کمبود آهن در کودکان

کم خونی ناشی از کمبود آهن متداولترین شکل کم خونی است آهن جزء اصلی هموگلوبین بوده که بخشی از گلبول قرمز خون را تشکیل داده و اکسیژن خون را حمل می کند نوزادان با حدود ۵۰۰ میلی گرم آهن در بدن متولد شده و با رسیدن به سن بلوغ حدود ۵۰۰۰ میلی گرم از آن مورد نیاز خواهد بود

مهمترین دلیل کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان عدم مصرف کافی مواد غذایی حاوی آهن است. رشد سریع دوران کودکی یا در خلال دوره‌ی نوجوانی و بلوغ با نیاز به گلبول‌های قرمز جدید خون نیز زمان آسیب‌پذیری برای کمبود آهن و به ویژه در دختران بالغ می‌باشد.

علاوه بر این مخاطرات، علت متداول دیگر کمبود آهن در کودکان مصرف شیر در سطح فوق‌العاده زیاد است. شیرگاو حاوی مقدار بسیار کمی آهن بوده و مصرف زیاد آن ممکن است به کمبود آهن منجر شود. شیر روده‌ها را تحریک نموده و از دست دادن آهن را موجب می‌گردد. همچنین شیر ممکن است جذب آهن را برای بدن مشکل‌تر سازد.

آلرژی‌های غذایی علت دیگر کمبود آهن بوده و شواهدی نیز از مسمومیت سرب به عنوان فاکتوری در عدم قابلیت جذب آهن وجود دارد.

کم خونی ناشی از کمبود آهن متداولترین شکل کم خونی است. آهن جزء اصلی هموگلوبین بوده که بخشی از گلبول قرمز خون را تشکیل داده و اکسیژن خون را حمل می‌کند. نوزادان با حدود ۵۰۰ میلی‌گرم آهن در بدن متولد شده و با رسیدن به سن بلوغ حدود ۵۰۰۰ میلی‌گرم از آن مورد نیاز خواهد بود.

به منظور حفظ نیاز غذایی به آهن، کودکان به طور متوسط به جذب یک میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. این مقدار اندک به نظر رسیده، اما اکنون تنها حدود ۱۰% آهن مصرفی به وسیله‌ی غذا را جذب نموده به طوری که نیاز روزانه در حدود ۸ تا ۱۰ میلی‌گرم آهن در روز است. کودکان شیرخوار نیاز کمتری دارند، چون آهن در شیر مادر سه برابر بهتر جذب می‌شود. روده‌های کودکان شیرخوار، تا سه برابر کارآیی بیشتری برای جذب آهن از هر منبعی دارند. مصرف همزمان ویتامین C، یا استفاده از منابع غذایی غنی از ویتامین C (چون آب پرتقال) به طور همزمان با مواد غذایی غنی از آهن نیز به جذب و استفاده از آهن در بدن کمک می‌نماید. معمولاً آهن موجود در مواد غذایی تقویت شده با آهن در حد ضعیفی جذب شده اما غالباً مقادیر بسیار زیاد جبران کننده است.

کم خونی ناشی از کمبودآهن طیف وسیعی از علائم از جمله تأخیر در رشد ادراک را موجب می‌گردد. هر چند که کمبود آهن به اندازه‌ی‌ کافی خفیف بوده و شواهدی از کم خونی نشان نداده، لیکن به کاهش تمرکز فکری، هوشیاری و قابلیت یادگیری نتیجه می‌دهد. همچنین در کودکان مبتلا به کمبود آهن هرزه خواری (پیکا -Pica ) با احتمال بیشتری توسعه می‌یابد. پیکا اختلالی مرضی است که با اشتها به خوردن مواد عمدتاً غیرغذایی (به عنوان مثال، خاک رس، ذغال، گل خاک، مدفوع، گچ، کاغذ، صابون، لجن، خاکستر، چسب، صمغ و غیره) یا اشتهای غیرطبیعی برای برخی اجزای مواد غذایی (به عنوان مثال، آرد، سیب زمینی خام، برنج خام، نشاسته، قالب یخ، نمک و خون) مشخص می‌شود. این عنوان از کلمه‌ی لاتین مگ‌پی (Magpie- کلاغ زاغی)، پرنده‌یی که به خوردن تقریباً همه چیز شهرت دارد، مشتق شده است. پیکا در کودکان بسیار خطرناک بوده و ممکن است به آلودگیهایی در نتیجه‌ی مصرف مواد مختلف نیز منجر شود.

کم خونی دراز مدت یا شدید ممکن است به تحریک‌پذیری مشخص، کاهش اشتها، تأخیر در رشد، تورم زبان، و ناخن‌های پهن، قاشقی شکل یا شکننده‌ منجر ‌شود. زخم‌های دردناک ممکن است در گوشه‌های دهان ایجاد شود. تحریک پذیری و خستگی در کم خونی خفیف تا متوسط ناشی از کمبود آهن متداول هستند. سفیدی چشم‌ها ممکن است ته رنگ آبی پیدا کنند. کودک ممکن است رنگ پریده به نظر ‌رسد. در موارد بسیار شدید ممکن است حتی کودکان به نارسایی قلبی دچار شوند.

● چگونه می‌توان از کمبود آهن جلوگیری نمود؟

بهبود رژیم‌ غذایی کودک مهمترین راه پیشگیری و درمان کمبود آهن است. بسیاری از مواد غذایی منابع مهم آهن می‌باشند. این مواد را می‌توان به سه درجه‌ی خوب، بهتر، و بهترین تقسیم‌بندی نمود:

مواد غذایی خوب: ماهی تون، حریره جو دوسر، زردآلو، کشمش و اسفناج، کلم، سبزی‌ها و انواع آلو.

مواد غذایی بهتر: تخم مرغ، گوشت، ماهی، مرغ، بوقلمون، لوبیای خشک شده (بنشن‌ها)، روغن بادام/ پسته (میوه‌های مغزدار)، نخود، عدس و ملاس‌ها (شیره چغندر).

بهترین مواد غذایی: شیرمادر، حبوبات/سرآل‌های تقویت‌شده با آهن، جگر و آب آلو.

منبع :

Healthy Horizons

دکتر اسماعیل ذوقی