ویتیلیگو از لی توماس تا جکو

لکه های سفید پوستی در سراسر بدن علامت مشخصه بیماری ویتیلیگو است که هنوز علت قطعی آن مشخص نیست

لی‌توماس، تهیه‌کننده و مجری سیاه‌پوست یک برنامه تلویزیونی در یکی از کانال‌های پربیننده آمریکاست. چند سال پیش او ناگهان متوجه شد که پوستش در حال تغییر رنگ است. برای کسانی که در صنعت تلویزیون و سینما کار می‌کنند، به خصوص در آمریکا، تغییر دادن چهره ظاهری چیز عجیبی نیست، به خصوص اگر این تغییر، عوض شدن رنگ پوست باشد؛ کاری که هر سال با نزدیک شدن تابستان، عده زیادی در زیر نور آفتاب یا سالن‌های سولاریوم انجام می‌دهند. اما اوضاع لی‌توماس، کاملا متفاوت بود. این تغییر رنگ برای او به صورت مقطعی در حال به وجود آمدن بود. او ناگهان متوجه شد روی پوست صورت و گردنش لکه‌های بزرگ سفید رنگی به وجود آمده است. با مراجعه به متخصصان پوست، به او گفته شد که «بیماری ویتیلیگو» به سراغ او آمده است.

● اعتصاب رنگ سفید

ویتیلیگو یک بیماری پوستی است که چندان شایع نیست و فقط نیم تا یک درصد مردم جهان را گرفتار می‌کند. لکه‌های سفید پوستی در سراسر بدن علامت مشخصه این بیماری است که گفته می‌شود هنوز علت واقعی آن مشخص نشده است. این لکه‌های سفید به این دلیل به وجود می‌آیند که ملانوسیت‌ها، سلول‌های رنگدانه‌ای پوست که وظیفه تولید ملانین را بر عهده دارند، ناگهان فعالیت خود را متوقف می‌کنند یا از بین می‌روند. این سلو‌ل‌ها همان‌هایی هستند که در برابر نور آفتاب یا اشعه‌ ماورای بنفش سبب برنزه شدن پوست می‌شوند و می‌توان حدس زد که با تخریب این سلول‌ها، مسیر برنزه شدن برعکس طی می‌شود. هنوز علت اصلی این مساله مشخص نیست اما ژنتیک، عوامل محیطی و از همه مهم‌تر مشکلات خوددایمنی به عنوان علل احتمالی این بیماری معرفی می‌شوند. در این میان، سهم مشکلات خود ایمنی از همه بیشتر است چون تحقیقات نشان داده است که حداقل ۳۰ درصد افراد مبتلا به ویتیلیگو، یک بیماری خودایمنی یا اتوایمیون هم دارند.

به غیر از سه عامل فوق، مشکلات التهابی و کم‌کاری یا پرکاری تیروئید هم ارتباط نزدیکی با این مشکل پوستی دارند و زمینه ارثی هم برای بسیاری از این بیماران مطرح است.

● ویتیلیگو با پوست چه می‌کند؟

ویتیلیگو خود را با از بین رفتن رنگدانه‌ها در جاهای خاصی از بدن نشان می‌دهد. زیربغل، کشاله‌ران، دور لب‌ها و بینی، دور چشم، پشت دست‌ها، زانو و حفره میان ساعد و بازو، از نقاط شایعی هستند که درگیر می‌شوند. لکه‌ها بیشتر به صورت قرینه در دو طرف بدن به وجود می‌آیند. اگر چه در انواع منتشر و یا یک طرفه بیماری ممکن است، هر جایی از بدن و به طور غیرقرینه درگیر شود.

درگیر شدن پوست سر موجب می‌شود تا موها در ناحیه مبتلا رنگ خود را از دست بدهند و سفید بشوند. این مساله یکی از شایع‌ترین علت‌های سفید شدن ناگهانی و منطقه‌ای مو به حساب می‌آید.

● بیماری جوانان

بیماران مبتلا به ویتیلیگو برخلاف بسیاری از بیماری‌های اتوایمیون سن و نژاد خاصی ندارند. زن و مرد هر دو به یک اندازه در معرض ابتلا هستند. اما گفته می‌شود دهه دوم زندگی شایع‌ترین زمان برای به وجود آمدن این لکه‌های سفید است و ۵۰ درصد بیماران اغلب زیر ۲۵ سال سن دارند.

برای مثال، بقیه بیماران خودایمنی و کسانی که بیشتر در معرض استرس و ناراحتی‌های روحی و همچنین بیماری‌های التهابی هستند بیشتر احتمال دارد دچار ویتیلیگو شوند. برای بیماران مبتلا هم این شرایط وضعیت بیماری را بدتر می‌کند و موجب بزرگ‌تر شدن لکه‌ها و یا به وجود آمدن لکه‌های جدید می‌شود.

● لامپ‌ها روشن!

درمان‌های موجود درباره این بیماری بیشتر حمایتی است و گاه پزشکان درباره لکه‌های کوچک استفاده از مواد آرایشی را پیشنهاد می‌کنند. اما درباره لکه‌های بزرگ‌تر گفته می‌شود که اگر زود تشخیص داده شوند، ممکن است بتوان با استفاده از کرم‌های موضعی حاوی کورتون تا حدودی سلو‌های ملانوسیت را به فعالیت طبیعی بازگرداند.

