پنجشنبه, ۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 23 January, 2025
هخامنشیان کجا فراموش شده اند
آیدین آغداشلو بر جامعیت و استثنا بودن این نمایشگاه در تاریخ برپایی نمایشگاه‌هایی که از هنر ایران تاکنون در داخل و خارج از کشور برگزار شده است، تاکید دارد؛ هرچند که به زعم وی، همچون هر نوع نمایشگاهی از این دست، می‌توانست کامل‌تر و جامع‌تر باشد؛ اما با موضوع و شکلی چنین گسترده، نمی‌تواند ادعای کامل بودن داشته باشد؛ بلکه چشم‌اندازی کلی به تاریخ نسبتا کوتاه ۲۵۰۰ ساله ایران است.
این کارشناس آثار هنری و تاریخی به جای خالی بسیاری از نمونه‌ها که به گمان او می‌توانستند از موزه کرمان و رضا عباسی، موزه ژاپن و مجموعه‌های شخصی امانت گرفته شوند، اشاره میکند.
به گفته او ضروری بود برپاکنندگان خود درخواست می‌کردند؛ چراکه طراحی و برنامه‌ریزی نمایشگاه با خودشان بود و خوب می‌دانستند که در موزه رضا عباسی یا کرمان چه نمونه‌های طلایی کم نظیری وجود دارد یا در بعضی از مجموعه‌های خصوصی دنیا چه نمونه‌هایی هست. اما به هر حال نظر و سلیقه طراح است و اینکه بطور حتم، همه نمونه‌ها اصیل باشد، به تخصص فوق‌العاده‌تری نیاز داشت.
اما محمدرضا کارگر رییس موزه ملی ایران در پاسخ به آغداشلو با اشاره به گستردگی آثار هخامنشیان می‌گوید: ما وسعت را هر چقدر که در نظر می‌گرفتیم، باز هم اشیا در آن جا نمی‌شد. اما دو معیار اساسی برای ما مطرح بود، محدودیت فضای نمایشگاه که به اعتقاد من بیش از فضا، شی‌ء در نمایشگاه وجود دارد. بنابراین امکان وجود اشیاء بیش از این میسر نبود.
نکته دیگر مورد اشاره کارگر در پاسخ به آغداشلو، به‌نمایش در آوردن اشیایی بوده که حتی‌الامکان از حفاری‌های علمی به دست آمده باشند؛ عموم اشیای نام‌برده شده بخصوص در موزه رضا عباسی از این دایره خارجند. از طرفی بسیاری از اشیای منحصر به فرد در موزه ملی ایران و برخی موزه‌های دیگر قرار دارند که در لیست اولیه این نمایشگاه قرار گرفته‌اند که با توجه به مخالفت هیات کارشناسی سازمان حذف شدند. وی می‌گوید: البته خود من شخصا با حذف برخی از آنها کاملا مخالف بودم؛ اما نظر کارشناسان سازمان منجر به حذف این دسته از اشیا شد.
رییس موزه ملی ایران با اشاره به نمونه‌هایی، تصریح دارد: آثاری که به‌صورت جفت مانند گوشواره، النگو و غیره به کار رفته‌اند، هیات کارشناسی تنها با انتقال یک عدد از آنها موافقت کرد که به نظر من در زمینه تجسم کاربری این اشیا و رعایت قرینگی در هنر هخامنشیان ضایعه مهمی است.
کارگر به صراحت می‌گوید که برخی منتقدان به یاد داشته باشند که این نمایشگاه در حالی برپا شد که در زمان انتقال این اشیا برای نمایشگاه ما متهم به انتقال اشیای باارزش موزه ملی ایران به خارج از کشور بودیم و از جانب بعضی سرزنش می‌شدیم که در رابطه با انتقال این اشیا ریسک زیادی را پذیرفته‌ایم.
در راه بازگشتم از «تورنتو» ، چند روزی در لندن ماندم تا نمایشگاه «امپراتوری فراموش شده: جهان ایران باستان» را که در موزه بریتانیا برگزار شده بود و به معرفی فرهنگ و تمدن ایران عصر هخامنشی می‌پرداخت، ببینم.
وقتی قرار شد برای همسرم توضیح بدهم که چرا باید این چند روز را بخاطر نمایشگاه در لندن بمانم، اشاره کردم که نمایشگاه اهمیتی استثنایی دارد و فرصتی است که فقط «یک بار در طول عمر» نصیب آدم می‌شود. نمایشگاه را که دیدم نظرم برگشت، چراکه از چهارصد و پنجاه شی‌ء عرضه شده، چهارصدتایی را می‌شد و می‌شود، در دو سه موزه تماشا کرد؛ بخش عمده آثار از سه موزه مهم «بریتانیا»، «لوور» و «موزه ملی ایران» فراهم آمده که هر سه موزه قابل دستیابی‌اند.
