نفت

نفت شگفت‌ترین و پیچیده‌ترین سوخت فسیلی جهان است که هنوز هم با تمامی تحلیل‌های علمی و دقیق زمین‌شناسانه‌، چگونگی تشکیل و تکوین آن کاملاً مشخص نشده است، و با وجود سادگی دو ماده …

نفت شگفت‌ترین و پیچیده‌ترین سوخت فسیلی جهان است که هنوز هم با تمامی تحلیل‌های علمی و دقیق زمین‌شناسانه‌، چگونگی تشکیل و تکوین آن کاملاً مشخص نشده است، و با وجود سادگی دو ماده اصلی تشکیل‌دهنده آن (کربن و هیدروژن)، ساختن مصنوعی آن دشوارتر و گران‌تر از آن است که بار دیگر کشوری را به پی‌گیری سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۴ آلمان در ایجاد بنزین و نفت مصنوعی ترغیب کند.

نفت که تکوین آن به بقایای گیاهی و جانوری دوران دوم زمین‌شناسی نسبت داده می‌شود، از هزاران سال پیش در جوار تمدن بشری حضور داشته و استفاده از آن در بعضی تمدن‌های کهن خصوصاً ایرانیان در آتشگاه‌های دوران هخامنشی و ساسانی متداول بوده است. اما اعتبار اصلی و ارزش حیاتی نفت بعد از کشف آن در ایالات متحده و اختراع اتومبیل و مهم‌تر از همه تصمیم دریاداری انگلیسی برای جایگزینی نفت یا زغال‌سنگ حاصل شد. تغییر سوخت موتورهای عظیم نیروی دریائی انگلیس و دیگر قدرت‌های تراز اول دریائی جهان در آغاز قرن بیستم، نفت و مشتقات آن را به ناگاه به طلای سیاه تبدیل کرد.

استخراج نفت خام و تب حفر چاه‌های نفت گرچه در سال ۱۸۵۹ میلادی در پنسیلوانیا آغاز شده و به سرعت به نقاط دیگر ایالات نفت‌خیز آمریکا سرایت کرد، اما پیدایش نفت ایران و قرارداد ویلیام ناکس دارسی و خریداری بخش اعظم سهام او به‌وسیله شرکت نفت ایران و انگلیس و دریاداری کشور انگلیس بود که نفت را در مقام پدیده بی‌رقیب جهانی مطرح و نگاه‌های مشتاق و آرزومند سرمایه‌داران و ثروت‌سالاران آمریکا و اروپا را به منطقه خاورمیانه جلب کرد؛ منطقه‌ای که با وجود استخراج بی‌حساب و نفت خام از آن هنوز هم مالک ۶/۶۲ درصد ذخیره نفتی جهان است.

ذخایر نفتی جهان حتی در خوشبینانه‌ترین برآوردها هم قادر به تأمین نیازهای تکنولوژی و حیات وابسته به تمدن کنونی تا نیمه دوم قرن بیست و یکم نخواهد بود. از آنجا که هنوز هم تمام تمهیدات دانشمندان در تعیین و تأمین انرژی مورد نیاز بشر در اینده به ثمر مطلوبی نرسیده و پدیده‌هائی چون انرژی خورشیدی برگرفته از باد هنوز به اندازه نفت مطرح نیستند، تنها یک سوخت عمده جانشین برای نفت وجود دارد: گاز.

ایران در برخورداری از بزرگ‌ترین حوزه‌های ذخیره گاز طبیعی شناخته شده در حال حاضر در جهان مقام دوم را به‌خود اختصاص داده است و احتمال قرار گرفتن آن در صدر سرزمین‌های برخوردار از منابع گاز طبیعی نیز وجود دارد. امروزه ذخایر شناخته شده و آماده استخراج ایران ۲۱ تریلیون متر مکعب و بیشتر از ۱۴ درصد کل ذخیره گاز کره زمین است که ایران را از نظر منابع شناخته شده در مقام دوم (بعد از روسیه) قرار می‌دهد. [کتاب سیمای صنعت ـ وزارت صنایع]