معلم با انگیزه و پسری روی ویلچر

سریال «معلم» که پخش آن مدتی است از شبکه ۲ سیما آغاز شده را می توان در ردیف سریال های آموزشی و در عین حال خوش ساختی قرار داد که هم می تواند برای نوجوانان جذاب باشد و هم برای والدین و معلمانی که با دانش آموزان سروکار دارند

سریال «معلم» که پخش آن مدتی است از شبکه ۲ سیما آغاز شده را می‌توان در ردیف سریال‌های آموزشی و در عین حال خوش‌ساختی قرار داد که هم می‌تواند برای نوجوانان جذاب باشد و هم برای والدین و معلمانی که با دانش‌آموزان سروکار دارند. با نگاهی به سریال معلم می‌توان به این نتیجه رسید که تماشای آن برای معلمان از همه مفیدتر است، زیرا داستان درباره معلمی است که به مدرسه روستایی وارد می‌شود و چون انگیزه بالایی برای تدریس دارد، همه اصول کهنه و خسته‌کننده آموزشی در این مدرسه را برهم می‌ریزد تا به نتیجه مطلوب که مدنظر خودش است، برسد.

سریال معلم محصول مشترک فرانسه و سوئد است. کشورهایی که اکنون از پیشرفته‌ترین روش‌های آموزشی در مدارس، بخصوص در مدارس ابتدایی بهره می‌برند. این کشورها به این نتیجه رسیده‌اند که برای داشتن آینده مطمئن آموزشی و دانش‌آموزان موفق در مقاطع تحصیلی دیگر باید ریشه را درست پایه‌گذاری کنند و ریشه چیزی نیست جز دوره ابتدایی که شخصیت تحصیلی بچه‌ها درآن شکل می‌گیرد. اما همین ۲ کشور پیشرفته با ساخت سریال معلم نشان داده‌اند برای پیشرفت در تحصیل دانش‌‌آموزان قبل از استفاده از تکنولوژی و آزمایشگاه‌های عملی و کاربردی، مدرسه به معلمانی نیاز دارد که با انگیزه بالا علاوه بر علاقه‌ای که به آموزش دارند، بچه‌ها را دوست داشته باشند با آنها رفاقت کنند و به معلمی فقط به عنوان یک «شغل» نگاه نکنند چون زمانی که معلمی تبدیل به شغل شود، پر کردن ساعت کاری مهم می‌شود و حقوق آخر ماه. اما در سریال معلم، مردی که به عنوان معلم به مدرسه روستا وارد می‌شود، فقط یک معلم ساده نیست. او به داستان وارد می‌شود تا به عنوان یک الگو بتواند در معرض دید مخاطبان زیادی در سراسر دنیا قرار گیرد و به عنوان یک شخصیت واقعی، معلمان دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل هم هست که سریال معلم می‌تواند برای همه معلمان اثری دیدنی باشد. آن هم در زمانی که اکثر معلمان در شرایط فعلی بیشتر به حرفه مهم خود به عنوان یک شغل نگاه می‌کنند و از شواهد و قرائن و تحقیقات میدانی چنین برمی‌آید که معلمان آنقدر انگیزه ندارند که آموزش دانش‌آموزان برایشان از شغل‌شان مهم‌تر باشد.

در سریال معلم، معلمان بی‌انگیزه هم نشان داده می‌شوند، معلمانی که در برابر معلم تازه‌وارد و روش‌های او مقاومت می‌کنند و بر این باور هستند در برابر حقوق و امکاناتی که دریافت می‌کنند همین میزان کاری هم که انجام می‌دهند از سر مدرسه و دانش‌آموزان زیاد است.

سریال معلم درام و فیلمنامه کلاسیک و منسجمی دارد. در کلاس پسری فلج حضور دارد که توماس نام دارد. او با مادرش زندگی می‌کند، فلج بودنش باعث شده او کاملا بی‌انگیزه، مایوس و پرخاشگر شود. حضور توماس در کلاس باعث می‌شود شخصیت معلم بیشتر مورد توجه قرار گیرد و جای کار بیشتری داشته باشد. معلم برای این‌که از توماس دانش‌آموزی معمولی و عاشق تحصیل بسازد، مجبور است بیشتر به او نزدیک شود و حتی به خانه‌ آنها برود و با او رفاقت کند تا با آشنا شدن بیشتر به روحیه و خواسته‌های او، بتواند مشکلات وی را راحت‌تر حل کند.

