مطبوعات محلی, چالشها و راهکارها

در عصری که از آن با عنوان «عصر ارتباطات» یاد می کنند برای تحلیل مسایل مختلف اجتماعی, سیاسی, اقتصادی و فرهنگی نمی توان به ابزارها و وسایل ارتباط جمعی بی توجه یا کم توجه بود

در عصری که از آن با عنوان «عصر ارتباطات» یاد می کنند برای تحلیل مسایل مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نمی توان به ابزارها و وسایل ارتباط جمعی بی توجه یا کم توجه بود. بدون شک این ابزارها نقش بسزایی در شکل گیری رفتارها و پدیده های مختلف دارند. رسانه ها بویژه مطبوعات نیز درمیان وسایل ارتباط جمعی از موقعیت ویژه ای برخوردارند. مطبوعات اصلی ترین عامل شکل گیری افکارعمومی محسوب می شوند. وجود مطبوعات و وسائل ارتباط جمعی که امروزه اشکال سنتی آن به شدت دچار تغییر و تحول بنیادین شده، از جمله ضرورت های اجتناب ناپذیر جوامع انسانی است و این مهم به گونه ای با زندگی روزمره شهروندان پیونده خورده که فقدان آنها به مثابه نقصی بزرگ در روند همزیستی اجتماعی انسان ها تلقی می شود. نقشی که رسانه به طور عام در توسعه زیرساخت های اجتماعی در جوامع گوناگون انسانی ایفا می نماید، انکارناپذیر بوده و شاید به جرأت بتوان گفت که هرگونه توسعه بدون در نظر داشتن سهم رسانه ابتر خواهد ماند. نشریات محلی نیز یکی از گروههای مهم مطبوعاتی محسوب می شوند. به اعتقاد بسیاری از محققان علوم ارتباطات، آینده متعلق به رسانه ها و نشریات بومی است و قدرت اثر بخشی آنان بسیار بیشتر از سایر گروه رسانه های همجنس خود می باشد. جامعه شناسان ارتباطات معتقدند نشریات محلی به دلیل کارکردهای ویژه خود در حوزه مسایل بومی عمده ترین نقش را در شکل گیری رفتارهای اجتماعی در پایه ای ترین سطح خود دارا هستند و در نحوه قضاوت و عکس العمل مردم در سطوح ملی و بین المللی نیز از این رهگذار به شکل غیرمستقیم نقش آفرینی می کنند. دراین تحقیق ومقاله ضمن بررسی محورهای مطبوعات محلی ومخاطبان آن، محتوا وویژگی های نشریات محلی ، تاریخ انتشارنخستین مطبوعات محلی درجهان وایران، پر تیراژ ترین روزنامه های جهان، وضع انتشار نشریات درکشور وبررسی چالش های پیشرو مطبوعات محلی وارایه راهکارها با هدف آسیب شناسی مشکلات وچالشهای پیش روی مطبوعات محلی وارایه راهکارها برای رفع آن صورت گرفته است.

مطبوعات عبارتند از نشریاتی که به طور منظم و با نام ثابت و تاریخ و شماره ردیف در زمینه های گوناگون خبری، انتقادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، کشاورزی، فرهنگی، دینی، علمی، فنی، نظامی، هنری، ورزشی و نظایر این ها منتشر می شود. مطبوعات، همچون سایر نهادها مقوله ای وارداتی از غرب است که در طول عمربیش از ۱۶۷ ساله خود آثار مثبت و منفی برجای گذاشته همواره مورد بحث و جدل های زیادی قرار گرفته است. به نظر می رسد، داوری درباره عملکرد مطبوعات به شیوه ای که رایج است نمی تواند تصویری صحیح و علمی و بیطرانه ارائه دهد؛ چرا که برای ترسیم عملکرد واقعی مطبوعات از یک سو با دیدگاه ها و نگرش های متفاوت و بلکه متضاد در جامعه روبرو هستیم و از سوی دیگر اطلاعات پایه درباره مطبوعات سراسری وبه ویژه مطبوعات محلی نیز دقیق، کامل و جامع نیست و از آنجا که اظهارنظر در امور فرهنگی از نگاه عده ای، بسیار سهل و ساده به نظر می رسد، اکثراً تصور می کنند اهلیت لازم را برای اظهارنظر و دخالت در این امر تخصصی دارند. شاید بتوان نقطه مشترک همه دیدگاه های مطرح درباره مطبوعات و عملکرد آن را در این جمله خلاصه کرد که مطبوعات، موضوع «مهم و حساس» در جامعه است و به عبارت روشن تر به یک موضوع «حساس» تبدیل شده است. بنابراین دقت نظر در این مسأله و با لحاظ کردن تفاوت دیدگاه ها، تلاش برای ایضاح اطلاعات، آمار و مسایل اساسی مربوط به مطبوعات می تواند به شناخت واقعی تر از وضعیت مطبوعات و ایجاد همگرایی نسبی میان دیدگاه های قطبی شده، کمک کند. اگرچه پرواضح است که به دلیل تنیدگی مسأله مطبوعات با چالش های سیاسی جامعه در طول تاریخ معاصر کشور، نباید انتظار داشت که بتوان به این سادگی به یک اجماع نظر کارشناسی درباره عملکرد مطبوعات رسید؛ اما تلاش صادقانه و مبتنی بر حقایق روشن و ارائه تحقیق های کارشناسانه به ویژه، از بعد حقوقی و قانونی، می تواند آثار مثبتی بر افزایش همگرایی نظری بر جای گذارد و از این طریق، می توان به یافتن راه های مؤثرتر برای توسعه مطبوعات سراسری و محلی کمک کرد.

مطبوعات محلی ومخاطبان آن

در رده بندی نشریات از نگاه پیر آلبر«مطبوعات ادواری محلی » چنین تعریف شده است : «این نشریات ۲ یا ۳ شماره در هفته منتشر می شوند و تیراژ اندکی دارند، در عوض از لحاظ تیتر بسیار غنی هستند. در حقیقت این نشریات مکمل روزنامه های یومیه هستند و می توان به آنها، روزنامه های محلات را هم که در شهرهای بزرگ انتشار می یابند و معمولاً به رایگان از جانب شهرداری های محل برای ساکنان محله ارسال می شوند اضافه کرد». البته می توان نشریات محلی را در شعبه دیگری از نشریات قرار داد، چرا که هر پدیده رسانه ای ویژگی های خود را می طلبد. در یکی از تقسیم بندی های روزنامه نگاری ، ابتدا نشریات کشوری و بین المللی و در زیر مجموعه آن نشریات منطقه ای ، استانی ، شهری ، محلی (منطقه شهری ) و روستایی قرار می گیرند و صرفاً ادواری نیستند و می توانند به صورت روزانه (یومیه ) هم منتشر شوند. بدین ترتیب نشریات شهری در دایره ای وسیع تر و نشریات محلی در شعاع محدودتر (منطقه شهری ) انتشار می یابند که مخاطب ویژه اطلاع رسانی خاصی را دارا هستند. با توجه به این تقسیم بندی برای انتشار هر نشریه باید از چهار منظر به مخاطب نگاه کرد:

۱) گروه اجتماعی

۲) سن مخاطب

۳) سواد مخاطب

۴ ) جنسیت مخاطب

مطبوعات شهری آن هم در کلانشهرها از این چهار منظر محدودیتی ندارند، اما در مورد نشریات محلی باید گروه اجتماعی ، سن ، سواد و جنسیت مخاطب را در نظر گرفت . مخاطب نشریه محلی در مناطق مختلف شهری از جهت مخاطب تفاوت هایی دارد و باید گروه های اجتماعی ساکن در آن محله را لحاظ کرد، هر چند که ممکن است سن مخاطبان در همه نقاط شهری تفاوت اندکی داشته باشد، اما جنسیت مخاطب و سواد آن در برخی با یکدیگر تفاوت دارد. نکته ای که گردانندگان نشریات در ایران درمطبوعات استانی ، شهری ، محلی و روستایی اصولاً به آن کمتر توجهی می کنند.

