بررسی وضعیت تلفن اینترنتی در کشور

سال ها اصحاب رسانه و کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور حتی با شروع و پی گیری طرح تکفا منتظر ماندند تا متولی این بخش مهم در کشور از هاله ابهام سر بیرون بیاورد و

سال ها اصحاب رسانه و کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور حتی با شروع و پی گیری طرح تکفا منتظر ماندند تا متولی این بخش مهم در کشور از هاله ابهام سر بیرون بیاورد و به شوراهای موازی بیانجامد، بعد از این مدت نگرانی و صبر نیز موازی کاری ها نکوهیده قلمداد شد و از سوی رییس دولت شوراها رو به ادغام نهاد، اما هر وقت به سراغ شرکت های اینترنتی و انجمن آن رفتیم گله داشتند که با وجود برگزاری جلسات بسیار و چانه زنی های پی در پی متولی امر، دست یاری برای پایین آمدن نرخ خدمات به این صنف را نمی دهد. سرویس تلفن اینترنتی – Voice Over IP – یا همان IP تلفنی همچون ارائه دیگر خدمات اینترنتی در کشور از بدو ورود به عرصه فناوری های کشور فراز و نشیب های فراوانی را طی کرده و مشکلات در مسیر خدمات رسانی بهینه آن (کیفی و مجاز) از زمانی که شرکت ارتباطات زیرساخت بدون توجه به اعتراضات شدید شرکت های ارائه دهنده خدمات تلفن اینترنتی نسبت به برگزاری مزایده VOIP و انتخاب سه شرکت به عنوان پیمانکار اقدام کرد روزبه روز بیشتر هم شد.

VoIP که برگرفته از Voice over internet protocol بوده و با نام IP تلفنی نیز از آن یاد می شود، امکان استفاده از اینترنت به منظور مکالمات تلفنی را فراهم می کند. در مقابل استفاده از خطوط تلفن سنتی، VoIP از فن آوری دیجیتال استفاده می کند؛ در واقع با استفاده از فن آوری VoIP صدای انسان توسط بسته های اطلاعاتی IP و از طریق اینترنت ارسال می شود؛ همچنین می تواند به منظور تامین خواسته فوق از سخت افزارهای شتاب دهنده استفاده کند و یا از آن در یک محیط مبتنی بر رایانه های شخصی استفاده شود؛ شبکه های مبتنی بر IP بر روی تمامی شبکه ها پشتیبانی شده است.

اما اسفندماه ۸۶ بود که آگهی مزایده تلفن اینترنتی زیرساخت منتشر شد و در شهریور ۸۷ با مشخص شدن برندگان این مزایده، ۳ شرکت تراشه سبز، پیشگامان کویر یزد و ضحی کیش توانستند مجوز فعالیت در این بازار را برای یک سال از آن خود کنند و به این ترتیب مجوز این فعالیت از اواخر سال ۸۷ از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت با هدف ساماندهی به بازار ترافیک مکالمات بین الملل خارج به داخل و بالعکس به سه پیمانکار داخلی پیشگامان کویر یزد، ضحی کیش و تراشه سبز سپرده شد که این موضوع نارضایتی حدود ۱۲۰ شرکت فعال در این حوزه را به همراه داشت. از سویی با پایان یافتن قرارداد یک ساله فعالیت این ۳ پیمانکار و اتمام تمدید یک ساله قرارداد آن ها بار دیگر زمان تصمیم گیری شرکت ارتباطات زیرساخت در خصوص ادامه حضور پیمانکاران و اضافه شدن شرکت های جدید به این فعالیت فرا رسید که بر اساس قرارداد پیمانکاران شرکت ارتباطات زیرساخت، زمان یک ساله آن ها برای فعالیت قابل تمدید تا سه سال است و از لحاظ پیچ و خم های قانونی نیز شرکت ارتباطات زیرساخت به تمدید این قرارداد مجاز و در این صورت اقدامی خلاف قانونی نکرده است. اما در حال حاضر تمام شرکت های فعال در زمینه تلفن اینترنتی دارای مجوز از طریق دو شرکت برنده مزایده ی VOIP شرکت ارتباطات زیرساخت به نام های تراشه سبز و پیشگامان کویر یزد که در زمینه ترمینیشن و اورجینیشن فعالیت می کنند، ارتباطات خود را برقرار می سازند؛ و بر اساس گزارش خبرنگار ما شرکت ضحی کیش نیز به عنوان یکی از سه شرکت برنده مزایده به شمار می رفت که ارتباط آن از چند ماه پیش قطع شد ! چندی پیش نیز دو شرکت تعاونی، مذاکرات خود را با شرکت ارتباطات زیرساخت آغاز کردند که قرار است بعد از نصب تجهیزات در زمینه اورجینیشن فعالیت کنند.

