سنگ غدد بزاقی

همه افراد ۳ غده بزاقی اصلی به نام‌های پاروتید یا بناگوشی، تحت فکی و زیر زبانی در هر طرف دارند که این غدد به همراه هزاران غدد بزاقی فرعی که در سرتاسر مخاط دهان، لبها و کام پراکنده‌اند …

همه افراد ۳ غده بزاقی اصلی به نام‌های پاروتید یا بناگوشی، تحت فکی و زیر زبانی در هر طرف دارند که این غدد به همراه هزاران غدد بزاقی فرعی که در سرتاسر مخاط دهان، لبها و کام پراکنده‌اند بزاق را تولید و به داخل دهان ترشح می‌کنند. بزاق برای هضم غذا و مرطوب و تلطیف کردن مخاط دهان بسیار سودمند است. گاهی اوقات درون این غدد اصلی یا مجاری آنها و به طور نادری درون غدد بزاقی فرعی سنگ تشکیل می‌شود. غده تحت فکی شایع‌ترین غده‌ای است که دچار سنگ می‌شود. سنگ در اکثر موارد منفرد است، اما گاهی ممکن است متعدد باشد. سنگ باعث انسداد نسبی یا کامل مجرای بزاقی شده و در نتیجه بزاق در غده جمع شده و باعث تورم غده و درد در آن ناحیه می‌شود. این درد با غذا خوردن تشدید می‌شود، چراکه در حین غذا خوردن به طور طبیعی میزان ترشح بزاق زیادتر می‌شود. با تجمع بزاق درون غده بزاقی احتمال عفونت آن و در نتیجه تشدید علائم درد و تورم افزایش می‌یابد. در درازمدت التهاب و عفونت ایجاد شده باعث تنگی مجرا می‌شود و تنگی بیشتر مجرا باز باعث تشدید انسداد و پیشرفت این سیکل معیوب می‌شود.

تشخیص

تشخیص بر مبنای شرح حال و معاینه بیمار است. اگر سنگ نزدیک به مدخل مجرای غده بزاقی باشد ممکن است طی معاینه قابل لمس باشد اما اگر عمقی‌تر واقع شده باشد، قابل لمس نیست. در صورت لزوم عکسبرداری، رادیولوژی یا سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن همراه با سیالوگرافی وجود سنگ را اثبات می‌کنند.

درمان

هدف اصلی، خارج کردن سنگ است، اما از آنجایی که سنگ باعث التهاب و عفونت شده است، بهتر است قبل از هر اقدامی آنتی‌بیوتیک مصرف شود. این امر التهاب ناحیه را کمتر کرده و امکان تخلیه سنگ را به طریقه غیرجراحی افزایش می‌دهد. اگر سنگ نزدیک به مدخل مجرای بزاقی باشد می‌توان با گشاد کردن مجرا آن را از طریق داخل دهان خارج کرد، اما اگر در قسمت‌های عمقی‌تر واقع شده باشد، به‌دلیل قرار گرفتن اعضا و ساختمان‌های حیاتی و مهم در این ناحیه، امکان دستکاری کردن وجود ندارد و در این صورت باید کل غده بزاقی را همراه با سنگ خارج کرد. خارج کردن غده بزاقی باعث خشکی دهان نمی‌شود، چرا که سایر غدد بزاقی همچنان به تولید و ترشح بزاق مشغولند. چند مورد از سنگ‌شکن برای خرد کردن سنگ غده بزاقی استفاده شده تا قطعات خرد شده از مجرا به داخل دهان تخلیه شوند.

دکتر محمدحسن عامری

متخصص گوش، حلق و بینی