زمانی برای درس نخواندن

ایده‌های متنوع آموزش و تفریح در برنامه روزانه دانش‌آموزان، معمولاً نه فقط مدنظر خود بچه‌ها، بلکه از انتظارات پدر و مادرها است. بسیاری از بچه‌ها دوست دارند کلاس زبان بروند، …

ایده‌های متنوع آموزش و تفریح در برنامه روزانه دانش‌آموزان، معمولاً نه فقط مدنظر خود بچه‌ها، بلکه از انتظارات پدر و مادرها است. بسیاری از بچه‌ها دوست دارند کلاس زبان بروند، ورزش کنند، نواختن یک ساز را یاد بگیرند و فعالیتی فراتر از درس خواندن عادی داشته باشند – کاری که گاهی مدارس سعی می‌کنند آن را با عنوان «فوق برنامه» در برنامه‌ریزی دانش‌آموزان بگنجانند. با این حال در اکثر مراکز آموزشی امکانات و کلاس‌هایی که با این نام در دسترس قرار گرفته و برگزار می‌شود، شکل «مکمل» درس‌های معمول همان پایه و یا مقطع را به خود گرفته و در کمتر مدرسه‌ای می‌توان برنامه‌ای یافت که در کنار دروس معین و روتینی که دانش‌آموز باید فراگیرد، کلاس‌هاو برنامه‌های متفاوت فرهنگی و آموزشی داشته باشد.

دانش‌آموزان اکثر اوقات خود را با دوستان و همکلاسی‌هایشان مقایسه می‌کنند که به کلاس‌های آموزشی خارج از مدرسه می‌روند. جمع‌های کوچک و صمیمانه بچه‌ها در هر مقطع سنی گاهی به گفت‌وگو در مورد فعالیت‌هایی می‌گذرد که هر یک بعد از ساعت مدرسه انجام می‌دهند. مقایسه فعالیت‌ها در سنین دبیرستان، شدت بیشتری به خود می‌گیرد و نوجوانان اشتیاق بیشتری به حضور در کلاس‌های خارج از مدرسه نشان می‌دهند.

تمرکز روی نتیجه تحصیلی دانش‌آموز در هر پایه و پس از آن در هر مقطع برای آمادگی حضور در مقطع بالاتر و در نتیجه ورود به دانشگاه و مراکز آموزش عالی، به قدری امروز اهمیت پیدا کرده که برای بخش اعظم وقت دانش‌آموز در همان مدرسه‌ای که درس می‌خواند، برای «درس» برنامه‌ریزی می‌شود. دانش‌آموزی که با برنامه‌ جامع و هدفمند مدرسه برای هدف نهایی ورود به یک مدرسه نمونه دیگر و یا دانشگاه، پیش می‌رود، وقت زیادی را صرف تقویت درس‌های جمع شده مدرسه می‌کند و نه «بعدازظهر» بلکه «عصر» به خانه می‌رسد.

اگر پای صحبت دانش‌آموزی بنشینید، با او از تجربه‌های فوق برنامه‌ای همچون آموختن، شنا کردن و یا زبان انگلیسی حرف بزنید و بپرسید چه فعالیتی جز درس خواندن دارد، توجیه او برای پاسخ منفی‌اش -که غالباً شنیده می‌شود- وقت نداشتن است. شاید در نگاه اول به نظر بیاید این دلیل، دم دستی و غیرواقعی است، اما حقیقت این است که نمی‌توان از دانش‌آموزی که ساعت ۱۵:۳۰ از مدرسه بیرون می‌آید و زودترین زمانی که بتواند تکالیفش را انجام دهد تا ساعت

۷ بعدازظهر است، همیشه انتظار داشت زمانی را هم به کلاس زبان یا ورزش اختصاص دهد.

ضعف برنامه‌ریزی فردی و ندادن آگاهی از روش‌های آموختن چنین مهارتی در مدرسه و خانواده، تا حد زیادی مجال خرده گرفتن بر نوجوان را از دیگران می‌گیرد. دانش‌آموز سعی می‌کند فقط اولین و مهمترین انتظاری که والدین از او دارند، یعنی نمرات بالا و کیفیت عالی در یادگیری – را برآورده کند، و گاهی آنچنان درگیر این موضوع می‌شود که به هیچ فعالیت مورد نیاز دیگری فکر نمی‌کند. وقتی از یک دانش‌آموز می‌پرسید ۹ ماه گذشته را چه کرده است و جوابی جز «درس خواندن و مدرسه رفتن» ندارد، باید دریافت که لزوم فعالیت‌ها و آموزش‌های خارج از درس و مدرسه، حتی در ارزیابی شخصی او از عملکردش جای خود را از دست داده است. با این و جود ذهن کودک و نوجوان ناخودآگاه نیاز به فضایی دارد که در نبود درس و مدرسه نیز هویت و برنامه‌ای برای روزهایش داشته باشد. بنابر این باید به این نیاز بالقوه توجه کرد که در هر صورت یادگیری بسیاری از مهارت‌های فردی و اجتماعی، در دل آموزش در کلاس‌های فوق برنامه محقق می‌شود.

از سوی دیگر در برنامه‌ریزی این کلاس‌ها، والدین و اطرافیان بخصوص خواهر و برادرهای بزرگتر نقش مهمی دارند. الگوسازی و بازگویی تجربه‌های شخصی نزدیکان از آنچه در فعالیت‌های مورد علاقه‌شان به دست آورده و آموخته‌اند، انگیزه و انرژی قابل توجهی به دانش‌آموز می‌دهد تا برای بهره‌گیری از چنین فرصت‌هایی، سازگاری‌های فردی لازم مانند سرعت عمل بیشتر را در خود تقویت کرده و پرورش دهد.

تشویق دانش‌آموز برای مهارت‌ها و آموزش‌های عمیق‌تر، پیوسته‌تر و متنوع‌تر، از سوی والدین و مربیان، در محدوده‌ای باید انجام شود که متناسب با روحیه هر کودک یا نوجوان متفاوت است. در مقایسه با دیگر دانش‌آموزان حد و حدودی را باید در خود داشته باشد که اساس آن استعدادیابی و پرورش علایق آموزشی دانش‌آموز باشد. در عین حال ممکن است توجه و علاقه او به فعالیتی جلب شود که توانایی‌های ذاتی‌اش در آن نسبت به فعالیتی دیگر کمتر باشد، در این شرایط برای هدایت دانش‌آموز، به جای برحذر داشتن، اجبار یا اشاره به انتظارات درسی مدرسه از او، از مسیر آزمون و خطایی باید استفاده کرد که صرف نظر کردن از آن فعالیت با نظر خود نوجوان نتیجه دهد.