شجاعت تجربه های نو از نگاه فیلمسازان

بیست و دومین دوره جشنواره بین المللی فیلم كوتاه به مدت ۶ روز در تهران برگزار شد به بهانه این رویداد با برخی از فعالان این عرصه از جمله شهرام مكری كارگردان فیلم كوتاه مطرح توفان سنجاقك, بیژن میرباقری كارگردانی كه سابقه طولانی در زمینه فیلم كوتاه دارد, آرش رصافی فیلمساز و مسئول دفتر تهران انجمن سینمای جوانان و امیرشهاب رضویان رئیس كانون كارگردانان فیلم كوتاه گفت وگوهایی ترتیب دادیم كه می خوانید

بیست و دومین دوره جشنواره بین المللی فیلم كوتاه به مدت ۶ روز در تهران برگزار شد. به بهانه این رویداد با برخی از فعالان این عرصه از جمله شهرام مكری كارگردان فیلم كوتاه مطرح توفان سنجاقك، بیژن میرباقری كارگردانی كه سابقه طولانی در زمینه فیلم كوتاه دارد، آرش رصافی فیلمساز و مسئول دفتر تهران انجمن سینمای جوانان و امیرشهاب رضویان رئیس كانون كارگردانان فیلم كوتاه گفت وگوهایی ترتیب دادیم كه می خوانید. در این گفت وگوها فیلمسازان از تفاوت های فیلم كوتاه و بلند، سینمای فیلم كوتاه به عنوان سینمای مستقل، تلقی فیلم كوتاه به عنوان پله صعود برای ورود به سینمای اكران، نقش مثبت یا منفی جشنواره ها در روند رشد فیلم های كوتاه و وضعیت آموزش فیلمسازی در عرصه فیلم كوتاه سخن گفتند كه سئوالات در گفت وگوها حذف گردید.

ـ بیژن میرباقری: كسب افتخار، بدون منت

بیژن میرباقری زمانی از فعالان عرصه فیلم كوتاه بوده است. از میرباقری دو فیلم كوتاه و اولین فیلم سینمایی اش ما همه خوبیم را دیده بودم. او فیلمسازی خوش فكر است كه شجاعت تجربه های نو را در سینما دارد.

اگر بخواهم بگویم كه مشخصاً چه چیزی یك فیلم كوتاه را از دیگر گونه های آن مجزا می كند باید بگویم كه فقط زمان. فیلمی كه علاوه بر كامل بودن بتوان در زمان كوتاهی ارائه كرد، فیلم كوتاه است. در مورد مفهومی به نام سینمای مستقل باید بگویم به نظر من ما در ایران سینمای بلند مستقل هم نداریم، زیرا كه هر دو نوع سینمای ما از دولت ارتزاق می كنند و به علت نداشتن چرخه اقتصادی سالم و كامل مستقل به شمار نمی آیند. درباره نوع نگاه حرفه ای یا مستقل نسبت به فیلم كوتاه، اولاً من این نظر را كه فیلم كوتاه محل تجربه باشد، قبول ندارم. اما اینكه در ایران از فیلم كوتاه ساختن برای رسیدن به مراحل دیگر استفاده می شود به دلیل عدم امنیت شغلی این حرفه است. وقتی كه نیازهای اقتصادی هنرمند در این حیطه برآورده نشد طبیعی است كه سراغ كاری خواهد رفت كه برایش پولساز باشد. اگر تضمینی برای فیلمسازی وجود داشته باشد كه در حال حاضر ندارد آن موقع فرد می تواند از سر دانش و علاقه به این كار بپردازد، وقتی مكان ها و سیستم هایی برای پخش مناسب فیلم های كوتاه نداریم و صداوسیما هم به عنوان رسانه ملی به جز برنامه های مقطعی هیچ گونه حمایتی از پخش این گونه فیلم ها نمی كند پس طبیعی به نظر می رسد كه جوان دوست داشته باشد به جایی برود كه مورد توجه و شناخت عموم قرار بگیرد و هنرش از دیده ها پنهان نماند. جریان تولید فیلم كوتاه در ایران در مقاطعی به علت هوشمندی و قدرت تامین مالی شخص فلان مدیر خاص، رونق می گیرد و با تعویض او دچار ركود می شود. سیاستگزارها در كشورهای ما معمولاً مقطعی و بسیار وابسته به فرد است و این از اصلی ترین موانع یك سیستم مدون تولید فیلم كوتاه است. در مورد نقش جشنواره ها لازم به ذكر است كه جشنواره ها راه حل درستی برای مشكلات مالی سینمای فیلم كوتاه نیستند. چرا كه برای مثال سالی چندهزار فیلم تولید می شود و از آن میان فقط كمتر از بیست فیلم برنده جایزه می شود. این نظام، نظام درستی نیست، همه جای دنیا فیلم های كوتاه به مراكز دانشگاهی و آموزشی فروخته می شوند، البته با قیمت های مناسب. سیستم جشنواره ای فیلمسازان را با سلایق خاصی برمی گزیند و به نوعی آنها را سفارش گیرنده تربیت می كند.با هزینه یك قسمت از سریال های ضعیف تلویزیونی می توان ده ها فیلم كوتاه خوب ساخت كه كیفیت آنها به مراتب بهتر از برنامه های پخش شده صداوسیما است. از طرفی دیگر سیستم پخش و بازاریابی ما بسیار ضعیف است. ببینید در این دو سه ساله چند فیلم در مورد افغانستان و عراق ساخته شده است، چرا كسی اینها را جمع نمی كند و به خود عراقی ها و افغانی ها بفروشد.

