موارد پناهجویی به خدا

قرآن ابلیس را به عنوان دشمن آشکار یاد می کند و ضمن تبیین خطرات پنهان و آشکار او برای انسان یادآور می شود که برای در امان ماندن از خطرات و دسیسه ها و وسوسه های او می بایست در پناهگاه امنیت بخش الهی درآید

قرآن ابلیس را به عنوان دشمن آشکار یاد می‌کند و ضمن تبیین خطرات پنهان و آشکار او برای انسان یادآور می‌شود که برای در امان ماندن از خطرات و دسیسه‌ها و وسوسه‌های او می‌بایست در پناهگاه امنیت بخش الهی درآید.

مشکل آدمی زمانی دو چندان می‌گردد که از نظر طبیعت بشری چنان ساخته و پرداخته شده است که از درون نیز آمادگی برای خطر کردن در وی وجود دارد و خود او به نوعی به سمت وسوسه‌های ابلیسی تمایل غریزی و طبیعی دارد. از این روست که نقش پناهجویی به خدا به عنوان قدرت برتر و حاکم بر همه هستی و پروردگار و رب العالمین از اهمیت دوچندانی برخوردار می‌شود.

قرآن از مساله پناهجویی و وجوب آن برای انسان به عنوان «استعاذه» یاد می‌کند. مفسران این اصطلاح قرآنی را به معنای پناه‌جویی به خدا از شر دشمنان دانسته‌اند. اتصال به حضرت حق برای حفظ از شر هر اهل شری و پناه بردن به خدا و توجه به او و درخواست دفع شر به وسیله او همراه با خضوع و خشوع و حرز گرفتن و خود را در پناه او برای حفظ از بدی قرار دادن از جمله توضیحاتی است که مفسران برای این اصطلاح قرآنی بیان کرده‌اند.

قرآن ابلیس را به عنوان دشمن آشکار یاد می‌کند و ضمن تبیین خطرات پنهان و آشکار او برای انسان یادآور می‌شود که برای در امان ماندن از خطرات و دسیسه‌ها و وسوسه‌های او می‌بایست در پناهگاه امنیت بخش الهی درآید.

● از چه چیزهایی می‌بایست به خدا پناه برد؟

قرآن مواردی را به عنوان چیزهایی که می‌بایست از آنها به خدا پناه برد بیان داشته که از همه مهمتر «ابلیس» است.

آیات قرآنی در این باره به دو دسته تقسیم می‌شود؛ دسته اول آیاتی که از شیطان بدون اشاره به اعمال وی سخن گفته است. (آل عمران آیه ۳۶ و نحل آیه ۹۸) در این گونه آیات روشن بودن شر و وسوسه‌گری ابلیس علت مطرح نشدن آن و عدم ذکر کارهای زشت برای عمومیت بخشیدن به آنهاست، به گونه‌ای که شامل همه شرها بشود. چنان که در آیه ۱ و ۲ سوره فلق سفارش شده که از شر همه مخلوقات به خدا پناه برده شود. با این حال در آیاتی دیگر به پناه بردن از ابلیس امر شده که بیانگر اهمیت توجه به خطر وسوسه‌های اوست.

دسته دوم آیاتی است که در آنها شررسانی ابلیس بازگو و از آن استعاذه شده و یا به استعاذه سفارش شده است. از این دست آیات می‌توان به سفارش به پیامبر (ص) اشاره کرد که می‌بایست از شر وسوسه‌های ابلیس به خدا پناه برد. (مومنون آیه ۹۷) و یا به انسان دستور داده شده که از نزغ شیطان به خدا پناه برد (فصلت آیه ۳۶) نزغ عبارت از داخل شدن در چیزی برای فاسد کردن آن است. از این رو به غضب انداختن و تحریک قلب و وسوسه و گمراهی ابلیس در هنگام خشم و انتقام از مواردی است که می‌بایست به عنوان نزغ ابلیس به خدا پناه برد.

گاه شیطان با مس و دست گذاشتن بر چیزی قلب انسانی را به وسوسه گمراه می‌کند و او را از راه حق باز می‌دارد. (اعراف آیه ۱۰۲)

۱) از دیگر اموری که می‌بایست از آن به خدا پناه برد می‌توان از متکبرانی چون فرعونیان یاد کرد.

پیامبران کسانی‌اند که به عنوان سرمشق زندگی می‌بایست از رفتار آنان درس بیاموزیم. حضرت موسی از شر متکبرانی چون فرعون به خدا پناه می‌برد. متکبر کسی است که نسبت به اقرار به الوهیت خدا و اطاعت از او تکبر می‌ورزد و حاضر نمی‌شود تا اطاعت از حق کند. (غافر آیه ۲۷)

۲) در هنگام خطر نیز می‌بایست به خداوند پناه برد. (دخان آیه ۲۰)

هم چنان که از شر جهل و نادانی باید چنین کرد؛ زیرا هیچ خطری بالاتر از جهل، انسان را به هلاکت نمی‌اندازد. (هود آیه ۴۵ تا ۴۷ و نیز بقره آیه ۶۷) رهایی از آلودگی دامن و خطر عفت و حیازدایی از دیگر مواردی است که پناه‌جویی به صراحت امری پسندیده شمرده شده است و حضرت مریم (س) به عنوان مصداق و الگوی قرآنی این کار را هنگام چنین خطری انجام داده است. (مریم آیه ۱۸) البته این اختصاص به زنان ندارد و قرآن این مسئله را درباره یوسف (ع) نیز بیان می‌کند که چه سان از شر آلودگی دامن و اتهام به گناه به خدایش پناه می‌برد. (یوسف آیه ۲۳)

۳ـ ظلم و ستم نیز از دیگر مواردی است که قرآن پناه‌جویی به خدا را در آن پسندیده معرفی می‌کند

و از زبان یوسف می‌فرماید: معاذ الله ان ناخذ الا من وجدنا متاعنا عنده انا اذا الظالمون؛ پناه می‌برم به خدا که جز کسی که متاع خود را در نزدش یافتیم بازداشت کنیم وگرنه در غیر این صورت ما از ستمگران خواهیم بود.

۴) پناه‌جویی از هر نوع بدی و شر از دیگر موارد مورد سفارش قرآن است. این شرها می‌تواند از جن و انس و آتش و توفان و باران و قحطی و بیماری و مانند آن باشد.

۵) شر حسودانی که حسد می‌ورزند و حسادت باطن خود را آشکار می‌سازند و در مقام عمل کارهای زیانباری انجام می‌دهند از دیگر مواردی است که پناه‌جویی در آن مطرح است. دشمنی دشمنان و کافران نیز از همین قسم به شمار می‌آید که قرآن از آن یاد کرده و مردمان را سفارش به پناه‌جویی به خدا می‌کند. (فلق و نیز غافر آیه ۵۶)

اینها نمونه‌هایی است که قرآن بر پناه‌جویی به خدا در آنها تأکید و سفارش می‌کند تا نشان دهد جز قدرت و احاطه کامل ربوبی او چیزی دیگر نمی‌تواند بازدارنده از شرور باشد و انسان همواره نه تنها می‌بایست خود را در محضر خدا بداند بلکه برای رهایی از شرور ظاهری و باطنی به او پناه برد که او بهترین ملجا و ماوی است و پناهگاهی بهتر از او نمی‌توان یافت.

تنظیم و ویرایش: گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی

برگرفته از: بنیاد اندیشه اسلامی - علی پوریا