در این احوال و اخبار سوالاتی پیش می آید که چرا ضحی کیش حذف شد؟ چرا زیرساخت در این مورد شفاف سازی نمی کند؟ چرا اطلاعات بیشتر در مورد این گونه شرکت ها به درستی در رسانه ها عنوان نمی شود؟ شاید هم دلیل این حذف و اضافه ها پاس کردن ترم های سودآوری بیش تر برای دانش پژوهان دانشگاه تجارت ارتباطاتی در کشور با تصمیم های سلیقه ای است؟ شاید هم دست بر قضا شرکت یاد شده از پس برخی تعاملات منطقی اما پشت پرده ابهام برنیامده است؟

البته نمی توان این گونه تصور کرد که بد بینی در این راستا ذهن را به سمت اعمال قانون اما عدم اجرای آن در مواردی آن هم میان مجریان قانون تصور کرد! ازاینها که بگذریم باید گفت، قرار است دو شرکت تعاونی تلفا و تفتان در زمینه اورجینیشن با زیرساخت قرارداد منعقد کنند که تلفا شرکت تعاونی صنفی بوده و اعضای انجمن شرکت های اینترنتی ایران جزو اعضای آن هستند و تفتان نیز توسط سازمان نظام صنفی رایانه ای تشکیل شده که اعضای آن اشخاص حقیقی عضو صنف هستند؛ در این بین مسائل و چالش هایی وجود دارد که آخرین اخبار مربوطه را از زبان مدیرعامل شرکت تعاونی تلفا می شنویم. مسعود ریاضیات، مدیرعامل شرکت تعاونی تلفا در گفت وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه قرارداد شرکت ارتباطات زیرساخت چند اشکال داشت، از به نتیجه رسیدن مذاکرات خبر داد و به خبرنگار ما گفت: با مذاکراتی که صورت گرفت شرکت ارتباطات زیرساخت حداقل کف تعهد را به نصف تقلیل داد که این نتیجه پیشرفت در مذاکرات بود. وی با اشاره به مشکلات و ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد اظهار داشت: با توجه به اینکه عبور ترافیک شرکت های voip از مسیر سه شرکت برنده مزایده VOIP صورت می گیرد، این ابهام وجود دارد که بعد از تشکیل شرکت تعاونی، شرکت های voip ترافیک خود را از چه مسیری ارسال می کنند؟ آیا تعاونی انحصاراً این حرکت را انجام می دهد یا هم چنان آزادی عمل برای شرکت های voip وجود دارد که از طریق سه شرکت ترافیک خود را ارسال کنند ؟ وی ادامه داد: البته گرایش ما بیشتر ما بر روی آزادی عمل شرکت ها است، چون اگر یک سوئیچ خراب شود، می توان از مسیر دیگری ترافیک را هندل کرد، بنابراین، این آزادی عمل به نفع شرکت های عضو است. وی در ادامه به انحصاری بودن این موضوع برای تعاونی اشاره و آن را به نفع تعاونی دانست و افزود: اما هدف تعاونی حمایت از حقوق اعضایش است نه سودآوری؛ بنابراین با توجه به این موضوع سیاست این است که شرکت ها به صورت آزادانه و نه انحصاری و از مسیری که صلاح می دانند، بتوانند ترافیک خود را ارسال کنند. رییس انجمن شرکت های اینترنتی با بیان این که مذاکرات با شرکت ارتباطات زیرساخت در حال انجام است و از اعضای تعاونی نیز نظرخواهی می کنیم، گفت: خوشبختانه همکاری مسوولان و مدیران زیرساخت باعث شد این موضوع به نتیجه برسد.