امیرشهاب رضویان یكی از باپشتكارترین فیلمسازانی است كه علاوه بر ساخت بیست و نه فیلم كوتاه و دو فیلم بلند آوازهای مرد خاكستری و تهران ساعت هفت صبح در زمینه های دیگری همچون عكاسی و جمع آوری عكس های قدیمی و تاریخی و آموزش سینما نیز فعال است.

فیلم كوتاه فیلم ایده است؛ ایده ای ساده با پرداختی خوب و مناسب. به لحاظ نوع نگاه به سینمای فیلم كوتاه نگاه جامعه ما به صورتی است كه فقط افرادی كه فیلم سینمایی می سازند را فیلمساز می داند و فیلم كوتاه را بیشتر به عنوان یك گونه فرهنگی می شناسد تا اقتصادی. در دوره محمد انوار انجمن سینمای جوانان سیاستی را برای تربیت فیلمسازان حرفه ای با ایجاد شعبات در شهرستان ها و سپس تولید فیلم های هشت میلی متری و برگزاری جشنواره ها در پیش گرفت كه تا اندازه ای به این فضا نزدیك شد اما از ابتدای دهه ۷۰ این روند كند شد و مجدداً بین سال های ۷۶ تا ۸۰ و با حضور آفریده و صانعی مقدم دوباره رشد مقطعی خود را آغاز كرد. به هر حال این روند همیشه وابسته به تغییر شخص مدیران بوده و سیاست های دائمی و كلان وجود نداشته است. من علت سرازیرشدن نیروهای این عرصه به سینمای اكران را در ضعف تولید می دانم و البته من شخصاً ترجیح می دهم كه اگر قرار است به سینمای ما نیروهای جدیدی اضافه شوند راه ورود آنها همین كانال باشد چرا كه این سیستم روش مطمئن و كم هزینه ای برای تربیت و شناخت نیروهای بااستعداد است. به عنوان مثال اگر به فیلمسازان موفق چند سال اخیر توجه كنید خواهید دید كه اكثر آنها از تربیت شدگان عرصه فیلم كوتاه هستند، كمتر كسی از آنان به روش دستیاری كارگردانی به این مرحله رسیده است. برای نمونه فیلمسازانی چون شهبازی، قاسمی، میرباقری، شیروانی، امیر یوسفی و قبادی كارآموختگان همین روش هستند. در مورد نقش جشنواره ها در شكل دادن به سلیقه هنری سینماگران و یك شكل شدن كار آنها می توان گفت كه به طور حتم برخی از این جشنواره ها می تواند ذهن فیلمساز را خراب كند اما چه عیبی دارد فیلمسازی كه كارش را براساس پسند جشنواره ها تنظیم می كند همان بهتر كه حذف شود. شما به موج سینماگرانی كه پس از قبادی آثاری در مورد كردستان، عراق و افغانستان ساخته اند نگاه كنید چند نفر از آنها هنوز نامشان مطرح است مطمئناً فیلمساز اگر حرفی برای گفتن داشته باشد در فضای هنری كشور باقی خواهد ماند و تایید و یا تكذیب جشنواره ها در روند كاری اش بی تاثیر خواهد بود. درباره وضعیت آموزش عرصه فیلم كوتاه می دانید كه تنها امكانات آموزش سینما در بسیاری از شهرستان های ما همین كلاس های انجمن سینمای جوانان است كه نوع تدریس در آنها كاملاً ابتدایی و آموزش در حد اصول اولیه است. ما نیاز مبرمی به دوره های تكمیلی داریم مثلاً work shopها حركت كاملاً مثبتی هستند مانند دوره ای كه ژان كلود كاریر در مورد فیلمنامه نویسی برگزار كرده بود. اما باز هم معتقدم كه سینماگران نخبه ما از دل آموزش های كهنه و نخ نما شده بیرون نمی آیند.

آرش رصافی سینما را به طور تجربی در انجمن سینمای جوانان و سپس در دانشگاه آموخته است و حالا پس از ساخت و تدوین ده ها فیلم كوتاه در مقام سرپرست واحد تهران انجمن سینمای جوانان به روش های گوناگون به جوانان مشتاق سینما در امر آموزش و ساخت فیلم هایشان كمك می رساند.

جسارت تجربه گرایی و ایجاز مجاز به اعتقاد من خصوصیاتی است كه لازمه یك فیلم كوتاه موفق است اما از همه مهمتر اینكه فیلمساز بتواند داستانش را در زمانی كوتاه برای مخاطب تعریف كند. نوع نگاه به عرصه فیلم كوتاه در كشورهای مختلف متفاوت است. در خیلی از كشورها همچون فرانسه فیلم كوتاه سازان حرفه ای حضور دارند و به طور تخصصی كار خود را انجام می دهند. در دوره ای انجمن سینمای جوانان هم خواست چنین كاری را انجام دهد و با تولید انبوه و تبلیغات گسترده تا حدی نیز به هدف خود نزدیك شد اما چون این چرخه درست نچرخید، یعنی فیلم ها تولید شد ولی عرضه نشد این جریان ادامه پیدا نكرد. نگاه خیلی از فیلمسازان كوتاه ساز به این عرصه دیدی ابزاری است و از آن به عنوان زمینه ای برای ورود به سینمای بلند بهره می گیرند.چون فیلم های كوتاه فرصت نمایش عمومی پیدا نمی كنند منطقی است كه فیلمسازان این عرصه علاقه مند باشند تا در فضایی به خلق اثر مشغول باشند كه امید دیده شدن توسط مخاطبان در آن بیشتر باشد.

---