سه محور اصلی در استاندارد سازی

مترولوژی, استانداردسازی و ارزیابی انطباق برای بهینه سازی تولیدات, سلامت, حمایت از مشتری, محیط زیست, امنیت و کیفیت توسط دولت ها و سازمان ها بکار گرفته می شوند اجرای صحیح و مؤثر این سه محور, موجب حمایت از توسعه پایدار, رفاه اجتماعی و تسهیل تجارت خواهد شد

مترولوژی، استانداردسازی و ارزیابی انطباق برای بهینه سازی تولیدات، سلامت، حمایت از مشتری، محیط زیست، امنیت و کیفیت توسط دولت ها و سازمان ها بکار گرفته می شوند. اجرای صحیح و مؤثر این سه محور، موجب حمایت از توسعه پایدار، رفاه اجتماعی و تسهیل تجارت خواهد شد. هر کشوری برای دستیابی به اهداف اجتماعی خود نیاز به داشتن زیرساخت های مناسب دارد.

در مقدماتی ترین سطح، این به معنای، تأمین آب آشامیدنی سالم و مکانی است برای اسکان.این یعنی، ارتباطات، حمل و نقل داخلی صحیح، تأمین سلامت و بهداشت، سیستم آموزشی قابل دسترسی برای همه.فراتر از این اصول، تمام جوامع تمایل دارند از منافع تجارت جهانی و بین المللی بهره مند شوند.

همزمان مایلند در بخشی از فعالیت های بین المللی همچون اهداف سازمان ملل برای توسعه هزاره سوم مشارکت نمایند، در نتیجه، میزان آگاهی ها به حد قابل توجهی افزایش می یابد. نیاز به بحث، گفت وگو، مقایسه و ارتقای زیرساخت ها و دستیابی به بازار جهانی هم برای کشورهای در حال توسعه و هم توسعه یافته مطرح می شود.

اینجاست که موضوع مترولوژی، استانداردسازی و ارزیابی انطباق به میان می آید. این سه موضوع ستونهای اصلی دانش برای توسعه یک زیرساخت فلی و در نتیجه دستیابی به توسعه پایدار و مشارکت کامل در تجارت بین المللی است و این سه موضوع ارتباط بسیار نزدیک با هم دارند.

● مترولوژی:

مترولوژی شامل اموری است که توسط مؤسسات اندازه گیری و ارگانهای بین المللی مانند کنوانسیون متر که به کمیته بین المللی اوزان و مقیاس ها (CIPM) و دفتر بین المللی اوزان و مقیاس های (BIPM) اجازه می دهد تا در مورد استانداردهای اندازه گیری برای رسیدن به بالاترین سطح صحت و دقت انجام وظیفه کنند. در اینجا نیاز است که بین این استانداردها و استانداردهای ملی هماهنگی ایجاد شود. CIPM مقررات فنی مطمئنی را برای دولت ها، به منظور ورود هرچه راحت تر در تجارت جهانی فراهم می کند.اندازه شناسی قانونی توسط سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی (OIML) هماهنگ می شود. ویژگی های تدوین شده در OIML توسط کلیه کشورها پذیرفته شده است. OIML خدمات ارزشمند دیگری نیز ارائه می کند مانند قانون مدل در مورد اندازه شناسی که می تواند توسط زیرساخت های فنی ملی به کار گرفته شود.

● استانداردسازی:

استانداردهای بین المللی و کاربرد آنها در مقررات فنی، تولیدات، روش های تولید و خدمات نقش حیاتی در توسعه پایدار و تسهیل تجارت از طریق ارتقای ایمنی و کیفیت ایفا می کند و نتایج به دست آمده از اهمیت بالایی برخوردار است.

استانداردهای بین المللی نه تنها به تجارت بین المللی کمک می کند بلکه به زیرساخت هایی که بر جامعه تأثیرگذار است مانند سلامت و بهداشت و محیط زیست نیز تأثیرگذار است و کماکان موجب ارتقای پایداری و تدوین مقررات صحیح است.

