کولیک شیرخواران

کولیک شیرخواران معمولاً عارضه ای است با علل مختلف که اغلب غیرگوارشی است این مشکل معمولاً خوش خیم بوده و بعد از ۳ تا ۴ ماهگی برطرف می شود البته ممکن است یک علت غیرمعمول نیز در پشت این عارضه پنهان شده باشد درمان کولیک شیرخواران با برومید سیمتروپیوم که امید تازه ای را در درمان به وجود آورده نیاز به تحقیقات وسیع تری دارد

کولیک شیرخواران یکی از شکایات شایعی است که باعث می‌شود مادران کودک خود را نزد پزشک اطفال ببرند این مبحث نیاز به تحقیقات وسیع‌تری دارد و تاکنون نظر قطعی برای علت و اداره آن داده نشده این مبحث خلاصه‌ای از تحقیقات انجام شده در این زمینه می‌باشد:با وجود اهمیتی که این بیماری از نظر شیوع و از نظر استرس ایجاد شده دارد هنوز علت کلی برای آن شناخته نشده است بنا به توصیفی که مادران دارند: شیرخوار ظاهراً سالم است ولی یک‌باره صورتش برافروخته شده پاهایش را به داخل شکم جمع کرده و شروع به گریه و جیغ زدن می‌کند و این حالت به مدت ۳۰ ـ ۲۰ دقیقه ادامه پیدا می‌کند و سپس به‌طور ناگهانی قطع می‌شود. بعضی کولیک‌ها عمدتاً در عصرها به‌وجود می‌آیند. اکثر کولیک‌ها به‌طور خودبه‌خود بعد از سه‌ماهگی برطرف می‌شوند.محققین تعریف‌های متفاوتی ارائه داده‌اند طبق تعریف Wessels کولیک معمولاً با گریه ۳ ساعته یا بیشتر در هر روز یا سه روز یک‌بار در طول یک دوره سه‌هفته‌ای یا بیشتر می‌باشد. در حال حاضر این تعریف پذیرفته شده است.شیوع: میزان شیوع متفاوت است از ۱۹ـ۵ درصد گزارش شده طبق مطالعات اخیر در برزیل ۱/۸۰% از مادرانی که خود علت گریه شیرخوار را کولیک تشخیص داده بودند طبق ملاک‌های Wessels تنها ۳/۱۶% دچار کولیک بودند. علت اختلاف در میزان شیوع به‌علت تعریف‌های گوناگونی است که از کولیک ارائه شده است.

علل و عوامل ایجادکننده:

علت‌های مختلف برای کولیک در نظر گرفته شده است که عمدتاً می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد:

۱. علل مربوط به دستگاه گوارش

۲. علل دیگر (غیرگوارشی)

علل غیرگوارشی

الف) عوامل عصبی‌روانی

که شامل ارتباط شیرخوار با محیط، تجربه ناخوشایند مادر در دوران بارداری و هنگام زایمان و تجربه ناخوشایند مادر در دوران بارداری و هنگام زایمان و تجربه ناخوشایند مادر از روابط جنسی، البته عواملی مانند تحصیلات مادر، سن والدین و شرایط محیطی می‌توانند دخالت داشته باشند.

ب) فیزیولوژی طبیعی و غیرطبیعی:

بعضی‌ها معتقدند که علل بیولوژیکی و رفتاری نسبت به عوامل جسمی در ایجاد کولیک مؤثرترند. Kirjavainen گزارش کرد که سیستم عصبی در شیرخواران کولیک طبیعی است با این وجود Lehtonen گزارش کرده بود که در ۵۸ شیرخوار کولیی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند کاهش عملکرد کیسه‌صفرا مشاهده شده است.

ج) ارتباط کولیک با پریود مادر:

بعضی از مادران در دوره پریود تحریک‌پذیرتر می‌شوند ممکن است در این دوره از تغذیه تکمیلی استفاده کنند که البته دلیل ثابت‌شده‌ای نیست که بتوان گفت تغذیه تکمیلی باعث ایجاد کولیک شده است.

علت‌های دیگر:بنا به گزارش Kurtogle تغییراتی در ۵ اسید هیدروکسی استیک در مبتلایان به کولیک دیده شده است. البته Gan افزایش این ماده را وابسته به پدیده سردرد میگرنی گزارش نموده است. در مادران سیگاری ریسک ابتلا شیرخوار به کولیک نسبت به مادران غیرسیگاری دوبرابر می‌باشد. همچنین رژیم غذائی مادر به‌خصوص اگر شامل شکلات و آب‌میوه باشد می‌تواند مؤثر باشد البته علت دقیق آن مشخص نشده است. عده‌ای وزن پائین هنگام تولد (LBW) را مؤثر می‌دانند.

عوامل مربوط به دستگاه گوارش:

الف) تغذیه

روش‌های نادرست تغذیه مانند استفاده از شیشه، شیردادن به‌صورتی‌که کودک دراز کشیده باشد، نگرفتن آروغ شیرخوار بعد از شیردهی می‌توانند مؤثر باشند طبق تحقیقات، شیرخوارانی که در شش ماه اول با شیرمادر تغذیه نمی‌شوند درصد ابتلایشان به کولیک ۸۶/۱ برابر نسبت به شیرخوارانی که منحصراً با شیرمادر تغذیه می‌شوند بیشتر است.

