یبوست نوزادان از تشخیص تا درمان

بیماری هایی مثل دیابت بی مزه, کم کاری تیرویید, نقص های مادرزادی روده و مقعد از شایع ترین علل ارگانیک ساختاری این مشکل است که البته در دوره نوزادی خیلی شایع نیست

مگر نوزادان هم دچار یبوست می‌شوند؟

بله، یبوست علل ارگانیک و غیرارگانیک دارد. بیماری‌هایی مثل دیابت بی‏مزه، کم‏کاری تیرویید، نقص‏های مادرزادی روده و مقعد از شایع‏ترین علل ارگانیک (ساختاری) این مشکل است که البته در دوره نوزادی خیلی شایع نیست.

پس دلیل اصلی ابتلای نوزادان و شیرخواران به یبوست چیست؟

شاید دلیل اصلی یبوست واقعی در نوزادان و شیرخواران علل غیرارگانیک باشد. وقتی غذای جامد به‌عنوان تغذیه تکمیلی در کنار شیر به برنامه غذایی شیرخوار افزوده می‌شود احتمال ابتلا به یبوست افزایش می‌یابد. کم‏آبی نیز از دیگرعلل شایع یبوست است به همین دلیل در فصل گرم حتما باید مراقب شرایط تغذیه‏ای کودک بود.

گاهی خانواده‏هایی که از شیرخشک استفاده می‏کنند، برای غلیظ‏ترکردن شیر و به خیال خود تقویت بنیه شیرخوار میزان آب را کمتر می‏کنند درحالی که این کار، کارکرد تغذیه‌ای شیرخشک را پایین می‌آورد و باعث کم‏آبی بدن و یبوست می‌شود. در صورتی که کودک به‌صورت مستمر آنتی‏بیوتیک یا مسکن‏هایی مثل بروفن و استامینوفن مصرف کند یا دچار سرماخوردگی شود نیز احتمال بروز یبوست افزایش می‌یابد. از دیگر موارد شایع ابتلا به یبوست، حساسیت‌‏های غذایی است. مثلا حساسیت به پروتئین گاوی شایع‌ترین علت ابتلا به یبوست در نوزادانی است که شیرخشک تهیه شده از شیر گاو استفاده می‏کنند یا در سنین زیر یک سال به آنها شیر گاو یا شیر پاستوریزه داده می‌شود. متاسفانه حساسیت‌های غذایی باعث خونریزی‌های گوارشی، نفخ، یبوست، دل‏درد و بی‏قراری می‏شود. مسمومیت با ویتامین D هم باعث یبوست می‏شود اما از علل شایع نیست.

از کجا بفهمیم نوزاد یا شیرخوار یبوست گرفته؟

در کودکانی که شیر مادرخوار هستند،

به ازای هر بار شیرخوردن، ممکن است یک بار

اجابت مزاج داشته باشیم اما حتی هر ۴-۳ روز یک بار اجابت مزاج به معنی یبوست نیست. قوام مدفوع و حال عمومی کودک است که نشان می‏دهد یبوست دارد یا نه. گاهی کودک در طول روز ۲ بار اجابت مزاج دارد اما این اجابت خشک، با درد، دفع خون و بی‏قراری نوزاد و رشد ناکافی او همراه است. درصورتی که نوزادی دچار یبوست واقعی باشد، مدفوع او سفت و خشک است و راحت تخلیه نمی‏شود.

برای رفع یبوست چه می‌توانیم بکنیم؟

خوشبختانه نوزادانی که شیر مادر می‌خورند، خیلی دچار یبوست نمی‌شوند. اگر دلیل یبوست مصرف شیرخشک باشد با ترکیب درست شیرخشک می‌توان مشکل را حل کرد. مسئله یبوست بعد از مصرف قطره آهن نیز قابل‌کنترل است و به این دلیل نباید آهن توصیه شده به‌وسیله پزشک را سرخود قطع کرد.

یعنی چه باید کرد؟

با دست تمیز و گرم شده، شکم شیرخوار و نوزاد را ماساژ دهید. حمام کوتاه مدت و حرکت دادن پاهای نوزاد یکی دیگر از روش‏هایی است که باعث می‏شود ماهیچه‏های شکمی تحرک پیدا کنند و دفع مدفوع راحت‏تر انجام شود. چرب کردن اطراف مقعد هم به تحریک دفع کمک می‏کند. بعد از ۴ تا ۶ ماهگی اضافه کردن فیبر به برنامه غذایی مثل پوره میوه یا سبزی از یبوست پیشگیری می‏کند. مصرف چند نوبت آب جوشیده همراه با شیر بعد از ۶-۴ ماهگی به‌خصوص در کودکانی که در مناطق گرمسیر زندگی می‏کنند، توصیه می‏شود. خط آخر درمان هم تجویز داروهای محرک یا اسموزی مثل شربت لاکتولوز است. البته داروهای محرک را نباید طولانی‏مدت یا بدون نظر دکتر مصرف کرد و اگر نیاز به مصرف دارو بود، باید داروهایی مصرف شود که عادت ایجاد نکنند و باعث تنبلی روده به دنبال قطع دارو نشود. دارو حتما باید به‌وسیله پزشک تجویز شود.

آیا رژیم غذایی مادرشیرده هم می‌تواند باعث یبوست یا رفع آن در نوزاد و شیرخوار شود؟

درصورتی که رژیم غذایی مادر حاوی موادغذایی نفاخ و یبوست‌آور باشد، می‏تواند باعث بروز این مشکل در کودک شود بنابراین بهتر است مادرها مواد فیبردار، آبمیوه و مایعات فراوان مصرف کنند تا مانع ابتلای خود و نوزادشان به یبوست شوند اما این‌طور نیست که مثلا مصرف شیر خشت به‌وسیله مادر، یبوست شیرخوار را رفع کند.

تاثیر قطره‌ها بر اجابت مزاج نوزادان

آیا مصرف قطره آهن می‌تواند باعث یبوست شود؟

بله، مصرف مکمل آهن متاسفانه با وجود اینکه استفاده از آن ضروری است، باعث یبوست و کم‏اشتهایی می‏شود اما نباید مصرف قطره آهن را به این دلیل قطع کرد.

آیا مصرف مولتی ویتامین یا قطره AD در کنار قطره آهن می‌تواند اثر ملین داشته باشد؟

بله، مصرف AD اندکی از ایجاد یبوست بعد از مصرف قطره آهن کم می‏کند گرچه اگر تغذیه کودک خوب باشد، یبوست ناشی از آهن به قدری نیست که باعث مشکل شود.

توصیه‌ها و هشدار‌های دکتر علی ناصح به تازه‌مادران

سمیه مقصودعلی