مدیرعامل شرکت تعاونی تلفا در خصوص فعالیت این تعاونی گفت: اعضای تعاونی تلفا اشخاص حقوقی هستند که مجوز سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات را دارند، به همین دلیل زیرساخت مخالفتی با فعالیت اعضای این تعاونی نخواهد داشت؛ این تعاونی به طور رسمی ثبت شده و تشریفات اداری و مسایل بانکی آن نیز انجام شده است؛ قراردادی بین شرکت زیرساخت و تعاونی تلفا به امضا خواهد رسید که طی آن انتقال VoIP از طریق شبکه اینترنتی در اختیار اعضای تعاونی قرار گیرد.

رییس هیات مدیره انجمن شرکت های اینترنتی با بیان این مطلب که هدف زیرساخت و تعاونی تلفا این است که شرکت های VoIP متضرر نشوند، گفت: بر خلاف سایر پیمانکاران زیرساخت که مجبورند تجهیزات را خود خریداری کنند تا بتوانند ترافیک را جمع کنند، تجهیزات شرکت تعاونی توسط زیرساخت تامین می شود و طبق قرارداد حق بهره برداری به تعاونی داده شده است. وی افزود: شرکت تعاونی برای خرید تجهیزات خود نیاز به سرمایه گذاری عظیمی دارد بنابراین بهتر است تجهیزات توسط شرکت زیرساخت تهیه شود. همچنین احمد پورنگ نیا، معاون شرکت ارتباطات زیرساخت در این به اره گفت: طی توافقات نهایی انجام شده مقرر شد دو تعاونی تفتان و تلفا که تقریباً تمامی شرکت های تلفن اینترنتی را در بر می گیرند به دور از هرگونه محدودیتی کار ترافیک مکالمات را به صورت اورجینیشن بر عهده گیرند. وی ادامه داد: تمامی شرکت هایی که مجوز فعالیت ISP از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دارند و در حوزه VOIP مشغول به کار هستند می توانند در قالب این دو تعاونی هر چه سریع تر برای انعقاد قرارداد به شرکت ارتباطات زیرساخت مراجعه کرده تا بتوانند از طریق گیت وی های زیرساخت این ترافیک مکالمات را انتقال دهند. به گفته او تا پیش از این فعالیت این شرکت ها به صورت قانونی نبود چرا که ترافیک آنها از مسیر گیت وی زیرساخت عبور داده نمی شد و از آنجایی که طبق قانون، «گیت وی» بین الملل کشور باید از طریق شرکت زیرساخت باشد از این پس مسیر مطمئن و قابل اطمینان و با IP های معتبر برای تلفن اینترنتی خواهیم داشت که منجر به کسب و کار موفق این شرکت ها خواهد شد. وی در ادامه توضیح داد: به فعالان تلفن اینترنتی که به عضویت این دو تعاونی درنیامده باشند و بخواهند به صورت جداگانه در این زمینه فعالیت کنند مجوز داده نمی شود و فعالیت مابقی شرکت هایی که عضو این دو تعاونی نیستند در حوزه تلفن اینترنتی غیرقانونی تلقی می شود؛ قرارداد مذکور با دو تعاونی VOIP متفاوت از قراردادی است که شرکت زیرساخت از دو سال گذشته با ۳ پیمانکار تلفن اینترنتی دارد و بستر فنی و تکنولوژی این دو متفاوت خواهد بود. وی در مورد جزئیات این قرارداد اظهار داشت: قرار است به ازای هر دقیقه ترافیک مکالمه شرکت های VOIP مبلغ ۱۰ تومان به زیرساخت ارائه دهند، شرکت ارتباطات زیرساخت به هیچ وجه به این موضوع به عنوان درآمد نگاه نمی کند و دلیل آنکه خواستیم این شرکت ها از این طریق فعالیت کنند درآمدزایی نیست. بلکه ما به عنوان ساماندهی ترافیک اینترنتی به این موضوع نگاه می کنیم. اما رئیس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه ای نیز با بیان اینکه طبق توافقات صورت گرفته از این پس ترافیک اورجینیشن از کانال دو تعاونی تفتان و تلفا عبور خواهد کرد گفت: بر این اساس مقرر شد برای تضمین قرارداد هر یک از شرکت ها یک تعهد ۴۰۰ میلیون تومانی به شرکت ارتباطات زیرساخت دهند. محمودرضا خادمی گفت: تعهدات دیگر منوط به انجام درست قرارداد و انجام ماهانه ۱۰ میلیون ترافیک برای هر تعاونی است. همچنین برای هر دقیقه ترافیک مکالمه مبلغ ۱۰ تومان به شرکت ارتباطات زیرساخت عوارض تعلق می گیرد. پیام کرباسی، کارشناس حوزه خدمات اینترنتی نیز در خصوص تصمیم گیری های شرکت ارتباطات زیرساخت که به نوعی از حوزه اختیارات این شرکت نیز خارج است، می گوید: «ما معتقدیم پروانه فناوری voip باید کاملاً همانند پروانه شرکت های ISP باشد؛ چرا که VOIP نیز بر اساس IP و اینترنت کار می کند، بنابراین تمام ویژگی های مربوط به ISP را دارد.»