● یک سریال شخصیت محور

در سریال معلم نشان داده می‌شود وقتی معلم توان اداره کلاس را داشته باشد، می‌تواند سر کلاس آزادی عمل بیشتری به دانش‌آموزان بدهد و همین ‌آزادی باعث می‌شود خلاقیت بچه‌ها شکوفا شود و آنها بیشتر و بهتر بیاموزند. اما این آزادی عمل زمانی در کلاس نتیجه می‌دهد که معلم بتواند کلاس و تعداد زیادی دانش‌آموز با خلق و خوهای مختلف را مدیریت کند و هر زمان که لازم بود دانش‌آموزی را تشویق یا تنبیه کند. به همین دلایل است که سریال معلم را می‌توان سریالی شخصیت محور دانست که روی شخصیت معلم کار زیادی کرده است و درواقع خواسته نشان دهد که نظام آموزشی قبل از آن‌که مبتنی بر دانش‌آموز و استعدادهای او باشد باید بر محور توانایی‌ها و انگیزه معلم بچرخد.اگر سریال معلم را در ردیف کارهای موفق تلویزیونی خارجی قرار دهیم که به منظور پیشرفت نظام آموزشی ساخته شده است، می‌توانیم درباره تولیدات داخلی اعم از سینمایی و تلویزیونی که با محوریت مدرسه ساخته شده است هم صحبت کنیم. زمانی‌که سینمای کودک در کشور ما رونق داشت و آموزش و پرورش با ساخت و نمایش این فیلم‌ها همکاری می‌کرد فیلم‌هایی مانند خمره، دبیرستان و.... هم ساخته می‌شد که در آنها معلمی محور قصه بود که با معلم‌های دیگر فرق داشت و همه تلاش خود را می‌کرد تا با دانش‌آموزان دوست باشد و به آنها به چشم ابزار شغلی نگاه نکند. اما با کم‌سو شدن چراغ سینمای کودک در ایران و عدم اکران فیلم‌های کودک و نوجوان بتدریج مدرسه هم در فیلم‌های سینمایی کمرنگ شد و اگر هم دیده شد بیشتر فرمایشی بود و هست تا آموزشی.

نکته: در سریال معلم، مردی که به عنوان معلم به مدرسه روستا وارد می‌شود، فقط یک معلم ساده نیست. او به داستان وارد می‌شود تا به عنوان یک الگو بتواند در معرض دید مخاطبان زیادی در سراسر دنیا قرار گیرد

اما در تلویزیون، مدرسه و دانش‌آموزان و معلمان همیشه اهمیت داشته‌اند، هرچند در نمایش این اهمیت فراز و فرودهایی وجود داشته است. تلویزیون تا چند سال پیش برنامه‌ای را با عنوان «سیمای مدرسه» به روی آنتن می‌فرستاد که در این برنامه سعی می‌شد تصویری مستند و واقعی از فضای مدارس مختلف به تصویر کشیده شود. در این برنامه بود که معلمان با انگیزه و متفاوت معرفی می‌شدند و همین معرفی هم برای خود آنها تشویقی معنوی بود و هم در معلمان دیگر ایجاد انگیزه می‌کرد، اما پخش این برنامه معلوم نیست به چه دلیل متوقف شد. در آثار نمایشی تلویزیون هم می‌توان آثار خوب و متفاوت دید. سریال قصه‌های مجید ساخته کیومرث پوراحمد جزء بهترین‌ سریال‌هایی است که با محوریت مدرسه ساخته شده است، اما در این سریال که براساس کتابی از هوشنگ مرادی کرمانی نوشته و ساخته شده است، محور داستان براساس یک دانش‌آموز متفاوت و سختکوش است. در این سریال از معلمان چهره‌ای کاملا منفی ارائه شده است که این هم به دلیل نوع قصه‌های مرادی کرمانی است که بیشتر آنها بر پایه خاطرات شخصی او نوشته شده‌اند.

