تكامل در سینمای جری لوییس

اگر بگوییم فیلم های جری لوییس ابزارهایی با ارزش,لذتبخش و بسیار جالب برای ایجاد تفكر و اندیشه در دنیای موجود هستند, تمام واقعیت را بیان نكرده ایم

اگر بگوییم فیلم های جری لوییس ابزارهایی با ارزش،لذتبخش و بسیار جالب برای ایجاد تفكر و اندیشه در دنیای موجود هستند، تمام واقعیت را بیان نكرده ایم. فیلم های او تحولات و تغییرات فراوانی را در دنیای فیلم ایجاد كرده اند و این كار با استفاده از ابداعاتی از قبیل كاربرد ویدیو، كاربرد صداها و تصاویری كه به فیلم های او وسعت بخشیده اند، انجام شده است. موضوع دیگری كه همه آن را در مورد جری لوییس باور دارند، اتكا به خود است و فیلم های او تفكری عمیق در موضوع شهرت دارند. وی همواره كوشیده فیلم هایی را تولید كند كه به آن فیلم كامل می گویند تا بتواند مصداق مناسبی برای كتاب خود به نام «فیلمساز كامل» باشد. هیچ كارگردانی به اندازه جری لوییس برای معنی دار كردن سینما و فیلم تلاش نكرده است.

طبقه بندی و مجزا كردن آثار جری لوییس به عنوان یك كارگردان، به منظور تفسیر این آثار كاری سخت است. در هنگام انجام این كار ممكن است بحث و گفت وگوهای فراوانی ایجاد شود، زیرا جری لوییس در نقش های مختلف و متفاوتی از قبیل بازیگر، كمدین، نویسنده، تهیه كننده و انسان بشر دوست ظاهر شده و تعیین این كه او از كجا از ایفای یك نقش خارج شده و نقش دیگری را اجرا كرده كاری بس دشوار است.

بررسی و تعیین كارهایی كه جری لوییس آن ها را كارگردانی كرده است نیز كاری ساده نیست. او فیلم های فراوانی را به همراه كارگردانان دیگر تهیه و تولید كرده است. اگر كلمات «كارگردانی» و «نویسندگی» را مترادف فرض كنیم، در آن صورت باید جری لوییس را در كنار بسیاری از این فیلم ها، كارگردان بدانیم. بعد از قطع همكاری او با این گروه، جری لوییس كنترل بیشتری بر روی فیلم های سینمایی خود اعمال كرد، ولی باز هم در بسیاری موارد نام دیگران به عنوان كارگردان آن آثار اعلام شد. او بنیانگذار سازمانی خیریه بود و با وجود داشتن مشكلاتی از قبیل بیماری و كهولت سن، همواره كوشیده میزبانی گروه را در موقعیت های مختلف به عهده بگیرد.

در اینجا، به بررسی ۱۲ فیلمی كه جری لوییس كارگردان آن ها معرفی شده است، می پردازیم. به این مجموعه می توان چندین اپیزود تلویزیونی و یك فیلم كوتاه را نیز افزود كه توسط جری لوییس كارگردانی شده اند، اما افزودن فیلم های دیگر به این فهرست، سبب ایجاد بحث و انتقاد خواهد شد.

۱۲ فیلمی كه مورد بررسی قرار می گیرند، همگی درباره زندگینامه و انعكاس افكار تهیه كننده است. بحث خود را با فیلم «جواهرات خانوادگی» محصول سال ۱۹۶۵ و شخصیت اورت (دلقك آن فیلم) شروع می كنیم. اورت از دنیایی خارج از دنیای سحرآمیز این فیلم آمده، دنیایی كه به وسیله یك كودك خیال پردازی شده است. او با خود واقعیتی تلخ و غمناك را آورده كه در آن پول همه كاره است. از دیدگاه اورت لذتی كه كودكان از تماشای یك سیرك می برند، فقط همان سروصدای كودكانه است. ناگهان دیدگاه اورت فیلم را دگرگون می كند. افكار و تكذیب خیال پردازی و در نتیجه اعتقاد به ناامیدی و ترس بی انتها. شاید بتوان گفت نفرت جری لوییس از چنین شخصیتی سبب شده تا اورت اجازه نیابد نقش و هنر خود را در مقابل دیدگان تماشاچیان اجرا كند. جری لوییس در فیلم «كاركردن سخت» محصول سال ۱۹۸۰ به عنوان یك دلقك سیرك ظاهر شده است. در فیلم اورت فقط در پشت صحنه و هنگامی كه گریم و آرایش خود را پاك می كند، دیده می شود. در آن هنگام اورت نمی داند كه یكی از تماشاگران او را می بیند. (یكی از همان كودكان پرسروصدا كه از شخصیت انسان گریز اورت آگاهی پیدا كرده است) این صحنه متضاد صحنه ای در اواخر فیلم «پروفسور دیوانه» محصول سال ۱۹۶۳ است كه در آن ماسك و نقاب یكی از بازیگران پاك می شود. در آنجا، بازیگر از وجود تماشاگران آگاه است و مجبور به اعتراف می شود. از بین رفتن ماسك و نقاب الهام بخش عشق و دوستی است.