نمونه‌های دیده نشده یا کم‌تر دیده شده را می‌شد از موزه‌های دورافتاده یا مجموعه‌های خصوصی امانت گرفت که بخاطر بی‌توجهی یا وقت کم یا برنامه ریزی مختصر و ناکامل برگزارکنندگان موزه بریتانیا صورت نگرفته بود. در همین زمینه، طراحان نمایشگاه می‌توانستند اشیای تراز اولی را به این مجموعه اضافه کنند تا تصویر کامل شود و فقط به عنوان یک مثال ساده، می‌شد از آثار بی‌نظیر و شگفت‌انگیز هخامنشی موزه «میهو» ژاپن ساغرهای نقره‌یی با سر اسب و شیر، دستبند و گردن‌بند طلا با خمیر فیروزه، ساغر شیشه‌یی با سرشیر، جام نقره‌یی طلاکوب و نیز از مجموعه هوشنگ محبوبیان دو پیکره برنز زنان ایستاده و از مجموعه موزه ملی شهر دوشنبه تاجیکستان غلاف خنجر عاج و از صدها شی‌ء ممتاز دیگر استفاده کرد و امانت گرفت.
نام نمایشگاه نامربوط و ناکامل است. «امپراتوری فراموش شده» اسم بی‌معنا و پرتی است. هخامنشیان کجا فراموش شده‌اند؟ حتی اگر هیچ نمونه‌یی از این تمدن باقی نمانده بود، تنها متونی که دشمنانشان یونانی‌ها در ستایش یا در ضدیت با آنان نوشته‌اند کفایت می‌کرد تا جایگاهشان در تاریخ بشری ماندگار شود. فراموش نشده‌اند چون کتیبه‌هایشان خوانده شده، تاریخ‌شان به دقت ثبت شده، لغت‌هایشان در مکالمه‌های روزمره ما به کار می‌رود، نام‌هایشان را بر روی فرزندانمان می‌گذاریم و آثار هنری فاخرشان زینت‌بخش هر موزه‌یی است.
عنوان بعدی نمایشگاه یعنی «جهان ایران باستان» هم به موضوع اصلی نمایشگاه که «تمدن هخامنشی» باشد اشاره ندارد. ایران باستان از مادها تا ساسانیان را در بر می‌گیرد و نه در کاتالوگ نمایشگاه و نه در پوسترهای آن نام «هخامنشیان» نیامده است.
این نام‌گذاری، مورد مخالفت برگزارکنندگان و امانت‌دهندگان ایرانی نمایشگاه قرار گرفته بود که ظاهرا تاثیر چندانی نداشته و موزه بریتانیا بر همین نام بی‌معنا پافشاری کرده است.
هسته مرکزی و اصلی نمایشگاه، آثار هخامنشی موجود در موزه بریتانیا است که کم هم نیست اما بسیار دیده شده است و مهمترین بخش آن گنجینه مشهور «اوخوس» است که در قرن نوزدهم میلادی، انگلیسی ها از تاجران عتیقه در تخت کیقباد کناره آمودریا کشف و خریداری کردند و شامل ده‌ها قطعه شی‌ء طلای هخامنشی است.
چند شی‌ء دیدنی دیگر این موزه، بشقاب‌های نقره‌یی هخامنشی است که مهمترین‌شان بشقاب نقره‌یی بزرگی است با یک ردیف نوشته به خط میخی پارسی که نام صاحب آن اردشیر اول هخامنشی را معلوم میکند و موزه بریتانیا ده سال پیش آن را از کجا خریداری کرده است و می‌شود اشاره کرد به آن ریتون نقره یی نفیس با سر عقاب شاخدار، که از عالی‌ترین نمونه‌های گنجینه موزه بریتانیا است.
بخش عمده دیگر نمایشگاه، آثاری است که از موزه لوور امانت گرفته شده، از جمله، اشیایی که به همراه جسد زنی خفته در تابوتی برنزی، در آغاز قرن بیستم، ژاک دومورگان فرانسوی در شوش کشف کرد. اشیای تزیینی کم نظیر این مجموعه سال‌هاست که در تالار ایران موزه لوور به نمایش گذاشته شده‌اند و تازگی چندانی ندارد. تابوت و استخوان‌ها و اشیا را نمونه‌سازی و قالب‌گیری کرده و در کنار اشیای اصلی این نمایشگاه قرار داده‌اند که این تازگی دارد.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست