرد دچار معده درد و ناراحتی‌های گوارشی می‌شود. به همین دلیل پزشکان معتقدند سلامت دهان و دندان از ملزومات دستگاه گوارش بوده و سهم بسزایی در سلامت دارد. اما این تمام ماجرا نیست. تحقیقات نشان داده که سالخوردگانی که دارای دندان‌هایی با ریشه‌های خراب هستند تا حد زیادی در معرض ابتلا به بی‌نظمی ضربان قلب قرار دارند. یعنی دندان‌های کرم‌خورده و پوسیده نشانه این است که وضعیت عمومی صاحب دندان خوب نیست و ممکن است مبتلا به بیماری‌های قلبی یا بیماری‌های دیگر باشد.

محققان دانشکده دندانپزشکی هاروارد نیز در تحقیق دیگری به این نتیجه رسیدند که بیماری لثه و افتادن دندان‌ها خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهد. در واقع بیماری لثه و دندان‌ها باعث ایجاد عفونت و رشد باکتری‌ها می‌شود.این باکتری‌ها دندان‌ها را از بین می‌برند و وقتی از طریق زبان جذب بدن شدند، بر سیستم خون و قلب تاثیرات بسیار منفی می‌گذارند و باعث سکته مغزی و قلبی می‌شوند. به‌همین‌دلیل پزشکان توصیه می‌کنند سالخوردگان مرتب برای معاینه دندان‌های خود به دندانپزشک مراجعه کنند.

● مشکل بیمه

هزینه‌های خدمات دندانپزشکی در ایران مثل اکثر کشورهای دنیا بسیار بالاست و بر خلاف کشورهای توسعه یافته، بیمه‌های درمان تعهدی در قبال این خدمات ندارند. با این‌که سال‌هاست بیمه خدمات دندانپزشکی از سوی مسوولان وعده داده می‌شود، این موضوع به بحث همیشگی میان مسوولان بهداشتی و درمانی کشور با شرکت‌های بیمه، برای توجیه آنها در قرار دادن هزینه‌های دندانپزشکی در زمره خدمات بیمه تبدیل شده است. اما همه هزینه‌های استفاده از خدمات دندانپزشکی همچنان از سوی مردم پرداخت می‌شود و شرکت‌های بیمه‌ای با این استدلال که بسیاری از جراحی‌ها و درمان‌های دندان فقط به دلیل زیبایی است، حاضر به ارائه خدمات نیستند.

از سوی دیگر، حتی زمانی که مسوولان وزارت رفاه ضرورت این کار را تایید و اعلام می‌کنند خدمات دندانپزشکی می‌تواند به بسته خدمات بیمه پایه افزوده شود، این مساله پیش می‌آید که مشکلات جدی در بحث منابع نظام بیمه‌ای وجود دارد و چنین اقدامی با توجه مشکلات موجود ممکن نیست.

بیمه‌های پایه کشور در حال حاضر خدمات ترمیمی و تخصصی دندانپزشکی را تحت پوشش ندارند، اما بیمه‌هایی مانند بیمه ارتش، بانک‌ها، کشتیرانی و برخی دیگر از سازمان‌ها یا وزارتخانه‌ها در قالب تعریف‌های جدید، خدماتی را در این زمینه تحت پوشش قرار داده‌اند.

از جنوب تهران که حرکت کنی، همزمان با زیاد شدن ارتفاع، تعرفه دندانپزشکی نیز بالا می‌رود. هرچند آن هم روال مشخصی ندارد و هیچ نهادی نیز در این زمینه پاسخگو نیست

در این شرایط وزیر بهداشت وعده پوشش کامل بیمه‌ای خدمات دندانپزشکی ازجمله جراحی‌ها، پروتز و ارتودنسی را می‌دهد.

هیچ شکی در این نیست که اقداماتی نظیر تحت پوشش بیمه قرار گرفتن خدماتی نظیر جراحی‌ها، پروتز و ارتودنسی توسط وزارت بهداشت کار با ارزشی است، اما شاید بهتر باشد قبل از گرفتن چنین تصمیماتی، ابتدا به فکر تحت پوشش بیشتر و همگانی شدن بیمه در ارتباط با خدماتی ساده‌تر و ابتدایی نظیر پرکردن دندان‌ها یا درمان ریشه و... باشیم. خدماتی که نه‌تنها جنبه زیبایی ندارد، بلکه حتی گاهی درد و رنج آن غیرقابل تحمل و هزینه‌های آن برای بسیاری از خانواده‌ها غیرقابل تصور است.

● تعرفه‌های نامشخص

از جنوب تهران که حرکت کنی، همزمان با زیاد شدن ارتفاع، تعرفه دندانپزشکی نیز بالا می‌رود. هرچند آن هم روال مشخصی ندارد و هیچ نهادی نیز در این زمینه پاسخگو نیست. تعرفه‌های دندانپزشکی نیز تنها و تنها در مراکز دانشگاهی و برخی مراکز خیریه رعایت می‌شود. نامشخص بودن قیمت‌ها موجب بی‌اعتمادی بسیاری از بیماران شده است.