«جواهرات خانوادگی» فقط یك فیلم سحرآمیز نیست، بلكه فیلمی اخلاقی است كه در آن دختری به نام دنا (دنا باترورس) درباره مردی كه او را دوست دارد صحبت می كند. این مرد همان ویلار (جری لوییس) است. او می گوید: «درست نیست كه او راننده، محافظ من یا چیزی شبیه آن باشد. او باید پدر من باشد.» از نظر جری لوییس، حق داشتن پدر برای هر كودك امری طبیعی است، اما برای پدر بودن ویلارد، اورت باید تغییر چهره بدهد. در اینجا، ویلارد همان انتخاب را انجام می دهد كه كلپ در فیلم «پروفسور دیوانه» و بایرز در فیلم «كدام راه به خط مقدم می رود؟» محصول سال ۱۹۷۰ انتخاب كرده اند. برای هر سه نفر، ایفای نقشی پدرانه در نظر گرفته شده و هر سه از آن وحشت دارند.

ایفای نقشی پدرانه، تم اصلی و آشكار فیلم The ladies man محصول سال ۱۹۵۱ است.

هربرت (جری لوییس) به شكلی ناخواسته در خانه ای مشغول كار می شود كه پانسیونی برای هنرپیشه ها است.

صحنه مربوط به كلاه بادی لستر، بیانگر برخی از بارزترین و جذاب ترین خصوصیات روش كارگردانی جری لوییس است. مثل همیشه جری لوییس از درگیرشدن با مسائل سطحی روان شناسی گریزان است. شخصیت بادی لستر در ابتدا كمیك و واقع گرا است اما پس از نشستن روی كلاه، او شخصیت ضعیف خود را بروز می دهد. این تغییر بیانگر جست وجوی همیشگی جری لوییس برای یافتن نقاط آسیب پذیر شخصیت ها در فیلم هایش هستند. این صحنه تمایل جری لوییس را برای بیان و نمایش این تغییر از طریق اجرای بازیگران نشان می دهد و تماشاگر متوجه می شود تكرار و ادامه برخی كارها می تواند منبعی برای ایجاد شوخ طبعی باشد. در حالی كه هربرت با دستپاچگی سعی دارد كلاه له شده را تعمیر كند، جری لوییس نگرانی هربرت و عكس العمل های او را نشان می دهد. ایجاد میانبر و برش زدن صحنه ها از ویژگی های فیلم های جری لوییس هستند. او با استفاده از این روش به داستان های خود روح و جان می بخشد.صحنه له شدن كلاه در كارهای جری لوییس به عنوان نمادی برای انتقاد، تخریب و تحقیر شخصیت مردانه به كار رفته است. این كار موضوع بسیاری از فیلم های كمدی آمریكایی است و جری لوییس به آن ابعاد تازه ای بخشیده است. در فیلم «خونه شاگرد» محصول سال ،۱۹۶۰ آقای رئیس (آلكس گری) با تحرك فراوان خود، استنلی (جری لوییس) را از سخن گفتن بازمی دارد. نقطه اوج فیلم هنگامی است كه در انتها، استنلی توانایی خود را در سخن گفتن به نمایش می گذارد و آلكس گری در كمال تعجب از او می پرسد: «چرا ما تاكنون سخن گفتن تو راندیده بودیم» در فیلم The Errand boy محصول سال ،۱۹۶۲ رئیس پرسروصدای استودیو (برایان دونلوی) توسط زیردست خود به نام آقای اسنیك (هاوارد مكنیر) كنار گذاشته می شود. آقای اسنیك نقش جانشین جری لوییس را در این فیلم دارد. در فیلم «پروفسور دیوانه»، كلپ چاپلوسی رئیس خود به نام دكتر وارفیلد (دل مور) را می كند. این كار با توانایی «لاو» در تحقیر كردن وار فیلد انتقام گرفته می شود. در فیلم «فریب خورده» محصول سال ،۱۹۶۴ نقش پدرانه میان كاراكترها تقسیم شده است، گروهی كه سعی دارند استنلی بلت (جری لوییس) را به یك ستاره تبدیل كنند.

