ضرورت و مبانی انتظار

شیعه در طول قرون متمادی این پیام را به بشریت داده است كه بشر كر و كور شده حب دنیا و غوطه ور در منجلاب فساد نمی تواند گوهر انسانیت را به منزل مقصود برساند و این مهم جز با دست باكفایت یك منجی الهی ممكن نخواهد بود

شیعه در اطاعت از دستورات موكد پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) مبنی بر پیروی از اهل بیت او دست از محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله ) برنداشته و همواره در خط امامت حركت نموده است و بیش از یازده قرن است كه از جان و دل با خون و قیام مهدی آل محمد را طلب می كند.

این فرقه ناجیه در طول اعصار و قرون متمادی این پیام را به بشریت داده است كه بشر كر و كور شده حب دنیا و غوطه ور در منجلاب فساد نمی تواند گوهر انسانیت را به منزل مقصود برساند و این مهم جز با دست باكفایت یك منجی الهی كه عصاره بندگان صالح خدا از آدم تا ابراهیم و از ابراهیم تا خاتم است ممكن نخواهد بود و لازم است آن ذخیره ی الهی بیاید تا عدالت فراگیر را نه تنها در میان بشریت بلكه در كل عالم هستی مستقر سازد.

تشیع در این باره بشریت را به آمادگی جهت ظهور آن قطب عالم وجود فرا خواند و می خواند.

شیعه برای عقیده انتظار روایات متواتری از وجود مقدس پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) و اهل بیت آن حضرت فراروی خود دارد كه این روایات (روایات انتظار) را می توان به چند بخش تقسیم بندی نمود :

۱ ) روایات و امر به انتظار

امیرمومنان علی (علیه السلام ) می فرمایند :

« منتظر فرج باشید و از گشایش الهی مایوس نگردید به درستی كه محبوب ترین اعمال نزد خدای عزوجل انتظار فرج است » . (۱ )

۲ ) روایاتی كه فضیلت انتظار را بیان می كنند

امام رضا(علیه السلام ) به نقل از پدرانش از پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) فرمودند :

« برترین اعمال امت من انتظار فرج از سوی خداوند بزرگ است » . (۲ )

۳ ) روایات و وظیفه منتظران

امام محمد باقر(علیه السلام ) می فرماید :

« تقوی پیشه سازید. و بار سنگین انتظار را به كمك ورع و پارسایی و كوشش بسیار در عبادت و اطاعت خدا به منزل رسانید هریك از شما دینداران هنگامی غرق شادمانی می شوید كه به آستانه ورود به جهان دیگر پانهید و دوره ی دنیا را سپری كنید. آنجا چشمانتان به نعمت الهی و كرامت خدایی و بهشت جاودان روشن می گردد. آنجاست كه همه ی اندوه ها از میان می رود و آنجاست كه می بینید راهی كه شما پیمودید حق بوده است و راهی كه مخالفان شما پیموده اند باطل ... » . (۳ )

۴ ) روایات و منزلت منتظران

امام صادق (علیه السلام ) می فرماید :

« المنتظر لامرنا كالمتشحط بدمه فی سبیل الله » . (۴ )

منتظر امر ما (حكومت ما) مانند كسی است كه در راه خدا به خون خود درغلطد.

همانطور كه گفتیم روایاتی كه دلالت بر « انتظار » می كنند به حد تواتر رسیده است چنانكه حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی در كتاب منتخب الاثر می فرماید :

« اعلم ان الاخبار الوارده فی فضیله الانتظار و الترغیب فیه كثیره متواتره » . (۵ )

برای اطلاع بیشتر از این روایات می توانید به كتاب منتخب الاثر ص ۶۲۴ تا ص ۶۳۴ و نیز بحار الانوار ج ۵۲ ص ۱۲۲ تا ص ۱۵۰ مراجعه كنید .

۵ ) منتظران برادران پیامبر(صلی الله علیه وآله )

پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) منتظران را برادران خود خوانده اند :

« ... شمایان اصحاب منید لیكن برادران من مردمیند كه در آخرالزمان می آیند آنان به نبوت و دین من ایمان می آورند و مرا دوست دارند و یاری ام می دهند و تقیه هم نمی كنند با اینكه مرا ندیده اند پس ای كاش من آن برادرانم را ملاقات كنم » . (۶ )

۶ ) پاداش منتظران

امام صادق (علیه السلام ) به نقل از پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) فرمودند :

« پس از شما كسانی بیایند كه یك نفر ایشان پاداش پنجاه نفر از شما را داشته باشد(اصحاب ) گفتند : ای رسول خدا! ما در جنگ بدر و احد و حنین با توبودیم و درباره ی ما آیه نازل شده است پیامبر(صلی الله علیه وآله ) فرمود : اگر آنچه به ایشان می رسد به شما رسد شكیبایی آنان را ندارید » . (۷ )

● آیا انتظار تكلیف است

اصولا ماهیت زندگی انسان با انتظار عجین شده است به گونه ای كه بدون آن زندگی مفهومی ندارد و شور و نشاط لازم برای تداوم آن در كار نیست .

انتظار امید به آینده است و بدون امید تلاش و تكاپو ممكن نیست . چنانكه پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله ) فرمود :

« اگر امید نبود هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی داد و كسی درختی نمی كاشت » . (۸ )

بنابراین انتظار و امید به طور كلی در حیات بشری چنان بدیهی و روشن است كه برای اثبات آن نیازی به اقامه دلیل و برهان نیست .

انتظار فرج یعنی امید به ایجاد عدالت همه جانبه ی فردی اجتماعی و اخلاقی . انتظار فرج خط بطلان بر همه ی كفرها نفاق ها ظلم ها تطاول ها و هوچی گری هاست . انتظار فرج خونی است در رگ زندگی انسانی و قلبی در تاریخ تكاملی بشریت . این عنصر حیاتی از دیدگاه عقل و نقل تكلیف است .

اینكه عقلا تكلیف است زیرا انتظار راهگشایی برای حكومت عدل و ایجاد عدالت است و عقل حكم به حسن عدل و لزوم ایجاد عدالت می كند. بنابراین راهگشایی و فراهم نمودن زمینه ی آن هم لازم و تكلیف است پس انتظار فرج تكلیف و ضروری است .

اینكه نقلا واجب است انسان در دوران غیبت منتظر منجی عالم باشد به دلیل روایات زیادی كه در باب انتظار وجود دارد و بر تكلیف بودن آن دلالت می كنند كه ما در اینجا دو روایت را به عنوان نمونه ذكر می كنیم :

۱) شیخ صدوق در كتاب كمال الدین به سند خود از عبدالعظیم حسنی آورده كه گفت :

« به سرورم حضرت محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب (علیهم الصلاه والسلام ) وارد شدم و می خواستم كه درباره ی قائم (عج ) از آن حضرت سوال كنم كه آیا همان مهدی است یا غیر او پس خود آن حضرت آغاز به سخن كرد و به من فرمود : ای ابوالقاسم ! به درستی كه قائم از ماست و اوست مهدی كه واجب است در زمان غیبتش انتظارش كشیده شود و در ظهورش اطاعت گردد و او سومین از فرزندان من است » . (۹ )

۲ ) ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام ) نقل می كند كه روزی آن حضرت فرمود :

« آیا شما را خبر ندهم از چیزی كه خداوند هیچ عملی را از بندگان بدون آن نمی پذیرد عرض كردم : بله بفرمائید. حضرت فرمود : گواهی دادن بر این كه معبودی جز الله نیست و اینكه محمد(صلی الله علیه وآله ) بنده و فرستاده اوست و اقرار كردن به هرآنچه خداوند به او فرمان داده است و دوستی از برای ما و بیزاری از دشمنان ما و تسلیم شدن (پیروی از ما) و كوشش و اطمینان داشتن و منتظر قائم بودن سپس فرمود : مارا دولتی در پیش است كه هروقت خدا بخواهد آن را پیش خواهد آورد و ... » . (۱۰ )

در ذیل روایتی كه امر به مرزبانی در زمان غیبت می كند چنین می فرماید :

« یجب علی الشعیه ان یربطوا انفسهم علی طاعه امام الحق و انتظار فرجه و یتهیوا لنصرته » . (۱۱ )

بر شیعه واجب است كه گوش به فرمان امام برحق باشند و در انتظار فرجش بسر برند و برای یاری او آماده باشند.

● مساله انتظار چه مبانی (۱۲ ) و ریشه هایی دارد

عوامل و امور متعددی بشریت را به داشتن حالت انتظار و ضرورت امید به آینده ای درخشان به دست با كفایت طلایه داری الهی ترغیب می كند كه در این نوشتار به آنها اشاره می كنیم :

۱ ) بحران ها و بن بست ها

بشریت امروزه به هر محوری كه در زندگی پیش روی دارد نظر می افكند خود را در حصار ناكامی و سرخوردگی می بیند و برای نجات از این گرفتاری هر روز به سویی سر می كشد و به فكر چاره ای می افتد. چون این راه چاره ها و تدابیر به منبع فیض الهی متصل نیستند نه تنها عطش روحی او را برطرف نمی سازند بلكه بر بیماری های روحی و جسمی اش افزوده می شود و بیشتر به بی كفایتی گردانندگان دنیای كنونی پی می برند.

