آرامش با کلام علی ع

صبر عبارت است از ثبات و آرامش نفس در سختی ها و مصائب و پایداری و مقاومت در برابر آن ها به طوری که از گشادگی خاطر و آرامشی که پیش از آن حوادث داشت بیرون نرود و زبان خود را از شکایت و اعضا و جوارح خود را از حرکات ناهنجار نگاه دارد نراقی, ۱۳۷۹ ص۴۴۲ امام علی علیه السلام در مورد این فضیلت اخلاقی و تلاش انسان برای دستیابی به آن می فرماید «إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ» اگر بردبار نیستی خود را به بردباری وادار

اگر بردبار نیستی خود را به بردباری وادار. چه کم است کسی که خود را همانند مردمی کند و از جمله آنان نشود.در دنیای امروز که انسانها در حال تلاش برای رسیدن به تمامی امکانات مادی می‌باشند هر روز در کنار دستیابی به آنها مهمترین نعمت یعنی آرامش و طمأنینه‌ای که حضور آن در تک تک لحظات، عامل لذت بردن از این امکانات است را از دست می‌دهند و شاید بتوان مهمترین علت آن را غافل و جدا ماندن از فضیلت‌ها و قابلیت‌های والایی که خداوند به انسان ارزانی داشته دانست ، فضایلی که با شناخت و بکارگیری آنها می‌توان سکاندار کشتی متلاطم زندگی خویش بود. امام علی علیه‌السلام در سخنان نغز خود همواره بر این هدف بودند که این قابلیتها را به انسان بشناسانند تا بر پایه آنها بتوان زندگی قرین آرامش و بهروزی کسب کرد. یکی از این قابلیتها صبر و شکیبایی است.

در تعریف آن آمده است: صبر عبارت است از: ثبات و آرامش نفس در سختی‌ها و مصائب و پایداری و مقاومت در برابر آن‌ها به طوری که از گشادگی خاطر و آرامشی که پیش از آن حوادث داشت بیرون نرود و زبان خود را از شکایت و اعضا و جوارح خود را از حرکات ناهنجار نگاه دارد. (نراقی، ۱۳۷۹: ص۴۴۲) امام علی علیه‌السلام در مورد این فضیلت اخلاقی و تلاش انسان برای دستیابی به آن می‌فرماید: «إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ». اگر بردبار نیستی خود را به بردباری وادار. چه کم است کسی که خود را همانند مردمی کند و از جمله آنان نشود. اگر ما در طی زندگی و رویدادهایمان به سه نکته ایمان قاطع داشته باشیم این فضیلت اخلاقی همواره در کنترل و مهار موقعیت‌های ناخوشایند به کمک انسان می‌آید. انسان باید این را باور کند، همان‌گونه که حوادث و پدیده‌های زندگی تحت اختیار خداوند است، توان بردباری را نیز می‌دهد. بسیاری از ما چون احساس می‌کنیم توان صبر کردن را نداریم بی‌تاب می‌شویم و احساس ناتوانی می‌کنیم. این را باید بدانیم که پیش از گرفتار شدن به بلا توان صبر کردن را یافته‌ایم. اگر کوهها از جای کنده شود، تو جای خویش بدار دندانها را بر هم فشار و کاسه سرت را به خدا عاریت سپار، پای در زمین کوب و چشم بر کرانه سپاه نه و بیم بر خود راه مده و بدان که پیروزی از سوی خداست. امام علی(ع) می‌فرماید: «إِنَّ الصَّبْرَ وَ الْبَلَاءَ یَسْتَبِقَان‏ الَی الْمُوْمِنِ فَیَأْتِیهِ الْبَلَاءُ وَ هُوَ صَبُور».(کلینی،۱۴۰۷:ص ۲۲۳) و نکته مهم‌تر اینکه میان صبر و بلا موازنه برقرار است یعنی هر اندازه بلا عظیم باشد صبر بیشتری نیز داده می‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: «الصبر ینزل علی قدر المصیبة».همانا صبر به اندازه بلا از جانب خداوند می‌آید.