همان طور که سازمان رگولاتوری بیش از هزار پروانه را برای شرکت های ISP صادر می کند باید صدور پروانه برای فعالیت VOIP نیز از طریق این سازمان باشد، اینکه پروانه از سوی ارتباطات زیرساخت صادر می شود به ضعف مدیریتی و تصمیم گیری مقامات مخابراتی برمی گردد.

این در حالی است که اواخر سال گذشته و قبل از تمدید قرارداد پیمانکاران VOIP شرکت ارتباطات زیرساخت از سازمان نظام صنفی رایانه ای خواست تا از میان شرکت های فعال در زمینه VOIP کنسرسیومی را تشکیل داده و در مزایده انتخاب پیمانکاران جدید VOIP شرکت کنند تا علاوه بر ساماندهی وضعیت بیش از ۱۰۰ شرکت فعال در این زمینه و ساماندهی بازار VOIP تعداد پیمانکاران قانونی خود را نیز افزایش دهد که این تصمیم با تمدید قرارداد پیمانکاران به فراموشی سپرده شد. لازم به ذکر است؛ در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شرکت در حوزه ارائه خدمات تلفن اینترنتی فعالیت می کنند که از زمان شروع فعالیت خود با مشکلات فراوانی روبه رو بوده اند؛ محدودیت های اخیر و تلاش برای کاهش تعداد خدمات دهندگان تلفن اینترنتی به گفته این شرکت ها عمدتاً با این دلیل صورت گرفته که با تعدد شرکت ها امکان نظارت بر اطلاعات مبادله شده وجود ندارد، این در حالی است که فعالان این حوزه معتقدند که پهنای باند اینترنتی به طور کامل در اختیار مخابرات است و زمانی که سرچشمه در اختیار این شرکت است آن ها می توانند سازوکارهای نظارتی بر هر نوع خدماتی را بر بستر اینترنت نیز فراهم کنند؛ باز در این جا سوالی مطرح است که چرا محدودیت و تلاش برای کاهش تعداد خدمات دهندگان تلفن اینترنتی صورت می پذیرد!؟ اخبار گواه این مدعاست که در حوزه پهنای باند و خدمات مربوط به سرویس های اینترنتی و از جمله تلفن اینترنتی همچنان چالش ادامه دارد، اما در این میان آنچه مسلم است یا عمدی در کار است یا سهوی عامدانه که از انجام صحیح تعامل میان صنف و متولی امر جلوگیری می کند تا مادام از خسارت زنی به کاربر نهایی جلوگیری کند چه برسد به جبران خسارت وارده!

