بهره برداری از تجربه زیدان در عرصه سیاست خارجی

بازی های جام جهانی با همه تلخی ها و شیرینی ها پایان یافت و كشورها, مزد زحمات و برنامه ریزی های خود را دریافت كردند از میان حوادث این جام, هیچ كدام به اندازه حادثه دقایق پایانی بازی فینال دو تیم فرانسه و ایتالیا و لحظه برخورد زیدان الدین زیدان با بازیكن ایتالیایی در اذهان علاقه مندان به فوتبال و مردم دنیا بر جای نمانده است

بازی های جام جهانی با همه تلخی ها و شیرینی ها پایان یافت و كشورها، مزد زحمات و برنامه ریزی های خود را دریافت كردند. از میان حوادث این جام، هیچ كدام به اندازه حادثه دقایق پایانی بازی فینال دو تیم فرانسه و ایتالیا و لحظه برخورد زیدان الدین زیدان با بازیكن ایتالیایی در اذهان علاقه مندان به فوتبال و مردم دنیا بر جای نمانده است. چرا كه این حادثه، لحظه ای بود كه خلاقیت ها و تجربه چندین ساله شخصیتی مانند زیدان را به چالش كشید و فتح جام جهانی را كه دستیابی به آن توسط تیم فرانسه محتمل به نظر می رسید را غیرممكن ساخت و علاوه بر مخدوش شدن اعتبار این فرد، نظم فكری و مركز فرماندهی تیم فرانسه را از هم پاشید. در مورد چرایی این ماجرا و انگیزه های بازیكن افسانه ای فوتبال فرانسه مطالب زیادی نوشته شده و تحلیلگران از زوایای مختلف به آن نگریسته اند. در ایران نیز این موضوع، انعكاس وسیعی داشت و حتی برخی از شخصیت های سیاسی و پارلمانی به این حادثه واكنش نشان دادند.

اما در این نوشتار تلاش داریم از زاویه متفاوت به این موضوع نگاه كنیم و به رابطه این رویداد در عرصه منافع ملی جمهوری اسلامی نگاه كنیم. ببینیم چگونه می توانیم از نتایج چنین رویدادی در عرصه سیاست خارجی بهره ببریم و به ارتقای جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه كمك كنیم برای این كار زیاد به گذشته بازنمی گردیم و تنها تحولاتی كه در سال های اخیر در داخل جمهوری اسلامی ایران و پیرامون آن اتفاق افتاده است را مرور و آنگاه می بینیم كه چه اقداماتی باید برای تداوم مسیر اقتدار همه جانبه ایران برداشته شود. پس از پایان جنگ تحمیلی، تلاش همه جانبه برای ساختن خرابی های ناشی از جنگ و بهبود وضعیت اقتصادی و بالا بردن توان تولیدی كشور آغاز شد. خوشبختانه با كمك خداوند متعال و همت مردم و مسئولان و گام های بلندی كه برداشته شد تحول جدی در این زمینه رخ داد و كشور توانست خود را در ردیف كشورهای روبه رشد منطقه خاورمیانه قرار دهد.

در این سال ها كشور علاوه بر اینكه توانست توان خود را در بخش های مختلف تولیدی احیا كند با شرایط خوبی از حیث حضور در بازارهای منطقه و همسایگان مواجه شد. در چنین وضعیتی شركت های ایرانی با صدور كالاهای تولیدی و نیز ارائه خدمات فنی مهندسی توانستند توان خود در عرصه رقابت خارجی را به نمایش بگذارند. این حضور هر چند با آزمون و خطاهای زیادی مواجه بود و چه بسا در بسیاری موارد فاقد شرایط رقابتی و حمایت كامل نهادهای دولتی ذی ربط بود اما از این نظر كه كشور پس از سال های متمادی كه فقط در ردیف واردكنندگان عمده محصولات و كالاهای تولیدی دیگران بود فرصتی می یافت كه به نوعی در ردیف صادركنندگان كالا و خدمات نقش خود را ایفا كند، ارزنده و تحول آفرین است.

●حادثه ۱۱ سپتامبر و تاثیر آن بر موقعیت ایران در منطقه

حادثه ۱۱ سپتامبر و حمله به شهرهای آمریكا، حادثه ای بود كه تاثیر زیادی بر تحولات سیاسی و امنیتی جهان بر جای گذاشت. طبعا جمهوری اسلامی ایران كه در منطقه حساس خاورمیانه واقع است نمی توانست از تاثیرات و پیامدهای آن به دور باشد. ایران از جمله نخستین كشورهایی بود كه این حادثه را محكوم و همدردی خود را با آسیب دیدگان این حادثه فارغ از مسائل سیاسی موجود در روابط با دولت آن كشور اعلام كرد.