محتوا و ویژگی های نشریات محلی

در مبانی وسایل ارتباط جمعی ، اطلاع رسانی در جهت آگاه کردن مخاطب رکن اساسی است . به همین دلیل است که اکثر روزنامه های جهان صبح ها منتشر و توزیع می شود تا مخاطب در اولین مرحله از فعالیت روزانه از آنچه در پیرامون او می گذرد از طریق روزنامه ها آگاه شود و مخاطب بتواند در روند تصمیم گیری روزانه خود از آگاهی های به دست آمده ، استفاده کند.

بدین جهت است که در جوامع پیشرفته روزنامه با صبحانه یک عادت شده است و به طور عام نشریات در سبد روزانه خانوارها جای خود را یافته است . هدف ، مقایسه بین مخاطبان مطبوعات در ایران با دیگر کشورهای جهان نیست چرا که به دلایل مختلف تاریخی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی هنوز مردم کشورما روزنامه با صبحانه را باور ندارند، گرچه نشریات نیز نتوانسته اند «آگاهی » را در خمیره زندگی روزمره قرار دهند و به توسعه و انتشار آن بپردازند. به همین دلیل خواندن یا نخواندن روزنامه در زندگی اکثر افراد تأثیر خود را نگذاشته است . این نکته ای است که در هر حال یک نشریه محلی از جهات مختلف باید به آن توجه داشته باشد تا به عنوان یک لازمه زندگی مورد استفاده قرار گیرد. بدین معنی که هر شخصی که برای کار روزانه ، خرید، مدرسه رفتن ، تهیه مایحتاج و... از منزل بیرون می آید با آگاهی و اطمینان گام در کوچه و خیابان محله بگذارد زیرا قبل از خروج از خانه ، اطلاعات ضروری و آگاهی های لازم را از نشریه محله اش به دست آورده است . رکن اساسی نشریات محلی را محتوای آن تشکیل می دهد، هر چند که قطع و اندازه ، رنگ آمیزی ، عکس و صفحه آرایی هر یک نقش های تعیین کننده ای در جذب مخاطب می تواند، داشته باشد. در نشریه محله باید به این سه اصل توجه کرد:

۱) اطلاعات محلی

۲) خبرهای محلی

۳) راهنمایی

ویژگی شهرهای بزرگ در این است که با توجه به ساکنان هر منطقه ، سلایق ، علاقه مندی و توجه آنان به دانستن با هم تفاوت دارد. به همین دلیل ارایه اطلاعات محلی با توجه به چهار منظری که به آن اشاره شد (گروه اجتماعی ، سن ، سواد، جنسیت ) شکل می گیرد. این اطلاعات نیز در هر شماره از نشریه باید منتشر شود، چه تغییری در آن صورت گرفته باشد یا خیر. مواردی از آن چنین است. میزان آلودگی هوا در منطقه یا هوای پاک ، درجه حرارت و رطوبت در صبح ، انتشار نشریه تا ۲۴ ساعت بعد، ساعات حرکت اتوبوس ها در ایستگاه ها و قیمت بلیت ، ساعات حرکت مترو، ایستگاه مترو، قیمت بلیت ، نشانی ایستگاه های تاکسی شهری یا خطی یا... همراه با قیمت ، گذرگاه های پر ترافیک یا خلوت ، اقدامات عمرانی (ساخت و سازهای عمومی ، پل سازی ، اسفالت و... ) و احتمال راه بندان یا انسداد خیابان ها به دلیل اقدامات عمرانی ، نشانی مراکز خرید، فروشگاه ها، میادین میوه و تره بار و ضرورتاً ذکر قیمت اجناس و کالاها، چاپ نقشه محله (منطقه ) با ذکر جزئیات ، آدرس و تلفن شرکت های خدماتی از جمله آژانس کرایه اتومبیل ، تاکسی تلفنی و...، آدرس و تلفن کلانتری ، راهنمایی و رانندگی با ذکر خدمات و اقداماتی که می توانند انجام دهند، آدرس ، تلفن و معرفی بیمارستان های عمومی و تخصصی ، درمانگاه ها، اورژانس و ساعات کار آنها و نحوه پذیرش، آدرس و تلفن پزشکان و ذکر تخصص آنها در محله ، آدرس و تلفن آتش نشانی و امداد، تلفن مراکز خدمات عمومی نظیر آب ، برق ، تلفن ، گاز، پست و نحوه امداد رسانی ها، آدرس و تلفن شهرداری منطقه و محله ها، آدرس بوستان ها، آدرس و تلفن کتابخانه های محله ،

آدرس و تلفن هتل ها و محل های اقامتی ، آدرس و تلفن رستوران ها و درج برخی از قوانین شهرداری ، راهنمایی و رانندگی و امور انتظامی و قضایی و... که مورد نیاز مردم محله یا زمان مراجعه به آن مراکز باید بدانند. با توجه به ارزش های خبری به ویژه ارزش مجاورت (جغرافیایی و معنوی ) خبرها و رویدادهای یک محله برای ساکنان آن از درجه اهمیت بالایی برخوردار است . در هر حال باید رویدادهای خوش و ناخوش محله در نشریه محله انعکاس یابد، در کنار ارایه اطلاعات محله و اخبار، راهنمایی ها نیز لازم است صورت گیرد. راهنمایی ها نباید از منظر پندواندرز باشد، بلکه همین راهنمایی و توصیه را می توان از قول کارشناسان معتبر ارایه داد و گاه به طور غیرمستقیم در قالب گزارش ، مصاحبه و خبر در نشریه به چاپ رساند. حتی گاهی چاپ یک عکس می تواند راهنمایی لازم را ارایه دهد. این راهنمایی ها چه در زمینه نحوه زندگی در محله ، نحوه برخورد با همسایگان یا هنگام مراجعه به مؤسسات و ادارات باشد یا تقسیم بندی زباله ها و منفک کردن آنها و... باید در نحوه زندگی مردم محله تأثیرمثبت بگذارد و انسجام مردم را که در یک منطقه زندگی می کنند، دوام و بقا بخشید.