خاطراتی‌که به ۵ دهه قبل تعلق دارند و در آن دوره چون مدارس بیشتر براساس اصول مکتبخانه‌ای اداره می‌شد، مسلما معلم‌ها هم بیشتر شبیه یک موجود بازدارنده بودند تا معلمی که آموزش برایش اهمیت داشته باشد. بعد از قصه‌های مجید چند سریال دیگر هم با محوریت مدرسه ساخته شد که از متاخرترین آنها می‌توان به سریال‌های «مدرسه ما» و «بزرگمرد کوچک» اشاره کرد که هر دو از تولیدات شبکه ۲ سیما هستند و از همین شبکه هم به نمایش درآمد. مدرسه ما یک اثر کاملا معمولی بود که بدون داشتن شخصیت متفاوت معلم یا دانش‌آموز، فضای معمولی از مدرسه‌ای پسرانه و معمولی را به نمایش می‌گذاشت، اما زنده‌یاد مسعود رسام در سریال بزرگمرد کوچک تلاش کرد دانش‌آموزی متفاوت و تا حدی نابغه را به تصویر بکشد و هم معلمی را که سعی داشت با صبر و حوصله به سوالات این دانش‌آموز پاسخ دهد.

● سریال سرگرم کننده ، سریال کاربردی

شبکه ۲ سیما اکنون به شبکه‌ای برای کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. پخش سریال معلم از این شبکه می‌تواند چندین حسن داشته باشد. اولی اگر نمایش یک معلم متفاوت باشد، دومی حتما نمایش یک سریال کاربردی است که می‌تواند برای برنامه‌سازان و کارگردانانی که تمایل دارند با این شبکه همکاری کنند، الگو باشد. منظور از سریال کاربردی، سریالی است که در عین‌حال که سرگرم‌کننده است از نظام آموزش و پرورش فعلی جلوتر باشد و برای این اداره بسیار مهم کشور الگوسازی کند و در مواردی حتی برنامه‌های درست و تاثیرگذار هم به این وزارتخانه ارائه دهد. البته در کنار همه اینها باید به این نکته هم اشاره کرد که ای‌کاش راهی پیدا شود تا آموزش و پرورش و کادر آموزشی آن با تلویزیون و سینما بیشتر همکاری و تعامل داشته باشند و حتی برخی از آثار این دو رسانه را در برنامه هفتگی خود بگنجانند. درست مثل دهه ۶۰ که بردن دانش‌آموزان به سینما و تماشای فیلم‌های مناسب سن آنها که آموزشی هم بود جزو برنامه‌های فوق‌العاده مدارس به شمار می‌آمد و برای مدرسه امتیاز مثبت به همراه داشت. در آن‌ سال‌ها که همه مدارس امکان نمایش فیلم نداشتند و مثلا دستگاهی به نام ویدئو پروداکشن نداشتند، ادارات آموزش و پرورش حداقل ماهی یکبار این دستگاه را به مدارس می‌بردند و برای بچه‌ها فیلم نمایش می‌دادند. آن زمان گویا بیشتر از امروز آموزش و پرورش به تاثیر فیلم و تصویر بر ذهن بچه‌ها و معلمان واقف بود!

حتی در یک نظام هماهنگ در دوره فعلی که آثار تلویزیونی مخصوص کودکان و نوجوانان تلویزیون افزایش یافته است، می‌توان تماشای این برنامه‌ها را هم جزو برنامه‌های فوق‌العاده دانش‌آموزان و معلمان قرار داد. در این شرایط می‌توان سریالی مانند معلم یا بزرگمرد کوچک را در زمان تحصیل دانش‌آموزان پخش کرد و از محصلان و معلمان با ترفند‌های مختلف خواست که این آثار را تماشا کنند.در زمانه‌ای که به عصر رسانه و تلویزیون شهرت دارد، کارشناسان آموزش و پرورش و رسانه‌ای فراگیر مانند تلویزیون با تعامل می‌توانند به راه‌هایی کاربردی و عملی برای کمک به یکدیگر برسند. آموزش و پرورش می‌تواند سوژه‌های زیادی را برای برنامه‌سازی در اختیار تلویزیون قرار دهد و رسانه ملی هم می‌تواند مانند یک آموزشگاه فراگیر و جذاب به کمک نظام آموزشی بیاید. تعاملی که البته سال‌هاست از آن غفلت شده است.

طاهره آشیانی