(۱ ) مجلسی محمد باقر بحار الانوار (انتشارات اسلامیه چاپ سوم ۱۳۷۲ ) ج ۵۲ ص ۱۲۳ ح .۷

(۲ ) همان ص ۱۲۲ ح .۲

(۳ ) همان ص ۱۴۰ ح .۵۱

(۴ )شیخ صدوق كمال الدین و تمام النعمه (انتشارات اسلامی وابسته به جامعه ی مدرسین ) تصحیح علی اكبر غفاری ج ۲ ب ۵۵ ص ۶۴۵ ح .۶

(۵ ) صافی گلپایگانی لطف الله منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر (موسسه حضرت معصومه (س ) چاپ اول شعبان ۱۴۱۹ هـ ق ) ص .۶۳۳

(۶ ) مجلسی بحار الانوار(دار احیا التراث العربیه بیروت چاپ سوم ۱۴۰۳ هـ ق ) ج ۵۲ ص ۱۳۳ ح .۲۶

(۷ ) همان ص ۱۳۰ ح .۲۶

(۸ ) نهج الفصاحه (سازمان انتشارات جاوید ۱۳۶۲ ) مترجم ابوالقاسم پاینده .

(۹ ) شیخ صدوق كمال الدین و تمام النعمه (انتشارات اسلامی ) تصحیح علی اكبر غفاری ج ۲ باب ۳۶ ص ۳۷۷ ح .۱

(۱۰ ) النعمانی بوزنیب الغیبه (انوار الهدی چاپ اول ۱۴۲۲ هـ ق ) ص .۲۰۷

(۱۱ ) حكیمی محمد عصر زندگی (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی چاپ پنجم ۱۳۸۱ هـ ش ) ص ۲۸۸ به نقل از مكیال المكارم ج ۲ ص .۴۲۴

(۱۲ ) منظور از مبانی انتظار عوامل و مولفه هایی است كه حالت انتظار را در انسان ایجاد و یا تقویت می كنند.

(۱۳ ) بیان مشكلات پیشرفت علوم طبیعی و صنعت بیانگر این مطلب نیست كه اسلام با پیشرفت علم و صنعت مخالف است بلكه در آموزه دینی اسلام به طور شگفت انگیزی به تحصیل و ترویج و پیشرفت علم توصیه شده است سخن ما این است كه این نوع پیشرفت ها چون همراه با تعهد نیست و همانطور كه در ابتدای این گفتار اشاره نمودیم به منبع فیض الهی متصل نیستند موجب بدبختی و سرخوردگی انسان ها شده اند و بشر در این زمینه به بن بست رسیده .

(۱۴ ) ایشان معتقد است كه تا كنون دو انقلاب كشاورزی و صنعتی تحول عظیمی در جهان ایجاد كرده و موج سوم كه انقلاب الكترونیكی و فراصنعتی است در راه است .

(۱۵ ) مجله انتظار ج ۳ ص ۹۹ به نقل از كتاب به سوی تمدن جدید تافلر محمدرضا جعفری .

(۱۶ ) بحار الانوار ج ۵۲ ص ۲۹۱ (چاپ اسلامیه تهران ۱۳۸۴ هـ ق ) .

(۱۷ )بحار الانوار چاپ اسلامیه تهران ۱۳۸۴ ج ۵۱ ص ۱۰۱ روایت .۳۸

(۱۸ ) پل لانژون فیزیكدان مشهور می گوید :

« چمدانم را روی میز حركتی بدهم این حركت در همه ی كهكشانهای اثری خواهد گذاشت شدت ارتباط میان اجزای طبیعت به حدی است كه شما باید از نظر علمی بپذیرید » . حیدری عزیز الله مهدی تجسم امید و نجات (انتشارات مسجد مقدس جمكران چاپ اول ۱۳۸۰ هـ ش ) به نقل از شرح نهج البلاغه علامه جعفری ج ۲ ص .۹۵

(۱۹ ) برای مطالعه در این زمینه می توانید به كتب النجم الثاقب علامه نوری باب هفتم عنایات حضرت مهدی به علما و طلاب عبدالرحمن باقی زاده سیمای آفتاب حبیب الله طاهری عبقری الحسان و... مراجعه كنید.

(۲۰ ) انبیا.۱۰۵

(۲۱ )قال الصادق (علیه السلام ) : « والله لانا ارحم بكم منكم بانفسكم » به خدا سوگند من از خودتان به شما مهربانترم محمد باقر مجلسی بحار الانوار(چاپ اسلامیه تهران ۱۳۸۴ ) ج ۴۷ ص ۳۴۳ روایت .۳۳

(۲۲ ) محمد باقر مجلسی بحار الانوار ج ۵۲ ص ۱۲۳ (چاپ اسلامیه تهران ۱۳۸۴ هـ ق ) .

---