روزنامه نگاری به عنوان یکی از شاخه های اصلی علم ارتباطات اجتماعی، در دهه اخیر به دنبال نوعی جهانی شدن است و در غالب گفتمانی فراملی سعی در یکپارچگی ساخت و محتوای اطلاعات بومی و فراملی دارد ولی از طرفی با شکل گیری الگوهای مطالعات ارتباطی هر از گاهی بنا به تاثیرات خود در مخاطبان ناهمگون، شهروندان و حاکمان کشورها، مورد چالش قرار می گیرد و این بحث را مطرح می کند که آیا مشکلاتی که روزنامه نگاری در تمام جهان به آنها اشاره می کند سوژه مشترک و جهانی هستند؟واکنش به جهانی سازی، مسلما محلی سازی خبر و گزارش نویسی است اما روزنامه نگاری به روزنامه نگاری جهانی و روزنامه نگارانی نیاز دارد که در شرایط جهانی کارکنند.

تاریخ انتشار نخستین مطبوعات محلی در جهان و ایران

روزنامه ارتباط و یا «ریلیشن» در ماه ژوئن سال ۱۶۰۵ در شهر استراسبورگ آلمان آن زمان و فرانسه امروز پا به عرصه وجود نهاد. ریلیشن نخستین روزنامه جهان نبوده است، ولی اولین نشریه عمومی است که اختصاص به اخبار دربار پادشاه، دولت محلی و مدح این و آن نداشت، و همه گونه مطلب درباره هرکس را که احساس می کرد کاری کرده و یا این می توانسته کاری بکند ولی نکرده بود منتشر می ساخت و نشریه ای بود فروشی و با بهای معین. تاریخچه انتشار روزنامه در جهان خیلی قدیمی تر از «ریلیشن» است. در زمان حکومت ژولیوس سزار (دوهزار و اندی سال پیش) به ابتکار او روزنامه ای در شهر روم منتشر می شد به نام «اکتا دیوما» که در آن در آغاز کار، تنها کارها و تصمیمات سزار درج می شد که بعدا فعالیت های سنا و دولت هم بر آنها اضافه شد. این نشریه دستنویس برای مطالعه باسوادها در چند نقطه عمومی شهر و در جایی محفوظ از باد و باران نصب می شد. در سده سوم میلادی، به ابتکار اردشیر پاپکان، کارنامه ای تحت نام روزنامک فعالیت های انجام شده دربار، دولت و موبدان موبد را درج و برای مقامات و رجال خاصی ارسال می شد. این کار تا اواسط حکومت خسرو پرویز ادامه داشت. در سال ۷۱۳ میلادی در پکن شهر بیژینگ پایتخت چین روزنامه ای به همان شکل روزنامک زردشتیان انتشار یافت. با این تفاوت که گاهی هم مطلبی مربوط به مردم عادی داشت. این نشریه که نخست دستنویس بود بعدا به صورت چاپ مهر منتشر می شد. به این ترتیب که مطالب بر تخته نوشته می شد و اطراف نوشته را خالی می کردند و به صورت مهر در می آوردند، آن را به مرکب آغشته می کردند و روی کاغذ می زدند و تکثیر می کردند. چینی ها قبل از آن با ساخت کاغذ و مرکب آشنا بودند. در دائرة المعارف کتاب و چاپ، نام این روزنامه «کای یووان» نوشته شده است که گویا از نام ماه انتشار آن گرفته شده است. سپس نوبت به «ریلیشن» رسید که «یوهان کارولوس» آن را در نخستین هفته از ماه ژوئن سال ۱۶۰۵ در استراسبورگ به دست چاپ سپرد و مادر روزنامه های امروز بشمار می رود.

در سال ۱۶۲۱ در لندن نشریه عمومی «کورنت» به چاپ رسید. نخستین روزنامه به زبان فرانسه «گازت» بود که در سال ۱۶۳۱ کار انتشار آن آغاز شده بود. در سال ۱۶۴۶ در سوئد روزنامه ای به نام « پست اینریکس تیدنینگار» انتشار یافت که پس ازبیش از۳۶۰ سال، همچنان منظما منتشر می شود.

تاریخ روزنامه نگاری هر کشور، نتیجه اقدام و کوشش دسته برجسته و اشخاص مشخص نیست؛ بلکه حاصل جریان تاریخی است که اعضای مختلف جامعه در آن شرکت دارند. همچنین تاریخ روزنامه نگاری و ارتباطات اجتماعی ایران، از تاریخ تمدن کشور جدا نیست. نخستین ماشین چاپ در دوره سلطنت شاه عباس کبیر و به دست ارمنیان جلفای اصفهان وارد ایران شد و با چاپ نخستین کتاب که کتابی مذهبی و به زبان ارمنی بود ایرانیان نیز وارد کهکشان گوتنبرگ شدند. در دوره قاجاریه و مخصوصاً سلطنت فتحعلی شاه در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی که روابط ایران با کشورهای اروپایی رو به توسعه گذاشت، توسعه فن چاپ و امور ارتباطی بار دیگر مورد توجه جدی قرار گرفت. به طوری که از سال ۱۱۹۵ش/۱۸۱۶م، به تدریج ماشین های چاپ از روسیه به ایران آورده و در تبریز به کار انداخته شدند و برای چند سالی تبریز تنها شهری بود که فن چاپ در آن رونق داشت و در آن جا به چاپ خانه «باسمه خانه» گفته می شد. ضمناً نخستین کتاب فارسی چاپی که تبریزی ها در سال ۱۱۹۶ش/۱۸۱۷م منتشر کردند، «قرآن» بود.

تاریخ ارتباطات اجتماعی ایران، در سومین سال سلطنت محمد شاه قاجار، شاهد تأسیس و انتشار نخستین روزنامه فارسی چاپی در ایران بود که اسم رسمی نداشت؛ ولی به نام «کاغذ اخبار معروف می باشد و در روز ۲۵ محرم سال ۱۲۵۳ ق / ۱۲۱۶ش/۱۸۳۷م به مدیریت و سردبیری میرزا صالح شیرازی در تهران منتشر شد که روزنامه ای بود با خط نستعلیق و با چاپ سنگی. «کاغذ اخبار» به فاصله ۲۱۵ سال بعد از انتشار اولین روزنامه در لندن در چاپ خانه ای که از تبریز به تهران انتقال داده شده بود، چاپ شد و دوره زمانی انتشار آن ماهیانه بود و مدت انتشار آن حدود سه سال به طول انجامید و مالکیت آن دولتی بود. در ایران همواره بحران مطبوعات و تعقیب روزنامه نگاران در پی یک دوره ۱۴۸;وفور آزادی ۱۴۷; مطبوعات روی می دهد و وفور و گسترش مطبوعات حاصل یک حادثه بزرگ در کشور است . حوادثی چون (شکست ایران از روسیه ، انقلاب مشروطه، جنگ جهانی ، سقوط رضاخان ، ملی شدن صنعت نفت ، انقلاب اسلامی و... ) این حوادث از جمله عرصه گاه هایی است که به گسترش مطبوعات در کشور ما کمک کرده است . به همین سبب تاریخ بیش از ۱۷۰ ساله تاریخ مطبوعات ایران را می توان ۷ دوره تقسیم کرد: (قاضی زاده ، ۱۳۷۹: ۹)

دورة اول :

مطبوعات دولتی : از ۱۲۱۶ تا ۱۲۸۵ هـ. ش

دورة دوم :

عهد مشروطه : از ۱۲۸۵ تا ۱۲۹۹ هـ. ش

دورة سوم :

خفقان رضاخان : کودتای ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ هـ. ش

دورة چهارم :

دوره بی بند و باری : ۱۳۲۰ تا کودتای ۱۳۳۲ هـ. ش

دورة پنجم :

اختناق : ۱۳۳۲ تا انقلاب ۱۳۵۷ هـ. ش

دوره ششم :

انقلاب و مصلحت : ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۶ هـ. ش

دوره هفتم :

اصلاح گرایی از ۱۳۷۶ تا...