بحث تعرفه‌های دندانپزشکی هم مانند تعرفه‌های پزشکی است باید با کار کارشناسی دقیق همراه باشد. البته پیچیدگی‌های تعرفه دندانپزشکی، به واسطه ارتباط مستقیم آن با مواد و لوازم و تجهیزات از سایر تعرفه‌های پزشکی بیشتر است. در خصوص تعرفه‌های بخش خصوصی، شورای عالی نظام پزشکی در قالب کمیته تخصصی تعرفه، سال گذشته بررسی کارشناسی تعرفه دندانپزشکی را در دستور کار خود قرار داد که این امر با همکاری انجمن‌های علمی ـ تخصصی و سازمان‌ نظام پزشکی شهرستان‌های سراسر کشور انجام گرفت که البته هنوز نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد. در وزارت رفاه نیز جلساتی با موضوع بررسی و تعیین تعرفه دندانپزشکی برگزار شد.

دندانپزشکان هیچ اعتقادی به گران بودن نرخ خدماتشان ندارند. آنها حق خودشان می‌دانند که پس از حدود ۲ دهه صرف عمر برای گرفتن مدرک و گذر از هفت خوان طرح و اجازه مطب و... درآمد کسب کنند. آنها دندانپزشکی را حرفه سخت و پر خطری می‌دانند که ضایعات جسمی زیادی به همراه دارد، پس طبعا باید دستمزد معقولی هم بگیرند. در این میان بیماران نیز که درآمدشان کفاف این خدمات را نمی‌دهد، از دولت انتظار دارند از طریق بیمه آنها را حمایت کند و با تعیین تعرفه‌ای منصفانه و حمایت بیمه، رضایت دندانپزشک و بیمار را توامان فراهم سازد.

● دندانپزشکی در ایران

از روزگاران کهن، بیماری‌های دهان و دندان یکی از مشکلات تندرستی انسان‌ها بوده است. جمجمه افرادی که ۲۵ هزار سال پیش در زمین می‌زیسته‌اند، شواهدی از پوسیدگی دندان را نشان می‌دهد. کهن‌ترین منبع ثبت شده بیماری دهان و دندان از یک متن سومری است که کرم‌خوردگی دندان را به عنوان دلیل پوسیدگی دندان شرح می‌دهد. در ایران قدیم عطارها برای درد دندان، از داروهای گیاهی استفاده می‌کردند. کشیدن دندان‌ها نیز توسط دلاک‌های حمام و سلمانی‌ها و بدون بی‌حسی به نحو بسیار دردناکی انجام می‌شد. پوسیدگی‌های دندانی، دندان‌های تغییر رنگ‌یافته بر اثر ضربه، دندان‌های شکسته و فضاهای بی‌دندانی همه با روکش‌های طلا که توسط زرگرهای ماهر ساخته و ترمیم می‌شد، پوشانده می‌شد.

افتتاح دارالفنون تهران در سال ۱۲۲۸ هـ . ش شروع آموزش به سبک امروزی در کشور بود و در آن زمان تنها مرکز آموزش طبابت به شکل نوین در ایران به شمار می‌رفت، اما تا سال ۱۳۰۷ طول کشید تا مدرسه دندانسازی در دارالفنون تاسیس شود. در سال ۱۳۱۶ با تاسیس دانشگاه تهران در محل فعلی، مدرسه طب و شعب مربوط به آن به این مکان نقل مکان کردند.

در ادامه شکل‌گیری دندانپزشکی کشور، در سال ۱۳۲۲ شورای دانشگاه تهران اطلاق کلمه دندانپزشک را به جای «طبیب دندانساز» و «دندانساز» به جای «مکانیسین» دندان پذیرفت و از سال ۱۳۲۴ گواهینامه رسمی و پروانه اشتغال به کار فارغ‌التحصیلان دندانپزشکی با عنوان دندانپزشک صادر شد. دوره دانشکده دانشگاه تهران تا سال ۱۳۳۰ چهار سال و تا سال ۱۳۴۸ پنج سال و از آن پس تاکنون، ۶ سال بوده است.

در سال ۱۳۳۵ دو رشته داروسازی و دندانپزشکی که از شعب دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بود، به صورت مستقل درآمد. از سال ۱۳۳۹ عضویت پزشکان و دندانپزشکان در سازمان نظام پزشکی اجباری شد و این سازمان مرجع رسیدگی به تخلفات و شکایات درباره امور پزشکی و دندانپزشکی قرار گرفت.

در سال ۱۳۴۴ در پی احداث دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی فعلی)، دانشکده دندانپزشکی این دانشگاه به عنوان دومین دانشکده دندانپزشکی کشور، کار خود را با ۱۲۰ دانشجو آغاز کرد. پس از تاسیس این دانشکده دندانپزشکی، به ترتیب در شهرهای مشهد، شیراز و اصفهان نیز دانشکده‌های دندانپزشکی دایر شد.

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، تنها همین دو دانشکده دندانپزشکی آن هم فقط در ۵ رشته تخصصی دندانپزشکی فعال بودند. پس از انقلاب تعداد رشته‌های تخصصی به ۱۱ رشته رسید که هر ساله از طریق آزمون پذیرش دستیاری، تعدادی دستیار تخصصی می‌پذیرند. هم‌اکنون مراکز آموزش دندانپزشکی شامل ۱۷ دانشکده زیر نظر وزارت بهداشت و درمان است.

علی اخوان بهبهانی