مدرسه رفتن, آمادگی روانی می خواهد

توصیه های پروین ناظمی به والدین کلاس اولی ها

همه ما خاطرات روزهای اول مدرسه‌مان، به ویژه اولین سال مدرسه‌ای شدنمان را به یاد داریم؛ اینکه چگونه صبح اول مهر از خواب بیدار شدیم، صبحانه خوردیم، لباس‌های نو پوشیدیم و دست در دست بزرگ‌ترهایمان به مدرسه رفتیم...

بعضی‌هامان عاشق مدرسه بودیم و بعضی‌هامان با اشک به مدرسه پا گذاشتیم چون طاقت جدایی از پدر و مادرمان را نداشتیم. هنوز هم تعداد زیادی از دانش‌آموزان، روز اول مدرسه را با گریه و ترس از تنهایی آغاز می‌کنند اما واقعا چطور می‌توانیم کودکمان را برای ورود به مدرسه آماده کنیم؟ پروین ناظمی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه آزاد، به این سوال پاسخ می‌دهد.

▪ خانم دکتر! چرا بعضی از کلاس اولی‌ها به محض ورود به مدرسه گریه می‌کنند؟

ـ اکثر کودکان هنگام جدایی از والدین، درجه‌هایی از اضطراب و ناراحتی را نشان می‌دهند که این موضوع هم برای کودک و هم برای والدین او دردناک است. البته در مرحله‌ای از سن کودک، این ترس و اضطراب یک پدیده رشدی طبیعی است. مثلا اولین روز مدرسه برای بسیاری از بچه‌ها با ترس جدایی از والدین و ورود به محیطی جدید همراه است و همین ترس‌ها است که باعث اشک ریختن کودک در اولین روز‌های ورود به مدرسه می‌شود. البته جای هیچ نگرانی نیست چرا که پس از گذشت چند روز این مشکل برطرف خواهد شد.

▪ والدین چگونه می‌توانند کودکشان را برای ورود به مدرسه آماده کنند؟

ـ خانواده اولین بستر و عامل رشد و پرورش قوای مختلف کودک به حساب می‌آید. پدر و مادر با روش‌های تربیتی و ارتباطی خود شرایط و مقدمات پرورش استعدادهای درونی کودک را فراهم می‌کنند و هرچه خود را بیشتر به توانایی‌ها و مهارت‌های لازم برای فرزندپروری تجهیز کرده باشند بهتر و موثرتر از عهده این امر برخواهند آمد. ورود به مدرسه نیز نه تنها آمادگی کودک، بلکه آمادگی پدر و مادر را نیز طلب می‌کند؛ یعنی والدین آماده قادر به ایجاد آمادگی در کودک هستند.

▪ این آمادگی‌ها چگونه باید ایجاد شود؟

ـ آمادگی جدا شدن، چه قبل از مدرسه و چه بعد از مدرسه، باید بین پدر و مادر و کودک ایجاد شود. یعنی پدر و مادر با آموختن مهارت‌هایی به فرزندشان این اعتماد به نفس را در او ایجاد می‌کنند که کودک بتواند ساعاتی دور از والدین باشد و این تجربه را کسب کند که عدم حضور یا خروج آنها از خانه برای ساعاتی، نه تنها اتفاقی ایجاد نمی‌کند که شاید بعد از آن به بهتر شدن روابط میان آنها نیز منجر بشود. به همین دلیل روان‌شناسان توصیه می‌کنند که باید کودک را قبل از سنین ورود به مدرسه در زمان‌هایی کوتاه به مراقب جدید یا مهدکودک بسپارید یا به بهانه خرید برای مدت کوتاهی بیرون بروید تا کودک تنهایی و جدایی از مادر را تجربه کند. در عین حال، می‌توانید از تجربیات خوب زمان تحصیل‌تان برای کودک بگویید تا از مدرسه تصویر مثبتی در ذهنش بسازد. از طرفی، اجازه دهید تا کودک شما بداند که می‌فهمید چقدر سخت است که انسان از کسی که تا این حد دوستش دارد جدا شود اما زیاد با او همدردی و دلسوزی نکنید.