متأسفانه این سوء تفاهم هنوز پس ازبیش از ۱۷۰ سال هنوز باقی است که روزنامه در پی توسعه می آید، یا آنکه روزنامه باعث توسعه می شود. هنوز جامعة رسانه ای به ویژه مطبوعاتی ایران به این درک نرسیده است که ۱۴۸;روزنامه۱۴۷; جامعه را به سوی ۱۴۸;ترقی۱۴۷; و ۱۴۸;پیشرفت ۱۴۷; هدایت نمی کند، بلکه روزنامه از لوازم یک جامعة ۱۴۸;پیشرفته ۱۴۷; است . بررسی ها نشان می دهد که در مدت سی و پنج سال که از زمان آغاز انتشار نخستین روزنامه وابسته به حکومت در ایران می گذشت، در حدود ده روزنامه در تهران و شهرستان ها منتشر شد که عبارتند از: «کاغذ اخبار» (۱۸۳۷م، دولتی، ماهانه، تهران)، «زاراریت باهرا» (۱۸۵۱م، غیر دولتی، ماهانه، ارومیه)، «وقایع اتفاقیه»، (۱۸۵۱م، دولتی، هفتگی، تهران)، «تبریز» (۱۸۵۸م، دولتی، ماهانه، تبریز)، «روزنامه دولت علّیه ایران» (۱۸۶۰م، دولتی، هفتگی تهران)، «روزنامه علمیه» (۱۸۶۴م، دولتی، ماهانه، تهران)، «روزنامه ملتی» (۱۸۶۶م، دولتی، ماهانه، تهران)، «روزنامه دولتی» (۱۸۶۶م، دولتی، ماهانه، تهران)، «روزنامه ایران» (۱۸۷۱م، دولتی سه روز در هفته، تهران)، «روزنامه فارس» (۱۸۷۲م، دولتی، هفتگی، شیراز). انتشار این روزنامه ها نشان دهنده توجه دولت استبدادی ناصرالدین شاه به ارتباطات اجتماعی برای مقابله با آزادی خواهان بوده است. به هر ترتیب از انتشار نخستین روزنامه در ایران تا اعلام مشروطه، روی هم رفته در حدود ۱۱۴ روزنامه دولتی و غیر دولتی در داخل و خارج از کشور منتشر شد.

پر تیراژ ترین روزنامه های جهان

در فهرست یکصد روزنامه پر تیراژ دنیا اسمی از روزنامه های ایرانی به چشم نمی خورد در حالی که در بین ده روزنامه پر مخاطب دنیا شش روزنامه ژاپنی, دو روزنامه چینی ,یک روزنامه آلمانی و یک روزنامه انگلیسی است. پر تیراژ ترین روزنامه جهان یومیوری شیمبون ژاپن با شمارگان بالغ بر ۱۵ میلیون نسخه است. نکته جالب تر آنکه ژاپن تنها ۱۲۶ میلیون نفر جمعیت دارد!در بین سی روزنامه پر تیراژ جهان ده روزنامه ژاپنی است. با این اوصاف برای هر دو ژاپنی حداقل یک روزنامه منتشر می شود. پس از ژاپن مردم انگلستان بالاترین رتبه را در زمینه روزنامه خوانی به خود اختصاص می دهند. در فهرست اسامی روزنامه های پر تیراژ بریتانیا پس از سان ,گاردین , دیلی مرور و دیلی میل قرار دارند. چین با ۳/۱ میلیارد نفر جمعیت در بین ده روزنامه پر تیراژ جهان دو نماینده دارد. سی چوان ریبائو با هشت میلیون تیراژ در رتبه سوم جهانی و رنمین ریبائو با سه میلیون نسخه تیراژ در رتبه هشتم جهانی است. در کشور آلمان با ۸۳ میلیون نفر جمعیت هم روزنامه های متعددی چاپ می شود. تنها نماینده این کشور در فهرست ده روز نامه پر تیراژ جهان, بیلد با ۶/۵ میلیون نسخه تیراژ است. تنها روزنامه هندی که در بین غول های مطبوعاتی جهان حضور دارد کرلا کاودی با ۷/۱ میلیون نسخه تیراژ است که در جایگاه بیست و یکم قرارگرفته است. از دگر موارد جالب توجه حضور نه چندان پر رنگ روزنامه های آمریکایی در جمع پر تیراژ ترین روزنامه های جهان است. اولین روزنامه پر تیراژ آمریکایی که به جمع پر تیراژهای جهان راه یافته، وال استریت ژورنال با ۷/۱ میلیون نسخه شمارگان است که در جایگاه نوزدهم قرار گرفته است. لس آنجلس تایمز با ۱/۱ میلیون نسخه تیراژ در رتبه ۴۱ و بدنبال آن نیویورک تایمز با حدود یک میلیون نسخه تیراژ درجایگاه بعدی قرار گرفته است. آساهی شیمبون به عنوان پرتیراژ ترین روزنامه جهان به قدمت ۱۲۳ ساله خود می بالد. اولین نسخه این روزنامه ۲۵ ژانویه ۱۸۷۹ منتشر شد. این روزنامه که توسط شرکتی با همین نام منتشر می شود هر چند در عرصه جهانی در جایگاه دوم پس از یومیوری شیمبون ژاپن قرار می گیرد اما به دلیل طیف وسیعی از نشریاتی که چاپ می کند برترین شرکت چند رسانه ای ژاپنی تلقی می شود که سالانه فروشی در حدود ۴۳۲ میلیارد ین (معادل حدود پنج میلیارد دلار) دارد. این روزنامه همزمان در پنج شهر ژاپن منتشر می شود و ۵۱ نمایندگی خارجی دارد. کارکنان آساهی شیمبون در مجموع به هفت هزار نفر بالغ می شود که از این میان ۲۴۵۵ نفر کارکنان تحریریه هستند. هر روزه ۱۹۰۰ تن کاغذ برای چاپ این روزنامه استفاده می شود که بخش اعظم آن کاغذ بازیافت شده توسط همین شرکت است و روزانه ۲۹ تن مرکب برای چاپ این روزنامه مورد استفاده قرار می گیرد. آساهی شیمبون ۳۶۰۰ نماینده توزیع دارد که با احتساب افراد دست اندرکاردر توزیع روزنامه مجموع کارکنانش به ۸۶ هزار نفر بالغ می شود.