اصل دومی که از عوامل بسیار مهم در افزایش استقامت انسان در برابر سختی‌ها است اعتماد به منبع قدرت است. خداوند قدرت مطلق است، وقتی انسان بر چنین منبع قدرتی توکّل کننده ناراحتی‌ها و نگرانی‌ها را از بین می‌برد. امام علی(ع) می‌فرماید: «أَقْوَی‏ النَّاسِ‏ إِیمَاناً أَکْثَرُهُمْ تَوَکُّلًا عَلَی اللَّهِ». قوی ترین مردم از نظر ایمان بیشترین توکل کنده برخدای سبحان است. اصل سوم برای رهایی از تنگنای فشارهای زندگی و بالابردن قدرت استقامت این است که همواره انسان خداوند را ناظر بر آنچه بر او نازل شده بداند. دانستن اینکه انسان همواره در قلمرو حمایت خداوند است باعث می‌شود که مشکلات آسان‌تر و توانمان در برابر سختی‌ها افزون‌تر گردد. امام علی (علیه السلام) خطاب به فرزندش محمد بن حنفیه می‌فرمایند: «تَزُولُ الْجِبَالُ وَ لَا تَزُلْ عَضَّ عَلَی نَاجِذِکَ أَعِرِ اللَّهَ جُمْجُمَتَکَ تِدْ فِی الْأَرْضِ قَدَمَکَ ارْمِ بِبَصَرِکَ أَقْصَی الْقَوْمِ وَ غُضَّ بَصَرَکَ وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ سُبْحَانَه». [اگر کوه‌ها از جای کنده شود، تو جای خویش بدار، دندان‌ها را بر هم فشار و کاسه سرت را به خدا عاریت سپار، پای در زمین کوب و چشم بر کرانه سپاه نه و بیم بر خود راه مده و بدان که پیروزی از سوی خداست. اصولاً دنیای ما آمیخته با حوادث تلخ و شیرین، کامیابی و ناکامی، شکست و پیروزی است.

اگر از دنیا مأیوس شویم و در حادثه اول و دوم خود را ببازیم مرده‌ای بیش نیستیم. انسان به امید زنده است، آدم مأیوس در حساب مرده‌هاست، باید در برابر حوادث صبر کرد تا به جایی رسید.( محسنی، ۱۳۸۶ش:ص ۱۷۰) امام علی(ع) می‌فرمایند: «الدَّهْرُ یَوْمَانِ‏ یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ فَإِذَا کَانَ لَکَ فَلَا تَبْطَرْ وَ إِذَا کَانَ عَلَیْکَ فَاصْبِر». روزگار دو روز است. روزی از تو و روزی به زیان تو، در روزی که از توست سرکشی بنه و در روزی که به زیان توست تن به شکیبایی ده. روانشناسان نیز معتقدند که اگر در هنگام مصائب و بلایا انسان به خدا توکل کرده و به جای بی‌صبری، بردباری را پیشه خویش سازد و با آرامش خاطر، راضی به رضای الهی باشد آرامش بیشتری را کسب کرده و به بیماری‌های روحی مبتلا نخواهد شد. آنها معتقدند که بی‌صبری انسان را تا مرحله سقوط و نابودی پیش می‌برد. (رجایی، ۱۳۸۷ش:ص ۷۳) امام علی(ع) خطاب به اشعث که پسرش را از دست داده بود چنین می‌فرمایند:«یَا أَشْعَثُ‏ إِنْ تَحْزَنْ عَلَی ابْنِکَ فَقَدِ اسْتَحَقَّتْ [ذَلِکَ مِنْکَ‏] مِنْکَ ذَلِکَ الرَّحِمُ وَ إِنْ تَصْبِرْ فَفِی اللَّهِ مِنْ کُلِّ مُصِیبَةٍ خَلَفٌ یَا أَشْعَثُ‏ إِنْ صَبَرْتَ جَرَی عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْجُورٌ وَ إِنْ جَزِعْتَ جَرَی عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَ أَنْتَ مَأْزُورٌ یَا أَشْعَثُ‏ ابْنُکَ سَرَّکَ وَ هُوَ بَلَاءٌ وَ فِتْنَةٌ وَ حَزَنَکَ وَ هُوَ ثَوَابٌ وَ رَحْمَة». اشعث‏! اگر بر پسرت اندوهگینی، سزاواری به خاطر پیوندی که- با او- داری و اگر شکیبا باشی هر مصیبت را نزد خدا پاداش است. اشعث‏! اگر شکیبایی پیش گیری حکم خدا بر تو رفته است و مزد داری و اگر بی تابی کنی تقدیر الهی بر تو جاری است و گناهکاری پسرت تو را شاد می‏داشت و برای تو بلا بود و آزمایش و تو را اندوهگین ساخت و آن پاداش است و آمرزش‏.امام(ع) نخست اندوه او را [در مصیبت فرزندش‏] ستوده و بجا دانسته است زیرا سزاوار است که هر خویشاوندی در مصیبت خویش خود غمگین شود. و به دنبال آن، هشداری نسبت به اندوه در مصیبت است به دلیل آن که لازمه ترک اندوه، صبر بر مصیبت است که اجر و رحمت خدا را در پی دارد، هر صبری بر اندوه، خود اجر و رحمتی در پی دارد، پس سزاوار است که بر این اندوه صبر کنند. (ابن میثم بحرانی،۱۳۷۵:ص ۶۶۵.) چنانکه ایشان توصیه می‌کنند به فرزندشان که تنها راه دور کردن غم و اندوه از انسان صبوری است ایشان می‌فرمایند: «اطْرَحْ‏ عَنْکَ وَارِدَاتِ الْهُمُومِ بِعَزَائِمِ الصَّبْرِ». اندوه‏ها را که به تو روی آرد از خود دور گردان، با دل نهادن بر شکیبایی.