اما کارشناسان دو مانع مهم در گسترش استفاده از تلفن بین الملل در ایران و توسعه فناوری VOIP شناسایی و معرفی می کنند؛ افزایش قاچاق در بخش ترافیک وارده و تلفن بین الملل که از طریق شرکت هایی غیر از سه شرکت دارای مجوز ارائه می شود. گفتنی است؛ شرکت ارتباطات زیرساخت در سال ۸۹ بیش از ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دقیقه ارتباطات بین الملل هموطنان را برقرار کرد، بیش از ۷۰ درصد این میزان ارتباط برابر ۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دقیقه مکالمه از طریق شبکه مداری (TDM) و ۳۰ درصد دیگر از طریق شبکه بسته ای (VOIP) برقرار شد؛ در همین حال با اقدامات انجام شده در سال ۸۹ و توسعه ظرفیت و مدیریت مناسب ارتباطات در مرکز مدیریت شبکه بین الملل، میزان ترافیک راه یابی نشده (No Route) به حداقل مقدار خود در سه سال گذشته رسید. ترافیک راه یابی نشده به واسطه هجوم درخواست ارتباطات بین الملل ناشی از توسعه سیم کارت های اعتباری دو اپراتور تلفن همراه کشور (همراه اول و ایرانسل) به وقوع پیوسته بود که با کاهش این ترافیک، افزایش شاخص متوسط درصد مکالمات موفق - ASR - مشترکان اپراتورهای سیار و مشترکان ارتباطات بین الملل به وقوع پیوست. شایان ذکر است؛ سرویس VOIP، ارائه سرویس صوتی از طریق شبکه اینترنت است که به نسبت تلفن های عادی، از کیفیت پایین تری برخوردار بوده، اما با توجه به هزینه بسیار کمتر این سرویس نسبت به ارتباط با تلفن عادی که با ارائه سرویس های متنوع تصویری و صوتی و متنی همراه است، میزان استفاده از آن را به شدت در میان کاربران افزایش داده و بازار جدیدی را در ارتباطات تلفنی کشور ایجاد کرده است. این سرویس اندکی پس از ورود به بازارهای جهانی به تکنولوژی های ارتباطی ایران نیز اضافه شد و در واقع صدور پروانه تلفن اینترنتی، برای نخستین بار در راستای قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با توجه به سیاست های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در مورد آزادسازی فعالیت های بخش پست و مخابرات در سال ۱۳۸۰ صورت گرفت، اما صدور مجوز این سرویس به صورت عملیاتی بر اساس یکی از مصوبات سال ۸۱ هیات مدیره مخابرات که دارای ۱۵ بند است، به سرانجام رسید و در همان سال، ۸۰ شرکت با اخذ مجوز از شرکت فناوری اطلاعات کار خود را آغاز کردند، اما سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پس از تشکیل خود، اعطای مجوز VOIP را نظیر سایر مجوزها به عهده گرفت. اما در این میان آنچه که هنوز در این بازار سر و سامان نیافته مشخص نشدن فعالیت قانونی و غیرقانونی شرکت ها در این حوزه است به نحوی که برخی مردم همچنان به خرید کارت های تلفن بین الملل از شرکت های فاقد مجوز اقدام می کنند و در زمان استفاده از این کارت ها با مشکلات مختلفی مواجه شدند و این نخستین باری نیست که مردم بر سر استفاده از خدماتی در کشور با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کنند که علل آن ناشی از ضعف مدیریت و قبل از آن مدیریت سودآوری پنهان در بخش دولتی و ایجاد بازار غیر رسمی و سیاه است. از سویی هم گفته می شود که آمار شرکت هایی که به صورت غیرقانونی در این زمینه فعالیت می کنند، چند برابر شرکت های قانونی است و اگر IP شرکت هایی که به صورت غیرقانونی فعالیت می کنند، قطع شود کسانی که از این کارت ها استفاده می کنند ارتباطاتشان قطع شده و نمی توانند از کارت های تلفن اینترنتی خود استفاده کنند و این در نهایت به ضرر کاربران خواهد بود!

نویسنده: فاطمه شریف زاده