چالش های پیشرو مطبوعات محلی وارایه راهکارها

در مقطع کنونی تاریخ ایران، ضعف مالی نشریه های محلی و فقدان سازوکارهای حمایتِ مالیِ جدی و مؤثّرِ دولتها از مهم ترین عامل هایی است که چراغ این نوع نشریه ها را، بدون سر و صدا، خاموش می کند. مرگ اقتصادی، بر خلاف مرگ سیاسی، مرگی خاموش است! تعداد نشریه هایی که تاکنون بر اثر مشکلات اقتصادی تعطیل شده اند، بیش از نشریه هایی است که دچار مرگ سیاسی شده اند. هیچ نشریه ای در جهان با حدس و گمان و سلیقه شخصی گردانندگان آن متولد نمی شود. پدیدآورندگان هر نشریه ، گرچه با تکیه بر دانش روزنامه نگاری حرکت خود را آغاز می کنند، اما قبل از حرکت ، مخاطب خود را شناخته اند و با برنامه ریزی ، کلید را به چرخش در می آورند. برنامه ریزی مبتنی بر مخاطب شناسی در هر حوزه از فعالیت روزنامه نگاری ، اساس و پایه انتشار، نشریات است . در جامعه ما حدود دو هزار نشریه ، انتشار می یابد اما شمارگان آن در کشوری که هفتاد میلیون جمیعت و دستکم ۵۰میلیون باسواد دارد جمعاً از ۲ میلیون فراتر نیست . چرا که ابتدا نشریه ، منتشر می شود و سپس گردانندگان آن به دنبال مشتری می گردند و این دور باطل همچنان ادامه دارد.

بی تردید بررسی و مطالعه پیرامون چالش های مطبوعات محلی هر استان بدون نگاه به زمینه های اقلیمی، تاریخی و فرهنگی هر منطقه کاری ابتر و کم اثر خواهد بود. برای آسیب شناسی مطبوعات ایران وبه خصوص مطبوعات محلی وبومی، در کنار مشکلات متعددی که مطبوعات با آن روبرو هستند، شیوه های کمک دولت برای استقلال اقتصادی مطبوعات و توسعه آن ها، از جمله مسایلی است که همواره از سوی مدیران مسئول مطبوعات کشور، با انتقاد و اعتراض روبرو بوده است. دیدگاه اول، معتقد است کمک های دولت به مطبوعات، گام مؤثری برای رفع برخی مشکلات اقتصادی است. هرچند این گام ها، بی سامان، لرزان و شکننده است و می باید برای ساماندهی آن چاره اندیشی شود. دیدگاه دوم، به طور کلی معتقد به حذف کمک های دولتی است. این دیدگاه می گوید کمک های دولتی چون به شیوه ای عادلانه صورت نمی گیرد باعث تبعیض میان مطبوعات دولتی و غیردولتی، محلی، حزبی و غیرحزبی می شود. از نظر اصول حرفه ای بیشتر نشریات محلی فاقد ویژگی ها و استانداردهای روزنامه نگاری اند. به طور مثال عمده تیترهای اصلی دارای ارزش خبری قابل توجهی نبوده و از وزن و اهمیت کافی برخوردار نیستند. تیتر و لید مطالب ضعیف است. در تنظیم مطالب خبری، مشکل و ضعف جدی دارند. در تدوین و تنظیم گزارشها عمدتا" به کنارهم قرار دادن نقل قول ها بسنده می کنند. نوعا" از انجام مصاحبه های عمقی و چالش برانگیز پرهیز می کنند. ستون مطالب خبری از غیر خبری جدانیست. به سیاست بیش از سایر زمینه ها اهمیت می دهند. اخبار تولیدی اندک است. در انتشار مطالب اقتصادی بسیار ضعیف اند. در ایفای نقش نظارتی خود عمدتا" ضعیف هستندو علیرغم آنکه رویکردی انتقادی دارند اما کمتر به نهادهای دولتی و مدنی توجه دارند. نشریات محلی از نظر گرافیک اصول صحیح زیبایی شناسی و طراحی مطبوعاتی را به خوبی رعایت نمی کنند. بعضا"انتشار نامرتب دارند و پوشش خبری و موضوعی مورد انتظار مخاطبان خود را برآورده نمی کنند و به همین دلیل اغلب با بحران مخاطب روبرو هستند و توزیع رایگان این قبیل نشریات نتوانسته زمینه ساز تعامل رسانه ای موثری را فراهم کند. ونیزپایین بودن کیفیت مطبوعات محلی در برخی از موارد نشریه ای که منتشر شده برای مخاطب هیچ گونه جذبه ای ندارد که این خود در پایین بودن میزان تیراژ نشریات محلی بی تأثیر نیست. مخاطب سنجی یکی از نیازهای اجتناب ناپذیر مطبوعات محلی است که متأسفانه در این راه اقدامی صورت نگرفته است. نشریات محلی از عدم تناسب میان تعداد شاغلان و پست های تخصصی مورد نیازرنج می برند و این وضع منجر به افزایش فشار کار و کاهش بهره وری شده است. فرآیند رشد در بدنه نشریات محلی مدت هاست که به فراموشی سپرده شده است و نمایندگان قشر روشنفکر نه تنها از مشارکت در انتشار نشریات استقبالی نمی کنند بلکه حتی با نوشتن نیز قهر کرده اند و به خواندن مطبوعات محلی اکتفا می کنند. در این وضعیت کارشناسان و پیشکسوتان مطبوعات محلی هر استان نگران آینده مطبوعات محلی آن استان هستند. علاوه بر مباحث آماری کم توجهی به مقولات مهم نیروی انسانی و محتوا مساله مهمی است که وضعیت نشریات محلی را مخاطره آمیز می نماید. عده ای از نشریات بدون چهارچوب مشخص فعالیت می کنند و چه بسا روزنامه نگارانی که بدون علاقه و انگیزه در این حرفه مشغول بکار هستند و در روزنامه آنها بیشتر از مطالب فاکسی و روابط عمومی ها استفاده می شود ولی روزنامه نگاران علاقمند هدفمند و با استعداد شامل این طیف نمی شوند. معمولاً وضعیت مطبوعات محلی وقتی مطلوب ارزیابی می شود که بتوانند خود را از نظر اقتصادی به خوبی اداره کنند این نخستین پیروزی در جامعه مطبوعات محلی وبومی محسوب می شود یعنی استقلال مادی که خوشبختانه چند نشریه توانسته اند با آگهی و منابع مالی مردمی روی پای خود بایستند. گام دوم، تامین نیروی تخصصی درمطبوعات محلی است البته نشریات مختلف آموزش نیروهای مطبوعاتی را آغاز کرده اند و رفته رفته اکنون یک عده روزنامه نگار حرفه ای نه به شکل آکادمیک بلکه به صورت تجربی و عملی داریم که هم اکنون در کانونهای مطبوعاتی مشغول فعالیت هستند و می توان به جرات گفت آینده مطبوعات استان از نظر نیروهای حرفه ای امیدوار کننده است. مطبوعات محلی از نقطه نظر دریافت یارانه های دولتی وضعیت خوبی ندارند بخش عمده ای از یارانه هایی که توسط دولت به نشریات محلی اختصاص می یابد در جریان تبدیل کاغذ و در کلاف سردرگم دلالها و شرکتهای متعددی که در تهران مثل قارچ روئیده اند مصرف می شود و وقتی به دست مدیران مطبوعات محلی می رسد چیزی از آن باقی نمی ماند و بخش عمده ای از این یارانه نصیب دلالان می شود. بهترین اقدام دولت در کمک به مطبوعات استان نقدی کردن یارانه است بعلاوه اختصاص یارانه بایستی بر اساس ضوابط معینی باشد، یعنی مواردی نظیر انتشار منظم نشریه، پرداختن به مسائل جامعه، تولید خبر و مطلب با رویکرد محلی و بومی و همچنین جذب عده ای از جوانان به عنوان خبرنگار و سایر عوامل اجرایی توسط هفته نامه ها باید رعایت شود. متولیان فرهنگ هر استان و بویژه کسانی که کار نظارت بر مطبوعات را عهده دارهستند باید دقت بیشتر روی فعالیت های مطبوعات و حتی خبرگزاری ها داشته باشند تا ببینند چه کسانی کار مفید انجام می دهند و ضمن تشویق با ملاکهای عینی آنها را مورد حمایت مالی و کمکهای دولتی قرار دهند. اگرچه به مطبوعات سراسری نیازمبرم است ولی مطبوعات محلی اهمیت خاص خود را دارند و علاوه بر استان، شهرستانها هم نیاز به هفته نامه دارند چون روزنامه های سراسری نمی توانند مسائل مربوط به شهرستانها را پوشش دهند و مشکلات آنها را بازگو کنند. مطبوعات پیش کسوت سنت بدی را پایه گذاری کرده اند چراکه نشریات نباید فقط چهار صفحه باشند و با توجه به تکثر هفته نامه ها بهتر بود یکی دو نشریه ۱۶ صفحه ای مفید به چاپ می رسید.؛ باید کمکهای مالی بیشتری از طرف ارشاد به هفته نامه ها تعلق گیرد و مهمتر اینکه باید کارشناسی و ارزیابی مطبوعات محلی بطور جدی در کار مدیریت استان هاقرار گیرد تا رفته رفته کار حرفه ای ترووضعیت مطبوعات محلی وبومی از لحاظ کیفیت روز به روز بهتر شود.

