موزه فرش ایران

ساختمان موزه فرش ایران معماری شكیل و چشم گیری دارد كه آذین های نمای بیرونی آن شبیه به دار قالی است سطح نمایشی موزه مساحتی برابر ۳۴۰۰ مترمربع را در بر می گیرد كه شامل دو تالار است و برای نمایش انواع قالی های دست بافت و گلیم مورد استفاده قرار می گیرد

موزه فرش ایران در ضلع شمالی پارك لاله و روبه‌روی فروشگاه سپه خیابان فاطمی واقع شده است‌. این موزه در ۲۲بهمن ماه ۱۳۵۶ افتتاح شد.

ساختمان موزه فرش ایران معماری شكیل و چشم‌گیری دارد كه آذین‌های نمای بیرونی آن شبیه به دار قالی است‌. سطح نمایشی موزه مساحتی برابر ۳۴۰۰ مترمربع را در بر می‌گیرد كه شامل دو تالار است و برای نمایش انواع قالی‌های دست بافت و گلیم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تالار طبقه هم‌كف به نمایشگاه دایمی اختصاص دارد و تالار فوقانی جهت برگزاری نمایشگاه‌های موقت گلیم و قالی طراحی شده است‌.

پژوهش در سوابق‌، تحولات و كیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش‌، خاصه در ایران‌، گردآوری و خریداری نمونه انواع قالی‌های دست بافت ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان‌، از اهداف موزه به شمار میآید.

در موزه فرش انواع گلیم‌ها و فرش‌های دست بافت‌، با توجه به مرغوبیت و قدمت آن‌ها و با در نظر گرفتن ویژگی‌های قالی ایران از لحاظ رنگ آمیزی‌، طرح‌، نقش‌، بافت و تنوع مناطق قالی بافی حفظ و نگه‌داری می‌شود.

مجموعه موزه فرش ایران شامل با ارزش‌ترین نمونه‌های قالی ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان به شمار میآید. معمولاً حدود ۱۳۵ تخته از شاه‌كارهای قالی ایران‌، بافت مراكز مهم قالی‌بافی مانند كاشان‌، كرمان‌، اصفهان‌، تبریز، خراسان‌، كردستان و جز آن‌ها، در تالار طبقه هم‌كف به معرض نمایش گذاشته می‌شود.

در كتاب‌خانه موزه حدود ۳۵۰۰ جلد كتاب به زبان‌های فارسی‌، عربی‌، فرانسه‌، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنر دوستان و پژوهشگران قرار می‌گیرد. هم‌چنین بهترین كتاب‌ها و نشریات و تحقیقات مربوط به فرش ایران و قالی‌های مشرق زمین به طوركلی و كتاب‌هایی در زمینه مذهب‌، هنر و ادبیات ایران در كتاب‌خانه موزه موجود است‌. در كنار كتاب‌خانه‌، كتاب فروشی موزه نیز مشغول به كار است‌.

هم‌چنین برای استفاده از بازدیدكنندگان موزه‌، فیلم‌ها و اسلایدهایی در زمینه قالی‌بافی و گلیم و هنرهای دستی ایران در سالن نمایش موزه به نمایش در میآید.

از ویژگی‌های موزه فرش قالیچه دست‌بافت ارزشمند و بی‌نظیر ایرانی‌، كار فرش بافان كاشان‌، در اندازه‌های ۱۳۰ در ۲۲۰ سانتی‌متر، معروف به قالیچه میرزا كوچك خان جنگلی است كه این شخصیت روحانی ملی را در لباس نظامی مسلح به تفنگ و اسلحه كمری‌، قطار فشنگ نمایش می‌دهد. در شمسه بالای تصویر میرزا، كتیبه‌ای با عبارت <زنده‌باد میرزا كوچك جنگلی‌> و نام كارخانه ملامحمود دیده می‌شود كه احتمالاً، با توجه به این عبارات‌، تاریخ بافت قالیچه سال‌های آخر دوره قاجار است‌.

قدیمی‌ترین فرش شناخته شده در جهان قالی ۲۵۰۰ ساله پازیریك است كه در ۱۹۴۹ م‌، در جنوب سیبری كشف‌شد و آن را بافت ایران در دوره هخامنشی دانسته‌اند. آشكار است كه قالی‌بافی در ایران در دوره هخامنشی وجود داشته و در قرن پنجم پیش از میلاد، دوره‌ای طولانی از تكامل را پشت‌سر گذاشته است‌.

قالی ایرانی پیوسته به عنوان یكی از اصیل‌ترین هنرها مورد توجه بوده و طیف وسیعی از طرح‌ها و نقوش زیبا را در برداشته است‌. در میان قالی‌ها با طرح‌های گوناگونی كه در آن‌ها به كار گرفته شده‌، قالی‌های تصویری جایگاه ویژه‌ای دارند. بافت این قالی‌ها اواخر سده نهم هجری مجدداً آغاز شد و تا به امروز ادامه یافته است‌.

در این نمایشگاه نمونه‌هایی از قالیچه‌های تصویری شاهنامه بایسنغری به نمایش درآمده است كه گوشه‌هایی از ادبیات‌، اسطوره‌، مذهب و فرهنگ و هنر غنی ایران را نشان می‌دهد. این آثار همه در كارگاه قالی‌بافی استاد موسوی سیرت‌، به یاری هنرمندان جوان ایرانی و ذوق و سلیقه استاد دنیا دیده و تكنولوژی كامپیوتری آفریده شده‌اند.

در واقع چند عامل اصلی را در به وجود آمدن این ۲۶ قالیچه می‌توان متذكر شد: اول تهیه طرح و نقشه از روی نسخه اصلی‌; دوم تنظیم رنگ‌ها و عمل آوردن مواد رنگی گیاهی و شیمیایی روی پشم‌های مرغوب‌; و بالاخره مهارت قالی بافان هنرمند بافنده این آثار كه به مدت پنج سال مستمر، روزانه گاه تا ۱۲ ساعت به كار بافت قالی اشتغال داشته‌اند. از نكات جالب این قالیچه‌ها هم زمانی امر طراحی و بافت را می‌توان متذكر شد. قالیچه‌ها حاشیه ندارند، اما یك حاشیه تشعیری با الهام از نقوش سنتی برای آن‌ها انتخاب شده كه هر دو قالی یك نقش مشترك دارند. در بالای حاشیه‌، درون كتیبه‌هایی نام مجلس مربوط به آن قالیچه و نام هنرمندان آمده است‌.

در طول سالیان دراز، در این موزه نمایشگاه‌های مختلفی برگزار شده كه مشهورترین آن‌ها از این قرارند: نمایشگاه طرح بته كه در دی ماه ۱۳۶۵ بر پا شده‌; نمایشگاه سجاده‌ها و قالی‌های طرح محراب از سده دهم تا چهاردهم هجری‌; نمایشگاهی از قالی‌های گل برجسته از قرن هشتم هجری تا دوره معاصر به مناسبت بزرگ‌داشت دهه‌فجر در ۱۲ بهمن ۱۳۶۴; و دست بافت‌های ارامنه ایران‌.