اما برخلاف نگرانی های اولیه و امواج تبلیغات هدفدار رسانه ای كشورهای بزرگ كه تلاش می كردند وقوع این حادثه را به مسلمانان و كشورهای اسلامی نسبت داده و توجهات را به سوی برخورد با كشورهای مهم منطقه خاورمیانه سوق دهند، در عمل پیامدهای ناشی از عكس العمل آمریكا در حمله به افغانستان و عراق و مبارزه با تروریسم به گونه ای شد كه موجبات اقتدار بیش از پیش ایران فراهم شد. در این بخش هر یك از موارد ذكر شده به اختصار مورد بررسی قرار می گیرد:

الف ـ تغییرات اوضاع در افغانستان

در شرایطی كه موجی از تبلیغات رسانه ها و مواضع سیاسی آمریكا و غرب مسلمانان را هدف گرفته و بر لزوم برخورد با كشورهای اسلامی تاكید می كردند ناگهان نوك پیكان موضع گیری آمریكا به سمت افغانستان نشانه گرفت و حمله به آن كشور و سرنگونی رژیم طالبان و القاعده در دستور كار مقامات كاخ سفید قرار گرفت و نیروهای نظامی آن كشور، حمله به افغانستان را آغاز كردند. ایران هر چند حمله به كشور افغانستان و مردم بی گناه این كشور را حركتی یك جانبه تلقی و محكوم می كرد اما به زودی واقعیتی به وقوع پیوست كه كاملا در راستای منافع ملی اش بود. از بین رفتن ماشین جنگی طالبان و متواری شدن نیروهای القاعده كه به خطر عمده ای برای منافع ملی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده بود واقعیتی بود كه به وقوع پیوسته بود. جالب است توجه كنیم كه وضعیت در افغانستان قبل از حمله آمریكا و متحدانش به آن كشور به گونه ای بود كه طالبان و نیروهای القاعده مزاحمت ها و تهدیدات زیادی برای جمهوری اسلامی در مناطق تماس با آن كشور ایجاد كرده و تعداد ۱۱ نفر از دیپلمات های ایرانی در آن كشور به طرز فجیعی به شهادت رسیده بودند. علاوه بر اینها، تحركاتی از سوی منافقین در حال انجام بود كه نیروهای خود را به افغانستان برده و پیوندی را با نیروهای طالبان و القاعده علیه ایران ایجاد كند. فراموش نمی كنیم كه وضعیت در آن ایام به گونه ای بود كه حتی لشكركشی نیروهای ایرانی در جوار مرز با افغانستان صورت گرفت و حتی صحبت از این بود كه علیه نیروهای طالبان وارد عمل شویم.

ب ـ عراق و سرنگونی رژیم بعثی

دومین لشكركشی آمریكا به همسایه غربی ایران یعنی عراق نیز حادثه ای بود كه به فروپاشی رژیم بعث انجامید. این حادثه منجر به آن شد كه نیروهای متمایل به ایران یعنی شیعیان و كردها به موقعیت بسیار متفاوتی از قبل رسیدند و خواستار روابط دوستانه و نزدیك با تهران شدند. این واقعیتی است كه برخی از كشورهای عربی و حتی خارج از منطقه نسبت به آن حساس شده و در خصوص قدرت یابی ایران در منطقه خاورمیانه هشدار داده اند. یوگنی پریماكف نخست وزیر سابق روسیه و چهره شاخص شرق گرای آن كشور در سفر چندی پیش خود به عربستان موقعیت ایران در منطقه و پیدایش هلال شیعی از لبنان تا ایران را یادآور و پیدایش این محور را زمینه ساز پیدایش قطب بندی ها و تقسیمات گسترده ای در جهان عنوان كرده بود. به هر حال این شرایط نه تنها اوضاع سیاسی منطقه را عوض كرده بلكه در عرصه اقتصادی نیز زمینه ای بسیار بكر و آماده را برای حضور اقتصادی ایران فراهم ساخته است و فرصت گرانبهایی است كه باید شرایط مساعد سیاسی و استقبال مقامات عراقی را برای نقش آفرینی اقتصادی ایران مغتنم شمرد.

پ ـ پیروزی حماس در انتخابات فلسطین

روی كار آمدن دولت حماس در فلسطین رویداد دیگری است كه طی ماه های اخیر در ادامه تحولات خاورمیانه صورت گرفته است. پیروزی این جنبش كه رابطه دوستانه ای با جمهوری اسلامی ایران دارد برگ برنده ای برای جمهوری اسلامی ایران است چرا كه با استفاده از شیوه های دموكراتیك كه مورد ادعای كشورهای غربی است و همواره كشورهای دیگر را به نقض آن متهم می كنند صورت گرفته است.