بدین ترتیب مهمترین مسیر درآمد زایی مطبوعات محلی خود به خود به عنوان مانعی اساسی برای طرح انتقادهای اصولی نیز درآمده است. در این رابطه انعکاس مطلوب اخبار سازمانهای دولتی می تواند به امتیاز و یا اولویتی برای آنها تلقی شود. متأسفانه در پاره ای از موارد می توان به روابط ناسالم در میان مطبوعات و برخی روابط عمومی ها نیز اشاره نمود که در صورت عدم توجه می تواند به مشکل پیچیده ای درآمده و همه مطبوعات را تحت الشعاع قرار دهد. مطبوعات ایران وبه خصوص مطبوعات محلی، علی رغم قدمت نسبتاً طولانی اش هنوز دارای مشکلات اساسی زیادی است. برخی، معتقدند مشکلات اساسی مطبوعات سیاسی است و تا زمانی که این مسائل حل نشود، مطبوعات مان توسعه نخواهد یافت و آزادی مطبوعات در کشور نهادینه نمی شود. گروهی مشکلات مطبوعات را اقتصادی می نامند و معتقدند که مطبوعات بدون حمایت مالی و وابستگی اقتصادی به دولت قادرنیست روی پای خود بایستد، بنابراین، هر وقت دولت دست رحمت خود را از سر مطبوعات بردارد، نشریات یکی پس از دیگری ورشکسته می شوند. همچنین برخی نیز معتقدند که مشکلات اساسی مطبوعات وبه خصوص مطبوعات محلی حرفه ای است. بدین معنی که روزنامه نگار حرفه ای و آموزش دیده کافی در کشور در مقایسه با تعداد نشریات وجود ندارد، یعنی این که تعداد زیادی از افراد طی سال های اخیر وارد این عرصه شده اند بدون آنکه قادر باشد عملاً کار حرفه ای بکنند. کمبود کادر آموزش دیده حرفه ای در مطبوعات محلی و کاستی های حرفه ای نشریات مطرح سراسری از جمله مواردی هستند که برخی را وا می دارد تا بر این مشکلات تأکید بیشتری بورزند. به عبارت دیگر، مسأله اساسی مطبوعات سراسری ومحلی، صرفاً سیاسی، حرفه ای و یا اقتصادی نیست، بلکه توسعه نیافتگی مطبوعات ایران معلول چند عامل دیگری است که بایستی در تصمیم گیری ها همه باهم دیده شود. امروزه، در کنار عامل محتوایی روزنامه ها در جذب خواننده مسأله مهم دیگر، توزیع و ارسال به موقع روزنامه هاست. مطالعه در توزیع صحیح آنها بخشی از مسائل مطبوعاتی را به خود اختصاص می دهد. ناگفته پیداست که این عامل در صورت توفیق، نقش مؤثری در جذب خواننده و ایجاد اعتماد آنها خواهد داشت. اینکه روزنامه ها اعم از مطبوعات محلی و روزنامه های صبح یا عصر هر یک در کدام ساعت از روز و همچنین نشریات مختلف در کدام روز هفته به دست خواننده برسد مسأله ای است که از اهمیت بسیاری هم برای ناشران و هم برای خوانندگان برخوردار است. اهمیت و ضرورت توزیع مطبوعات از آن جهت است که مطبوعات نیز مانند هر کالای دیگری پس از تولید برای رسیدن به دست مصرف کننده باید از دست واسطة توزیع بگذرد. این واسطه با مشکلاتی روبرو است که بطور مستقیم یا غیرمستقیم بر روی مطبوعات و فرهنگ مطالعه در جامعه تأثیر می گذارد. با وجود روند روبه رشد تکنولوژیهای ارتباطی و ظهور روزنامه الکترونیک، هنوز در جامعة ما سیستم توزیع به شکل سنتی البته با کمی بهره گیری از امکانات جدید صورت می گیرد. در حالیکه مردم در انتظار رویدادهای لحظه به لحظه جهان می باشند، با وجود مشکلات عمده در سیستم توزیع مطبوعات وبه خصوص انتشار مطبوعات محلی خبرهای ما کهنه و بیات شده به دست مخاطبین خود می رسد و این خود دلیل عمده نارسائی خبر توسط روزنامه های چاپی ما بوده و موجب بی اعتمادی مخاطبین می شود. باید گفت که سیستم کنونی توزیع مطبوعات از جنبه های مختلف سرعت انتقال، میزان رضایت مصرف کنندگان، هزینه بالای توزیع و... دچار مشکل است. این مشکلات بر کارکرد نشریات، کیفیت ارتباط آنها با مخاطبان و مجریان انتقال اطلاعاتی که به عهدة روزنامه ها و مجلات است تأثیر منفی بر جای گذاشته است.

با تاکید بر هزینه بر بودن کسب خبر تکیه مطبوعات محلی به اینترنت نیز از جمله واقعیت هایی است که به خوبی در هر استان ملاحظه می شود. هر چند برخی از مطبوعات تلاش دارند برای حفظ موقعیت با طرح موضوعات خاص و تیترهای تأثیرگذار و درشت نمایی برخی از اخبار محلی، مخاطبین خویش را از دست ندهند اما شاکله تأثیرپذیر از اینترنت واقعیتی است که از اقتصادی بودن آن حکایت دارد. متأسفانه در رقابت فوق شرایط هفته نامه ها از روزنامه ها شکننده تر و این مسأله با توجه به اینکه در قانون جهت انتشار آگهی ها صرفا به واژه روزنامه بسنده شده مشکل مطبوعات محلی را غامض تر نموده است.