▪ هنگام ترک کودک، چه؟ رفتارمان در این شرایط چگونه باید باشد؟

ـ هنگام ترک کودک باید او را ببوسید و نوازش کوتاهی کنید و با خوشرویی از او خداحافظی کنید. البته مراسم خداحافظی و ترک کودک را خیلی طولانی نکنید. بر احساسات دلسوزانه خود غلبه کنید و چند بار نروید و برگردید اما پس از بردن کودک به مهد یا مدرسه مدتی آنجا بمانید، سپس کودک را با معلم یا دانش‌آموزان تنها بگذارید و به خانه برگردید. در عین حال، فراموش نکنید که دزدکی و یواشکی ترک کردن کودک بزرگ‌ترین اشتباه است. اگر هم کودک تحت هیچ شرایطی حاضر نشد روز دوم مدرسه برود، برای او فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی فراهم نکنید.

▪ چه توصیه‌ای به والدین بچه‌های کلاس‌اولی دارید تا کودکشان را از لحاظ روانی برای ورود به مدرسه آماده کنند؟

ـ کودک را از شرایطی که ایجاد نگرانی می‌کند، دور کنید و بدانید که با برخورد آرام، منطقی و خالی از ترس شما با مدرسه، کودک شما نیز با آرامش بیشتری موقعیت جدید را می‌پذیرد. در عین حال، یادگیری را امری شیرین و لذت‌بخش نشان دهید. پدر و مادری که با فراگرفتن چیزی جدید شاد و خوشحال می‌شوند و این شادی را در محیط خانه نشان می‌دهند در واقع به کودک می‌آموزند که یادگیری و کشف همه را خوشحال می‌کند و اصولا امری جذاب و خوشایند است. کارهای ساده خانه را انتخاب کرده و انجام آن را به عهده کودک بگذارید و موقعیتی فراهم کنید تا کودک بتواند با موفقیت آن کار را به سرانجام برساند. این کار علاوه بر ایجاد حس مسوولیت، اعتماد به نفس و انگیزه کودک را برای پیگیری و انجام کارهایی که به عهده او گذاشته می‌شود بالا می‌برد. توجه داشته باشید که برای ایجاد عادت مطالعه در کودک هیچ چیزی موثرتر از وجود پدر و مادری نیست که در حضور و همراه با کودک مطالعه می‌کنند و مطالعه را امری لذت‌بخش نشان می‌دهند. با کودکان‌تان صحبت کنید و به صحبت‌های آنها گوش دهید. برای کودک قصه بخوانید و در مورد آن به گفت‌وگوی دوطرفه بنشینید. با این کار مهارت کودکتان را در نشستن، گوش دادن، صحبت کردن و دقت و تمرکز افزایش می‌دهید.

▪ حالا اگر همه این کارها را انجام دادیم و باز هم کودکمان رغبتی برای رفتن به مدرسه پیدا نکرد، چه؟

ـ اگر پس از گذشت ۲ هفته کودک هنوز آرام نگرفته است و مشکلات هنگام جدایی ادامه دارد یا صبح‌ها قبل از جداشدن از مادر و رفتن به مهدکودک یا مدرسه ناراحتی‌های جسمی مکرر مانند سردرد، دل‌درد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، تپش قلب و... دارد، حتما باید مشاوره تخصصی‌تر دریافت کند؛ چرا که اضطراب جدایی به سال‌های ابتدایی مدرسه کشیده شده و با فعالیت‌های متناسب رشدی و سنی کودک تداخل می‌کند. البته همان‌طور که گفتم اکثر کودکان تنها پس از گذشت چند روز از آغاز مدرسه با محیط جدید آشنا می‌شوند و مشکلی نخواهند داشت.

▪ حرف آخر؟

ـ ـفراموش نکنید که اضافه شدن فعالیت‌های مدرسه نباید به حذف دیگر نیازهای کودک مثل بازی، گردش یا تماشای تلویزیون منجر شود؛ بلکه انجام تکالیف مدرسه باید در کنار سایر نیازها و علایق کودک برنامه‌ریزی شود و این برنامه را شرایط و وضعیت داخل خانواده شما مشخص می‌کند و هیچ برنامه ثابت و قطعی در این مورد وجود ندارد. به فرزندتان اطمینان دهید که در زمان‌هایی که او در خانه نیست اتفاق خاص و جذابی در خانه نمی‌افتد. در این صورت فرزندتان با خیال راحت‌تر ساعت‌های حضور در مدرسه را می‌پذیرد. در کنار همه این نکات، روز اول مدرسه را به روزی خاص برای او تبدیل کنید. برنامه‌هایی ترتیب دهید که کودک به آن علاقه ویژه‌ای دارد یا کار جذابی که تا به حال انجام نداده است، برایش برنامه‌ریزی کنید. داشتن خاطره خوش از رفتن به مدرسه مهم‌ترین تجربه‌ای است که باید به دنبال ایجاد آن باشید.

محبوبه رحیمی