رویكرد اشتباه آمریكا و كشورهای اروپایی در قطع كمك به دولت جدید فلسطین، حقانیت موضع ایران را اثبات و نشان داد كه غربی ها تنها تا حدی اصول مورد ادعای خود در زمینه دموكراسی و حقوق بشر را رعایت می كنند كه منطبق بر منافع آنان باشد.

ت ـ تحولات لبنان

رویدادهای سیاسی كشور لبنان در سال های اخیر نیز به سود نیروهای مقاومت و حزب الله و جمهوری اسلامی ایران رقم خورده است. بیرون راندن رژیم صهیونیستی از اراضی اشغالی جنوب لبنان رویدادی بود كه در طول حیات پنجاه ساله رژیم اسرائیل سابقه نداشته و این رژیم در پی هر تجاوزی بخشی از كشورهای همسایه را اشغال و آن را در كنترل خود نگه داشته بود.

حزب الله توانست برای اولین بار به عمر چنین رویكردی پایان داده و نیروهای اسرائیلی را با خفت از سرزمین خود بیرون براند. این نقطه عطفی در تاریخ مبارزات كشورهای اسلامی و عربی بود كه انعكاس وسیعی در جهان و كشورهای منطقه داشت و جوانان عرب از این پیروزی احساس غرور می كنند. در شرایط كنونی نیز حزب الله با تكیه بر ایمان الهی و توان رزمی خود یك بار دیگر جایگاه خود به عنوان یك نیروی اصیل و برخاسته از اراده مردم لبنان را به اثبات رسانده است.

ث ـ نقش محوری ایران در جهان اسلام و نمایندگی اسلام مترقی و صلح طلب

تحولات سال های اخیر در منطقه خاورمیانه و حوادث گوناگون از جمله: درگیری ها، بمب گذاری ها، ترورها و عملیات های انتحاری كه برخی از آنها توسط گروه های تندرو و افراطی رخ داده است هیچ گونه ارتباطی با اسلام از نوع ایرانی نداشته و در میان متهمان به این قبیل اقدامات، حتی یك نام شهروند ایرانی به چشم نمی خورد. حادثه ۱۱ سپتامبر به عنوان مهمترین حادثه ای كه تحولات و چالش های مهم بین المللی را در پی داشت رویدادی است كه از سوی رسانه های غرب و آمریكایی به حركت های اسلامی نسبت داده شد اما جالب است كه در این حادثه نیز هیچ گونه آثاری از مشاركت شیعیان و شهروندان جمهوری اسلامی ایران مشاهده نشد. نمونه دیگر بحران چچن و پدیده جدایی طلبی در فدراسیون روسیه و جریانات افراطی در منطقه CIS است كه تحت عنوان وهابیگری نام گرفته است. جالب است اشاره شود كه جمهوری اسلامی ایران در قبال این حوادث موضع اصولی خود را طی سال های اخیر اتخاذ كرده و هیچ گونه آثاری از ارتباط حركت های مرتبط با این جریانات با مراكز فعال اسلامی ایران مشاهده نشده است. مقامات روسی در این خصوص بارها یادآور شده اند در حالی كه بسیاری از كشورهای اسلامی و در سال های پس از فروپاشی شوروی با حمایت مادی و معنوی از نیروهای چچنی روسیه را با چالش جدی مواجه می كردند و به آموزش این نیروها در خاك خود و حمایت مادی و معنوی از آنان می پرداختند ایران بر این اعتقاد بود كه مسلمانان تنها در سایه مشاركت در ساختارهای قانونی این كشور می توانند به حقوق حقه و جایگاه واقعی خود دست یابند. اما در مجموع این نتیجه به دست آمده است كه اسلام ایرانی و شیعی، دینی اهل مدارا و انعطاف است كه برای پیشبرد اهداف خود به هیچ وجه نسخه های تند و افراطی و برخوردهای خشونت آمیز تجویز نمی كند و خواستار زندگی مسالمت آمیز با سایر ادیان است در نتیجه چنین دستاوردی این كشورها تمایل دارند جمهوری اسلامی ایران با فعالیت های فرهنگی و تبلیغی خود خلٲ معنوی و ایدئولوژیكی در این كشورها را پر كند و به فعالیت های رسمی در این مناطق بپردازد. در زمینه جهان اسلام و افكار عمومی مسلمانان نیز این واقعیت به روشنی به چشم می خورد كه جمهوری اسلامی ایران محور حركت های اصیل و ریشه دار در جهان اسلام است و در شرایطی كه بسیاری از حكومت های اسلامی منافع فردی و كشوری خود را پیشه كرده و در هنگام تصمیم گیری منافع خود را بر مصالح كلی مسلمانان ترجیح می دهند این ایران است كه تعهد و پایبندی خود را بر موازین اسلامی نشان می دهد و از آرمان امت اسلامی دفاع می كند.

سیداحمد حسینی

---