سازمان هایی که هدایت تدوین استانداردهای بین المللی را به عهده دارند عبارتند از ISO، IEC و ITU. دامنه کاربرد ISO کلیه بخش ها را به جز مهندسی برق و الکتروتکنیک پوشش می دهد که این کار مسئولیت اصلی سازمان IEC است و مخابرات راه دور نیز به عهده ITU است. هر سه سازمان در زمینه استانداردسازی فناوری اطلاعات همکاری نزدیکی دارند.

استانداردهای بین المللی و یا پذیرش آنها به صورت استاندارد ملی و منطقه ای به بازار بومی کمک می کند تا در عرضه رقابت به صورت فعال مشارکت کند و همچنین موجب تأمین منبع عالی از دانش و فناوری و انتقال آن به کشورهای در حال توسعه است، این استانداردها نقش مهمی در حمایت از مصرف کننده و محیط زیست دارند.

کشورهای در حال توسعه در ارتباط با استانداردسازی و مقررات تجاری دچار چالش های زیادی هستند. آنها می بایست برای ورود به سیستم تجارت جهانی به زیرساخت های استانداردسازی دست یابند.

با توجه به جهانی شدن تجارت، استانداردهای بین المللی (درمقایسه با استانداردهای ملی یا منطقه ای) امروزه در فرایند تجارت از اهمیت بالایی برخوردارند که موجب حصول اطمینان از کالاهای وارداتی است که در سطح بین المللی از نظر ایمنی و عملکرد آزمون شده اند.

● ستون ارزیابی انطباق

ارزیابی نقش بسیار مهمی در ایجاد اطمینان در زمینه توسعه پایدار و تجارت دارد.استانداردهای بین المللی ISO‎/IEC ۱۷۰۰۰ ارزیابی انطباق را به این صورت تعریف می کنند: «اثبات این که یک کالا، فرایند، سیستم، فرد یا سازمان با الزامات مشخص شده مطابقت دارد.»

روال ارزیابی انطباق از مرحله آزمون، بازرسی و گواهی، این اطمینان را ایجاد می کند که کالا با الزامات مشخص شده در استانداردها و مقررات مطابقت دارند.

ارزیابی انطباق مختص ارزیابی کالا، فرایند یا سیستم مدیریت و ارگانی که مسئولیت ارزیابی را به عهده دارد، می باشد.هر سازمانی باید تصمیم بگیرد که چه نوع ارزیابی انطباقی و برای چه منظوری لازم دارد.

یکی از مباحث حساس در این زمینه، این است که آیا ارزیابی انطباق را از طریق مقررات دولتی اجباری اعلام کنیم یا این که بازار خود در یک فرایند داوطلبانه به الزامات ارزیابی انطباق دست یابد (با یک فرآیند طبیعی بین فروشنده و خریدار)‎/

این تصمیم می بایست براساس یک ارزیابی از ریسک مرتبط با یک کالا یا فرایند خاص باشد و با درک اثرات هزینه های جانبی و منافعی که برای دستیابی به توسعه پایدار لازم است.

● ایجاد ظرفیت ها:

سه محور اصلی که ذکر شد در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر هستند. مترولوژی و استانداردهای فیزیکی زمینه های اصلی اندازه گیری صحیح را فراهم می کنند و عملکرد مورد قبول آنها را می تواند در استانداردهای بین المللی منعکس نمود که اینها خود پایه و اساس ارزیابی انطباق را فراهم می آورند.

ولی به نظر می رسد برای اکثر کشورها هزینه فراهم کردن تمام این فعالیت ها در عالی ترین سطح آن بسیار پرهزینه باشد. در پاره ای موارد حتی درکشورهای توسعه یافته در هر یک از این زیرساخت ها محدودیت هایی وجود دارد.

مهوش سیفی ‎

مشاور رئیس مؤسسه استاندارد