مسوولیت ساماندهی زباله‌های الکترونیک به عهده کیست؟

کمتر کسی را می‌توان یافت که ساعاتی از روز را با وسایل الکترونیکی مثل رایانه، دوربین‌های دیجیتال، تلفن‌های همراه و... سپری نکند.

کمتر کسی را می‌توان یافت که ساعاتی از روز را با وسایل الکترونیکی مثل رایانه، دوربین‌های دیجیتال، تلفن‌های همراه و... سپری نکند. متاسفانه عمر متوسط مفید این وسایل در حال حاضر تنها ۳ یا نهایتا ۵ سال است و بعد از آن از رده خارج و دور انداخته می‌شوند...

این روند باعث بروز مشکلی به نام زباله‌های الکترونیک شده است.

این زباله‌ها حاوی فلزات خطرناکی مانند جیوه، سرب، کادمیوم و سایر فلزات سنگین هستند و رهاسازی آنها در طبیعت باعث مسموم شدن محیط‌زیست می‌شود. آمریکا و کشورهای اروپای غربی به‌عنوان سردمداران تولید زباله‌های الکترونیک برای خلاص شدن از این معضل، آنها را به کشورهای در حال توسعه -عمدتا چین و کشورهای آفریقایی- صادر می‌کنند. این زباله‌ها در کشور مقصد با روش‌های غیراصولی و خطرناک، برای استخراج فلزات گرانبهای موجود در آنها مورد بازیافت قرار می‌گیرند. با این نوع بازیافت که معمولا شامل آتش زدن ضایعات می‌شود مقادیر بسیار زیادی از فلزات سنگین و سایر مواد سمی موجود در زباله‌های الکترونیک از طریق دود برخاسته از این فعالیت‌ها یا از سایر راه‌ها در محیط‌زیست پراکنده می‌شوند. برای مثال در ناحیه‌ای در کشور غنا به نام Agbogbloshie میزان سرب در خاک PPM ۱۸۱۲۸ اندازه‌گیری شده و این در حالی است که استاندارد مجاز آن ۴۰۰PPM است.

در ایران به جز برخی از اقدامات محدود برای بازیافت زباله‌های الکترونیک، تاکنون هیچ مرجعی مسوولیت ساماندهی و دفع زباله‌های الکترونیک را بر عهده نگرفته است. اگرچه زباله‌های الکترونیک هنوز در ایران به معضلی جدی تبدیل نشده‌اند اما مقدار این زباله‌ها در کشور ما روز به روز در حال افزایش است. لامپ‌های فلورسنت و کم‌مصرف عموما دارای مقادیری از فلز جیوه هستند که برای محیط‌زیست خطرناک و مشکل‌آفرین‌اند. قطعات رایانه‌ها و گوشی‌های همراه و باتری‌های آنها هم که بیشتر آنها دارای فلزات سنگین‌اند بدون هیچ توجهی همراه سایر زباله‌ها دفن می‌شوند. برای استخراج مس موجود در کابل‌های مستعمل (گاهی اوقات هم سرقتی!) از روش آتش‌زدن استفاده می‌شود و این روش آلودگی‌های زیادی را به محیط‌زیست تحمیل می‌کند. تاکنون روشی برای جداسازی و دفع زباله‌های الکترونیک در ایران وجود ندارد و مصرف‌کنندگان ناگزیر از دفع زباله‌های الکترونیک همراه سایر زباله‌ها هستند. اکنون زمان آن فرارسیده هنگامی که گوشی مستعمل، رایانه شخصی، لامپ‌های سوخته و سایر لوازم الکترونیکی خود را همراه سایر زباله‌ها دور می‌ریزیم از خود سوال کنیم مواد سمی موجود در این زباله‌ها چه می‌شود؟

کیارش یشایایی

فعال محیط زیست