راست یا دروغ آنفلوآنزا

موج وحشت از ویروس ها تا چه حد منطقی و قابل پیشگیری است

باز هم صحبت آنفلوآنزای خوکی است و برخی ویروس‌شناسان در کنفرانس‌های مختلف نسبت به همه‌گیری جهانی یک آنفلوآنزای دیگر هشدار می‌دهند. ولی این‌بار، این هشدارها باعث افزایش موج نگرانی و انجام اقدامات فوری بین مسوولان بهداشتی و مردم نشد...

وقتی اولین بار ویروس‌شناسان و مسوولان سازمان بهداشت جهانی (WHO) نسبت به احتمال کشتار میلیونی ویروس آنفلوآنزای خوکی (H۱N۱) و نوع مرغی هشدار دادند، خاطره تلخ شیوع ویروس ایدز همه، به‌خصوص دست‌اندرکاران امر بهداشت و درمان را وادار به واکنش‌های فوری کرد ولی وقتی پیش‌بینی‌ها درباره قدرت مرگ‌آور این ویروس‌ها اشتباه از کار درآمد مسوولان و مردم به این فکر افتادند که اصولا موج وحشت از ویروس‌ها تا چه حد منطقی و قابل پیشگیری است.

● موج بعدی آنفلوآنزا

یکی از ویروس‌شناسان شرکت‌کننده در کنفرانس هنگ‌کنگ از مسوولان خواست نسبت به شیوع جهانی آنفلوآنزای خوکی هوشیاری خود را از دست ندهند هرچند تلفات انسانی حاصل از شیوع ویروس (H۱N۱) بسیار کمتر از پیش‌بینی کارشناسان بود. این ویروس‌شناس، روبرت وبستر از بخش ویروس‌شناسی بیمارستان کودکان در ممفیس ننسی، پیش‌بینی کرد موج بعدی شیوع آنفلوآنزا از گونه آنفلوآنزای خوکی است. از سوی دیگر مسوولان سازمان بهداشت جهانی (WHO) در دفاع از جهت‌گیری سازمان ملل‌متحد در مورد اهمیت مهار شیوع آنفلوآنزای مرغی و H۱N۱ و صرف هزینه‌های مصرف‌شده برای این کار، اتهاماتی را که متوجه آنها بوده رد کردند. مسوول سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی از سوی برخی محافل بهداشت و سلامت متهم شده‌اند که پیش‌بینی نادرست درباره خطر شیوع و قدرت کشتار ویروس‌های آنفلوآنزا در سال‌های گذشته، بودجه عمومی دولت‌ها را به جیب شرکت‌های بزرگ دارویی سرازیر کرده‌ است. چندماه قبل آخرین اطلاعیه سازمان بهداشت جهانی درباره آنفلوآنزای خوکی منتشر شد و براساس آن تعداد افرادی که در نتیجه ابتلای به این ویروس جان خود را از دست داده‌اند ۱۸۶۰۰ نفر بوده است، بسیار کمتر از میلیون‌ها نفری که مسوولان سازمان بهداشت جهانی همواره نسبت به آن هشدار می‌دادند.

در همین اطلاعیه آمده تا زمانی که ویروس H۱N۱ به صورت فعلی و بدون موتاسیون باقی بماند نگرانی و ترس از خطر ویروس بی‌مورد است. ولی برخی ویروس‌شناسان در آخرین کنفرانس جهانی آنفلوآنزا در هنگ‌کنگ باز هم نسبت به آسودگی خاطر از شیوع آنفلوآنزا هشدار داده و از مسوولان بهداشت و دولت‌ها خواسته‌اند از اقدامات خود کم نکنند. دکتر وبستر، از جمله این افراد، عقیده دارد نوع جدید ویروس می‌تواند از طریق آب از گونه‌های مختلف ماکیان به خوک‌ها و سپس به انسان‌ها منتقل شود؛ مثل گونه H۵N۱ آنفلوآنزای مرغی که در ۷ سال گذشته، ۳۰۰ نفر را از پای درآورده است. وی می‌گوید: «غفلت از خطر شیوع آنفلوآنزای مرغی باعث افزایش تلفات آن در سال ۲۰۰۹ شد» و اضافه می‌کند: «هر چند خطر مرگ ۶۱ درصد مبتلایان به ویروس H۵N۱ را تهدید می‌کند و ما هنوز راه انتقال آن از انسان به انسان را کشف نکرده‌ایم ولی نباید به این دلیل از تلاش برای مهار انتقال ویروس دست کشید.»

● موج شدید انتقادات

جواب رسمی به هشدارهای افرادی مثل روبرت وبستر درباره خطر تغییر گونه ویروس‌ها از طرف سیلویا برند، رییس برنامه جهانی آنفلوآنزای سازمان بهداشت جهانی، این است که: «مطالعات و بررسی‌های این سازمان نشان داده که در حال حاضر به جز در موارد نادر تماس‌های نزدیک شخصی، ویروس آنفلوآنزای مرغی قدرت شیوع بین انسان‌ها را ندارد.» با وجود نظرات مختلف در محافل علمی متخصصان از هر دو طیف عقیده دارند که نمی‌توان از شیوع ویروس در سطح جهانی پیش‌بینی دقیقی داشت. ویروس‌شناسان دانشگاه هنگ‌کنگ در همین کنفرانس اعلام کردند، دانشمندان با دقت موتاسیون انواع گونه‌های ویروس آنفلوآنزا را زیر نظر دارند ولی نمی‌توان گفت که شیوع بعدی آنفلوآنزا کی و چگونه اتفاق خواهد افتاد. در هر صورت اطلاعیه رییس برنامه جهانی آنفلوآنزای سازمان بهداشت جهانی چیزی از شدت انتقادات به خصوص از طرف دولت‌های اروپایی به مسوولان این سازمان کم نکرده است. رییس این برنامه در دفاع از عملکرد سازمان خود و در جواب به اتهام افتادن در دام شرکت‌های بزرگ دارویی و همراه شدن با هوچی‌گری در مورد خطر آنفلوآنزای مرغی و خوکی می‌گوید: «این ویروس برای اولین‌بار است که شناسایی می‌شود. ما به دلیل ناآگاهی از قدرت آن نمی‌توانستیم خطر یک همه‌گیری جهانی را قبول کنیم.» در برنامه مقابله با آنفلوآنزای سازمان بهداشت جهانی دست‌کم ۱۷۰ میلیون دلار از کشورهای عضو دریافت شد. بسیاری از این کشورها بعد از آن پول را پرداخت کردند که معلوم شد ویروس گونه‌های مختلف آنفلوآنزا نه یک ویروس مهاجم مهلک بلکه در اغلب موارد باعث بروز نوع خفیف بیماری در فرد مبتلا می‌شود. علاوه بر آن سهم قابل‌توجهی از بودجه سلامت و بهداشت کشورهای مختلف صرف خرید انواع واکسن‌ها و داروهای ضدویروسی شده که باید دور ریخته شوند. شرکت‌های داروسازی از زمان اعلام خطر ویروس آنفلوآنزا در آوریل ۲۰۰۹ تاکنون با تولید انواع واکسن‌ها و داروهای ضدویروس میلیون‌ها دلار سود برده‌اند.

مترجم: مرجان یشایایی