وضع انتشار نشریات در کشور

در بررسی ابعاد سرشماری، که در سال ۱۳۸۵ در مرکز مطالعات و برنامه ریزی رسانه های معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان "طرح سرشماری واحدها و شاغلان عرصه مطبوعات و خبرگزاری ها" انجام شد، شمار نشریات قابل دسترسی در کشور به تفکیک وضع انتشار، جمعاً ۱۹۱۳ مورد است که از این میان ۱۸۶۰ نشریه (۲/۹۷ درصد) در حال انتشار، ۲۶ نشریه متوقف شده (۳/۱ درصد)، ۱۵ نشریه انتشار نیافته (۷/۰ درصد) و ۱۲ نشریه (۶/۰ درصد) با شرایط متفاوت در بخش سایر قرار دارند. شایان ذکر است، بعد از استان تهران، که بیشترین تعداد نشریات در حال انتشار را به خود اختصاص داده است، به ترتیب استان های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، قم و اصفهان قرار دارند. از ۱۹۱۳ نشریه در این سرشماری ۹۴ مورد به صورت روزانه (۹/۴ درصد) ۱۹ مورد به صورت سه شماره در هفته (۹/۰ درصد)، ۲۳ مورد به صورت دو شماره در هفته (۲/۱ درصد)، ۳۹۲ مورد به صورت هفته نامه (۴/۲۰ درصد)، ۶ مورد به صورت ۱۰ روز یکبار (۳/۰ درصد)، ۱۴۴ مورد به صورت ۱۵ روز یکبار (۵/۷ درصد)، ۵۲۱ مورد به صورت ماهنامه (۳/۲۷ درصد)، ۱۰۲ مورد به صورت دوماهنامه (۳/۵ درصد)، ۵۲۸ مورد به صورت فصلی (۶/۲۷ درصد)، ۸۴ مورد به صورت دو فصلی و بیشتر (۳/۴ درصد) اختصاص دارد. براساس آمار به دست آمده از این سرشماری تعداد فصلنامه ها با ۵۲۸ مورد (۶/۲۷ درصد) بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و گستره انتشار، کلیه نشریات به پنج دسته: محلی، استانی، منطقه ای، سراسری و بین المللی تقسیم شده اند. این تقسیم بندی از آن حیث اهمیت دارد که نشان می دهد چه مقدار از نشریات، صرفاً به منطقه خود اختصاص دارند و دست اندرکاران نشریات تا چه اندازه براساس درک وظایف و رسالت فرهنگی _ مطبوعاتی خود و نیز با شناخت شرایط و موقعیت حوز? انتشار نشریه، در انعکاس ویژگی ها و تحولات و پویش های منطقه و نشان دادن امکانات، استعدادها و چشم اندازهای آن کوشا بوده اند. تعداد نشریات بررسی شده را به تفکیک گستر? توزیع در کشور به ترتیب نشان می دهد: نشریات سراسری با تعداد ۱۰۷۲ مورد (۳۰/۵۶ درصد) بیشترین آمار را به خود اختصاص داده اند و پس از آن، نشریات استانی با تعداد ۳۷۵ مورد (۶/۱۹ درصد)، نشریات بین المللی با تعداد ۲۲۵ مورد (۷/۱۱ درصد)، نشریات منطقه ای با تعداد ۱۴۱ مورد (۳/۷ درصد) و نشریات محلی با تعداد ۱۰۰ مورد (۲/۵ درصد) قرار دارند. تعداد نشریات مورد بررسی برحسب استقلال حقوقی به ۷۷۳۳ مورد می رسد که ۶۵۲۶ مورد (۳/۸۴ درصد) مستقل و ۱۲۰۷ مورد (۶/۱۵ درصد) وابسته بوده اند.

ساختار نشریات غیرتخصصی به تفکیک زمینه آن به هشت دسته تقسیم شده اند: فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، مسائل اجتماعی، طنز و سرگرمی، ورزشی، معلومات عمومی و هنری.

عمده ترین نشریات فرهنگی ۴۰۳ مورد (۴/۳۶ درصد) است که بیشترین تعداد آن بعد از استان تهران، به استان های خراسان رضوی، کرمان، قم، اصفهان، فارس و گیلان اختصاص دارد. پس از آن زمینه های اجتماعی با ۳۵۲ مورد (۸/۳۱ درصد)، زمینه های سیاسی با ۱۴۴ مورد (۱۳ درصد)، اقتصادی با ۹۱ مورد (۲/۸ درصد)، ورزشی با ۴۴ مورد (۹/۳ درصد)، معلومات عمومی با ۲۵ مورد (۲/۲ درصد)، طنز و سرگرمی با ۲۴ مورد(۱/۲ درصد) و هنری با ۲۲ مورد (۹/۱ درصد) قرار دارند. علوم پایه با تعداد ۴۷ (۶/۲۰ درصد)، علوم انسانی با تعداد ۴۷ (۶/۲۰ درصد)، پزشکی و پیراپزشکی با تعداد ۲۲ (۶/۹ درصد)، فنی و مهندسی با تعداد ۳۶ (۷/۱۵ درصد)، کشاورزی با تعداد ۲۰ (۷/۸ درصد)، هنر با تعداد ۲۸ (۲/۱۲ درصد) و کلیات علوم با تعداد ۲۸ (۲/۱۲ درصد)، که در این میان زمینه های علوم پایه و علوم انسانی، بیشترین تعداد را داشته اند.

برخی از نشریات در کشور به زبان های دیگر منتشر می شوند. فراوانی نشریات به تفکیک زبان نشریه عبارت اند از: فارسی با تعداد ۱۸۵۴ (۴/۷۶ درصد)، انگلیسی با تعداد ۴۴۷ (۴/۱۸ درصد)، عربی با تعداد ۵۵ (۲/۲ درصد)، کردی با تعداد ۱۲ (۴/۰ درصد) و ترکی با تعداد ۵۸ (۳/۲ درصد). در مجموع کل کشور، نشریاتی که فقط به یکی از زبان های فارسی، انگلیسی، عربی، ترکی، کردی و سایر زبان ها منتشر می شوند به ۱۴۳۵ نشریه می رسد که ۱۳۷۶ نشریه (۸/۹۵ درصد) صرفاً به زبان فارسی، ۳۹ نشریه (۷/۲ درصد) صرفاً به زبان انگلیسی، ۱۱ نشریه (۷/۰ درصد) صرفاً به زبان عربی، ۱ نشریه (۶/۰ درصد) صرفاً به زبان کردی، ۱نشریه (۶/۰ درصد) به زبان ترکی و ۷ نشریه (۴/۰ درصد) به سایر زبان ها منتشر شده اند. همچنین، در نمودار زیر، تعداد نشریاتی که به صورت دو زبانه، سه زبانه، چهار زبانه و پنج زبانه انتشار یافته اند، آمده است و در مجموع این آمارگیری به ۴۷۸ نشریه می رسند که در این میان، ۳۷۰ نشریه (۴/۷۷ درصد) به زبان های فارسی و انگلیسی، ۷ نشریه (۴/۱ درصد) به زبان های فارسی و عربی، ۹ نشریه (۸/۱ درصد) به زبان های فارسی و کردی، ۵۴ نشریه (۲/۱۱ درصد) به زبان های فارسی و ترکی، ۱ نشریه (۲/۰ درصد) به زبان های فارسی و انگلیسی و ترکی، ۳۴ نشریه (۱/۷ درصد) به زبان های فارسی و انگلیسی و عربی، ۱ نشریه (۲/۰ درصد) به زبان های فارسی و انگلیسی و عربی و کردی، ۱ نشریه (۲/۰ درصد) به زبان های فارسی و انگلیسی و عربی و ترکی و ۱ نشریه (۲/۰ درصد) به تمام زبان ها منتشر می شوند.