ب) حساسیت:

طبق تحقیقات در شیرخوارانی که با شیرگاو تغذیه می‌شوند حساسیت به پروتئین وی (whey) مشاهده شده است و این می‌تواند عامل موثری در ایجاد کولیک باشد هر چند این نظریه کاملاً به اثبات نرسیده ولی علائم افزایش ابتلا به بیماری‌های آلرژیک در شیرخواران کولیکی بیشتر است. با وجود این در تحقیقات جدید افزایش علائم حساسیت مشاهده شده است.(افزایش IgE ـ تست پوستی ـ رینیت آلرژیک ـ آسم ـ عطسه و خس‌خس سینه)

ج) سوءجذب لاکتوز

محققینی که روی تست‌های تنفسی هیدروژن کار می‌کنند اختلال در جذب لاکتوز را گزارش کرده‌اند. سوءجذب لاکتوز می‌تواند باعث افزایش سطح متان در شیرخواران کولیکی شود. مشاهده شده که دفع متان باعث کاهش علائم کولیک می‌شود.

د) جذب ماکرومولکو‌ل‌ها:

طبق بعضی از تحقیقات مخاط روده کولیکی‌ها قدرت نفوذ بالاتری نسبت به ماکرومولکول‌ها دارند.

ه) هورمون‌های روده باریک:

هورمون‌های روده باریک نظیر موتیلین و هورمون VIP (تحریک کننده پپتید روده‌ای) در شیرخواران کولیکی به‌صورت غیرطبیعی افزایش داشته است Lothe نشان داده که فیزیولوژی گوارشی مبتلایان به کولیک در روزهای اول تولد غیرطبیعی می‌باشد.حالات مختلفی که ممکن است با کولیک اشتباه گرفته شود نظیر دیورتیکول مکل (با سونوگرافی در شش‌ماه اول به‌خصوص در شیرخواران دختر می‌توان تشخیص داد) و یا ممکن است کولیک به‌صورت رفلکس گاستروازوفاژیک (GER) گزارش شود.

درمان کولیک:

با وجود این که کولیک خطری برای سلامتی شیرخوار ندارد ولی اضطراب زیادی برای خانواده ایجاد می‌کند با همه این اوصاف هیچ علت درمانی برای کولیک شناخته نشده و تنها عامل پیشگیری عمده می‌تواند تغذیه با شیرمادر باشد البته روش‌های زیادی پیشنهاد شده مانند تغییر فرمول شیر، دارو درمانی، تغییر وضعیت نوزاد در هنگام تغذیه و کمک‌گرفتن از مانورهای دستی.باید به خانواده اطمینان داد که خطری برای شیرخوار وجود ندارد و مزایای تغذیه با شیرمادر و روش‌های تغذیه صحیح را برای مادر بیان کرد که شامل تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش‌ماه اول، منع مصرف شیشه، گرفتن آروغ شیرخوار بعد از شیردهی و خواباندن او به پهلوی راست می‌باشد.

درمان داروئی:

یک داروی مؤثر دی‌سیکلومین است که البته عوارض جانبی برای آن گزارش شده. سایر داروها نظیر سایمتیکون، هماتروپین، متیل برومید و فنوباربیتال هم می‌توانند مؤثر باشند. داروئی که اخیراً گزارش شده برومیدسیمتروپیوم است.

درمان‌های متفرقه:

بعضی داروهای گیاهی مانند چای هربل، روغن رازیانه، شیره دانه‌ها و ساکاروز مؤثر می‌باشند در یک تحقیق سیستماتیک در ارزیابی تأثیرات تغذیه دارودرمانی و مداخلات رفتاری مشاهده شده که کولیک را می‌توان با دادن توصیه‌های لازم و کاهش تحریک و تغذیه یک‌هفته‌ای با شیرهای هایپوآلرژیک درمان کرد.

مانورهای دستی:

در بعضی از تحقیقات مشاهده شده که استفاده از مانورهای Chiripractic spinal (درمان از طریق دست‌کاری در ستون‌مهره‌ها) مؤثر بوده است.

نتایج کوتاه و بلندمدت کولیک:

کولیک شیرخواران معمولاً یک وضعیت خوش‌خیم می‌باشد که علائم آن بعد از ۴ـ۳ ماهگی کاهش می‌یابد Sloman و همکارانش گزارش کردند که علائم بیماری در سال اول تولد متوقف و الگوی خواب معمولاً در سن ۷ـ۲ ماهگی طبیعی می‌شود.

نتیجه:کولیک شیرخواران معمولاً عارضه‌ای است با علل مختلف که اغلب غیرگوارشی است این مشکل معمولاً خوش‌خیم بوده و بعد از ۳ تا ۴ ماهگی برطرف می‌شود.البته ممکن است یک علت غیرمعمول نیز در پشت این عارضه پنهان شده باشد. درمان کولیک شیرخواران با برومید سیمتروپیوم که امید تازه‌ای را در درمان به‌وجود آورده نیاز به تحقیقات وسیع‌تری دارد.

فاطمه باقری(کارشناس مامائی ـ مسئول واحد آموزش و مشاوره شیردهی مرکز آموزش درمانی حضرت زهرا (س))