موثرترین درمان شناخته شده برای این بیماری استفاده از داروی «متوکسی سورالن» و بقیه ترکیبات آن و تاباندن اشعه ماورای بنفش به پوست مبتلاست. این کار باید کاملا تحت نظارت پزشک متخصص پوست انجام بگیرد چون مواجهه بیش از اندازه با این اشعه ممکن است آسیب‌های جبران‌ناپذیری به پوست وارد کند. درباره کسانی که لکه‌های کوچک دارند که مدت‌هاست اندازه آن ثابت است و تغییر نمی‌کند و مشکل ایمنی خاصی ندارند، می‌توان از روش جراحی و پیوند پوست استفاده کرد. برای این کار پوست قسمت مبتلا جدا می‌شود و از قسمت‌های سالم بدن پوست پیوندی تهیه و به محل ضایعه پیوند می‌شود.

اغلب این درمان‌ها، درمان‌های قطعی بیماری نیستند. اما بیماران باید به یاد داشته باشند که ممکن است این لکه خود به خود کوچک و محو نشوند. احتمال دیگری که وجود دارد، این است که لکه آن‌قدر گسترش پیدا کند که تمام پوست یک رنگ و سفید شود. مشابه این اتفاق به عنوان یک روش درمانی هم استفاده می‌شود که با داروهای خاص تمام بدن را اپیگمانته می‌کنند و همه پوست سفید می‌شود. این روش اغلب زیاد انجام نمی‌شود چون احتمال عوارض جانبی آن زیاد‌تر از روش‌های دیگر است. از آنجایی که این لکه‌ها بیشتر در نواحی آشکار به وجود می‌آیند و مشکلاتی برای وضعیت ظاهری بیماران را موجب می‌شوند، بیماران اغلب در معرض افسردگی ناشی از این مشکل هستند. به همین دلیل باید پزشک اقدامات لازم درباره این مساله را هم در نظر بگیرد.

لی‌توماس، مجری تلویزیونی، مدت‌ها است که با بیماری خود کنار آمده است. شبکه تلویزیونی که وی در آن کار می‌کند یک برنامه مستند درباره بیماری و روند درمان و همچنین زندگی او همراه با ویتیلیگو ساخته است. او خود یک کتاب درباره خاطراتش از این بیماری با عنوان «سفید شدن» نوشته است که در آن توضیح داده هر روز حدود نیم ساعت خودش با استفاده از مواد آرایشی لکه‌هایش را می‌پوشاند و سیاه‌پوستی است که به ناچار در حال سفید شدن است. این مساله رسانه‌ها را دوباره به یاد جنجال سفید شدن مایکل‌جکسون یا جکو، خواننده پرحاشیه آمریکایی انداخت که ادعا کرده است به علت ابتلا به ویتیلیگو، روش درمانی دپیگمانتاسیون یا سفید شدن سراسر بدن را انتخاب کرده است و از اواخر دهه ۸۰ به طور رسمی سفید پوست شد. مایکل جکسون در سال ۱۹۹۳ در برنامه اوپرا وینفری اعتراف کرد که از اوایل دهه ۸۰ مبتلا به این بیماری است و با بزرگ‌تر شدن لکه‌ها، تصمیم به سفید شدن گرفته است.

به علاوه، هنرپیشه‌ها و مجری‌های زیادی در هالیوود گرفتار این مشکل هستند که جان‌هنسن کمدین و راک‌همر، هنرپیشه سریال‌های تلویزیونی جزو این گروه هستند.

۱) مهم‌ترین نکته درباره بیماری‌های اتوایمیون، حفظ سلامت فردی و دوری از استرس است. این مساله در مورد ویتیلیگو اهمیت بیشتری دارد.

۲) در ویتیلیگو فقط رنگ پوست از بین نمی‌رود بلکه پوست شکننده‌تر می‌شود و در معرض آسیب‌ بیشتری قرار می‌‌گیرد. این مساله درباره آسیب‌هایی مانند آفتاب‌سوختگی و یا مشکلات عفونی پوست رایج‌تر است.

۳) به علت از بین رفتن ملانوسیت‌ها، بیماران باید به یاد داشته باشند که حتی در محیط‌های بسته و یا در هوای ابری هم از ضدآفتاب استفاده کنند.

۴) بررسی‌ها نشان داده است که آسیب‌های خفیف و مالش‌های مداوم می‌توانند سبب بزرگ‌تر شدن لکه‌ شوند. این وضعیت در بیمارانی که به خاطر پوشیدن کفش‌های تنگ، دچار لکه‌های ویتیلیگو دور قوزک پا شده‌اند قابل مشاهده است. زانوها و آرنج‌ هم به همین دلیل مبتلا می‌شوند.

۵) زخم‌های کوچک، برش‌های خفیف و یا له شدن پوست به هر دلیلی می‌تواند موجب شود پس از خوب شدن پوست منطقه آسیب‌دیده رنگ خود را از دست بدهد. به همین دلیل باید مراقب آنها بود.

۶) افراد دچار ویتیلیگو حتما باید از نظر وجود مشکلات خودایمنی دیگر هم تحت بررسی قرار بگیرند.

۷) حساسیت به نور، یووئیت یا التهاب شبکیه چشم از عوارض این بیماری است که باید آنها را هم حتما درمان کرد.

۸) در کنار همه نکات فوق، کنار آمدن با بیماری و دوری از افسردگی مساله مهمی است که سبب بهتر شدن کیفیت زندگی بیمار می‌شود. این کار را می‌توان با مشاوره با روان‌پزشک و همچنین به دست آوردن اطلاعات درباره بیماری انجام داد.