نتیجه گیری

رسانه به عنوان واسطه بین مردم و واقعیتها و رویدادها بایستی آینه وفادار رخدادهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... باشد. خبرنگار و رسانه در حقیقت امانتدار مردم در دستیابی به اطلاعات هستند و باید این امانت را به خوبی ادا کنند. ارزش مطبوعات برای جهان کنونی غیر قابل انکار است. برآورده کردن نیازهای کنونی اجتماع، چه از نظر کالاها و اجناس و چه از نظر خدمات و اطلاعات اهمیت فراوانی دارد و سیستم کنونی از عهده این وظایف برمی آید. اگر یک سیستم ارزشی برای مطبوعات در نظر گرفته شود ممکن است این مزایا به معایب و مضرات تبدیل شوند.

موضوع مهم این است که در دنیای کنونی، روزنامه نگاری ومطبوعات آزاد در زمره مهم ترین نیازهای بشر قرار دارند. وجود دموکراسی، جامعه مدنی و بازارهای آزاد بدون آن ها امکان پذیر نیست. کیفیت و ماهیت دموکراسی و جوامع مدنی و آزاد با تفکرات و نوع مطبوعات و روزنامه نگاری موجود در آن جوامع ارتباط تنگاتنگ دارند. اهمیت این موضوع درحال حاضر بیش از گذشته است و به طور حتم در آینده بر اهمیت و نقش آن افزوده خواهد شد. فرایند جهانی سازی غیرقابل توقف است و برای رسیدن به این هدف، باید مطبوعات در تمام شهرها و روستاها در دسترس باشند. اهمیت مطبوعات و روزنامه نگاری در دنیای مدرن امروز غیرقابل انکار و درحال افزایش است و تاثیر آن ها در شکل دهی و ایجاد جوامع جهانی بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. در عین حال، مطبوعات محلی نیز با مشکلات فـــراوانی رو به رو هستند که می توان عوامل محدود کننده ای چون نفوذپذیری، تاثیرپذیری از فناوری های موجود و مالکیت خصوصی را نام برد. از طرفی فشارهای مالی نیز عاملی تهدیدکننده برای کاهش کیفیت و استانداردهای مطبوعات و روزنامه نگاری است. یکی از بهترین روش های مقابله با این واقعیات یعنی اهمیت روزافزون مطبوعات و توجه به تاثیرات مادی بر روند کاری آن ها این است که مطبوعات و روزنامه نگاری به عنوان یک حرفه در نظر گرفته شود و با استفاده از استانداردهای موجود از تاثیر پذیری عوامل گفته شده در بالا بر کیفیت آن ها کاست.

انتشار نشریات محله در ظاهر کار آسانی جلوه می کند، اما به واقع کار دشوار و درعین حال اگر به صورت حرفه ای و تخصصی با مشخصه های ذکر شده ، انتشار یابد در آموزش شهروندان ، بالابردن فرهنگ زیستی و بهسازی مناسبات اجتماعی تأثیر شگرفی خواهد داشت . جامعه شناسان ، خانواده را منشأ اصلی آموزش ، تربیت و شخصیت سازی افراد جامعه می دانند، نشریات محله اگر بتوانند به درون خانواده ها راه یابند، مکمل چنین نقشی خواهند داشت. بررسی روند توسعه، مشکلات و موانع فراروی نشریات محلی از این حیث دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد. نمی توان بین فرآیند عمومی توسعه مناطق با توسعه رسانه های آن ارتباطی قائل نبود. اگر انسان را به عنوان محور توسعه بدانیم و رفتارهای انسانی را عامل اصلی کامیابی و ناکامی ها، آنگاه رسانه ها از جمله نشریات محلی دارای اهمیت می شوند چرا که از سرچشمه های مهم شکل گیری رفتارهای انسانی هستند. در عین حال دیده بانی رفتارهای مسوولان به عنوان یکی از وظایف مهم مطبوعات در هدایت فرآیند توسعه دارای اهمیت است.

یکی از مهـــم ترین نیازهای روزنامه نگاران مطبوعات محلی، داشتن دانش کافی درباره گزارشاتی است که ارائه می کنند. یکی از جــدی ترین و خوشبختانه سازنده ترین انتقادات موجود درباره مطبوعات محلی، فقدان مطالب آموزنده تنوع خبر وگزارش وتولیدات خبری وگزارش مهم اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی بومی است. روزنامه نگاران فقط به حوادث جاری مراجعه و آنها را شرح می دهند. مطبوعات محلی باید بتوانند علوم تخصصی را به شکل اطلاعات عمومی و قابل درک برای مردم بیان کنند. انجام این کار به شکل خوب بسیار مشکل است و نیاز به دانش فراوان و ذاتــی دارد و نمی توان آن را فقط در کلاس های درس به دست آورد. دارا بودن اطلاعات عمومی، توانایی شخصی را در برخورد با مسائل نوین افزایش می دهد. در حرفه روزنامه نگاری نیز همانند بخش های دیگر زندگی، حس رضایت عمیق شخصی با کاوش و جست و جوی فراوان در ماهیت اصلی موضوعات مختلف به دست می آید. به عبارت دیگر، گذر سطحی از مطالب و حوادث، مطبوعات را از هدف خود دور خواهد کرد. برای یافتن راه حل های مناسب دربارة خواست های مورد نظر روزنامه نگاران در زمینه های مالکیت و مدیریت مطبوعات، توجه به سه امر مهم، شامل اصلاح مقررات حقوقی حاکم بر طرز تأسیس و ادارة مؤسات مطبوعاتی، با در نظر گرفتن ماهیت پیشنهادهای مشارکت جویان از یک سو و خصوصیت الزام های اقتصادی و تجارتی این مؤسسات از سوی دیگر، تعریف یک سیاست هماهنگ برای گسترش آموزش تخصصی روزنامه نگاران و افزایش تعداد اعضای تحصیل کردة هیئت های تحریریه و بالا بردن کیفیت فعالیت های حرفه ای آنان و ایجاد یک «شورای مطبوعات»، برای نظارت بر اجرای اصول اخلاقی حرفة روزنامه نگاری امکان پذیرند و باید به عنوان یک نقطة حرکت تلقی شوند.

دراین میان مشکل اصلی نشریات محلی مسئله اقتصادی، کمبود نیروی انسانی ماهر، نبود نظام تشکیلاتی منظم وهدفمند ووجود بعضی ازچالش های موجود در تاریخ وفرهنگ واقلیم منطقه است که در صورت رفع آن میتوان به مطبوعات محلی پرمحتوا وسودمند آن مناطق دست یافت.

موسی کاظم زاده