نقطه اوج فیلم با ادعای استنلی درباره مربی سابق خود رنگ دیگری به خود می گیرد. در پایان فیلم «سقوط» محصول سال ۱۹۸۳ جری لوییس به شكلی اسرارآمیز اطمینان روانپزشك خود (هرب ادلمن) را جلب می كند.

در بیشتر آثار جری لوییس، طرح اصلی فیلم در درجه اول اهمیت قرار ندارد و این امر بیش از همه در فیلم هایThe Ladies man و «The Errand Boy» دیده می شود. شخصیت هایی كه جری لوییس آن ها را بازی كرده در حال فرار و گریز از یك چیز مجازی هستند و یا وانمود می كنند كه به سمت چیزی در حال حركت و فرارند. در فیلم «دهان گشاد» محصول سال ،۱۹۶۷ هردوی این حالات موجودند. كلاسون (جری لوییس) از دست كلاهبرداران فراری است و به دنبال دستیابی به گنج و ثروت است. در فیلم «كدام راه به خط مقدم می رود» بایر از كلمه «مردودشدن» فراری است و در جریان یك مأموریت به سنگر فرمانده ارشد نازی ها می رود.

شرایط خارجی طرح و داستان های جری لوییس سازوكار هایی هستند كه شخصیت ها را تغییر می دهد و آن ها را دوباره با موضوعاتی مواجه می كند كه سبب گریز آن ها شود. یكی از مشخصات فیلمهای جری لوییس این است كه قهرمان فیلم های او به ندرت بر این موانع به شكل مستقیم غلبه پیدا می كنند. «دهان گشاد» بهترین مثال برای این نمونه است. این فیلم شكل تغییر یافته «خونه شاگرد» است كه در آن شخصیت جری لوییس كم كم صحبت كردن را كنار می گذارد. (برعكس فیلم «پیشخدمت» كه در آن جری لوییس در ابتدا اصلاً سخن نمی گفت)دو صحنه فیلم The Ladies man را می توان در زمره شاهكارهای جری لوییس قلمداد كرد. در یك صحنه، هربرت در حال تمیز كردن اتاق نشیمن است و بسته ای حاوی چندین پروانه را باز می كند. پروانه ها از جلوی دوربین پرواز می كنند و ناپدید می شوند. جری لوییس می داند كار اشتباهی انجام داده و سعی می كند با سوت زدن پروانه ها را برگرداند. در كمال تعجب، پروانه ها به داخل ظرف مخصوص خود بازمی گردند و جری لوییس ظرف را دوباره می بندد. این صحنه كنایه ای برای فیلم و همچنین خود او به عنوان كارگردان است. او به عنوان كسی كه زیبایی را كشف كرده، بافراخوانی مجدد پروانه ها، آن زیبایی را به جای اصلی و واقعی خود بازمی گرداند و تصمیم می گیرد آن ها را در همان جا نگهداری كند. او در فیلم «سه نفردر یك نیمكت» محصول سال ،۱۹۶۶ این كنایه را گسترش می دهد. درآنجا كریس (جری لوییس) در نقش یك بازیگر ظاهر می شود و سه مریض نامزدش را كه یك روانشناس است، آزاد می كند. این سه نفر به كریس علاقه مند می شوند و او فكر می كند آزادی آن ها برای او خطرناك خواهد بود و به همین دلیل تصمیم می گیرد دوباره آن ها را به محل قبلی برگرداند.

رضا اسفند زنوزی

---