قبله اول مسلمانان از منظر تاریخ

سرزمین فلسطین که در گذشته به آن کنعان می گفتند, با مساحت ۲۵ هزار کیلومتر مربع در ساحل شرقی دریای مدیترانه و در همسایگی کشورهای مصر, سوریه, اردن و لبنان قرار دارد فلسطین سرزمین حاصلخیزی است و از آب و هوای معتدلی برخوردار است و محل ظهور پیامبران بزرگ الهی همچون حضرت عیسی ع و موسی ع و محل عبور و سکونت حضرت ابراهیم ع بوده است

سرزمین فلسطین که در گذشته به آن کنعان می‌گفتند، با مساحت ۲۵ هزار کیلومتر مربع در ساحل شرقی دریای مدیترانه و در همسایگی کشورهای مصر، سوریه، اردن و لبنان قرار دارد. فلسطین سرزمین حاصلخیزی است و از آب و هوای معتدلی برخوردار است و محل ظهور پیامبران بزرگ الهی همچون حضرت عیسی(ع) و موسی(ع) و محل عبور و سکونت حضرت ابراهیم(ع) بوده است.

بی‌شک یکی از مهم‌ترین مناطق فلسطین، بیت‌المقدس است. شهر بیت‌المقدس بر فراز یک تپه بنا شده و از مکان‌های مهم فلسطین است و کوه صهیون و کوه زیتون از شرق و غرب آن را احاطه کرده است. بنا بر شواهد باستان‌شناسی، سابقه حیات بشر در منطقه بیت‌المقدس به دوره نخست از دوران چهارم زمین‌شناسی برمی‌گردد.

در طول ادوار تاریخ از نام‌های مختلفی برای این شهر یاد شده است. از اولین نام‌های این شهر یُبوس است، زیرا عرب‌های کنعانی، قدیمی‌ترین ساکنان صاحب تمدن این ناحیه بودند و مشهورترین قبیله آنها (یبوسان) بود که در این منطقه ساکن شده و آنجا را بنا کردند. دیگر نام‌های این شهر عبارتند از: کادش، سالم، سالیم، صهیون (شهر داوود)، اوروسالیم، اورشلیم، قدس، بیت‌المقدس، ایلیا (از آن جهت که مؤسس آن ایلیا بن ارم بن سام بن نوح بود!) نام‌های دیگری هم مثل شهر عدالت، شهر زیبا، شهر امین، شهر مقدس، کوه معبد، شهر خدا و معبد یا شهر هم داشته است. در متون مذهبی حدود ۲۰ نام مختلف برای این شهر آمده و در قرآن کریم به نام‌های القریه، الارض المبارکه، الزیتون و الساهره گفته شده است.

● اهمیت قدس برای مسلمانان

قدس از دیدگاه اسلام از جایگاه دینی قابل توجهی برخوردار است و تمام گروه‌ها، مذاهب و رویکردهای اسلامی بر این امر اتفاق نظر دارند. پس جای هیچ شگفتی نیست اگر تمام مسلمانان دفاع از قدس، غیرت نسبت به آن، پاسداری از حریم و مقدساتش، قربانی کردن جان و مال در راه حمایت از آن و دفع متجاوزان را بر خود واجب بدانند. قدس بنا به دلایلی برای مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردار است که برخی از آنها عبارتند از:

● قدس، قبله اول مسلمانان

اولین چیزی که در مورد قدس در احساس و حافظه مسلمانان و اندیشه دینی آنها نقش بسته است، این که پیامبر (ص) و اصحاب از زمان واجب شدن نماز در شب اسرا و معراج، در سال دهم بعثت ـ سه سال قبل از هجرت ـ تا ۱۶ ماه بعد از هجرتشان رو به آن نماز می‌خواندند. تا این که طبق آیه ۱۵۰ سوره بقره، خداوند دستور داد به جانب کعبه یا مسجدالحرام رو کنند. در مدینه منوره نشانه بارزی باقی مانده است که بر این مسأله تأکید دارد. آن اثر مسجد ذوقبلتین است؛ مسجدی که مسلمانان در آن نمازی را اقامه کردند که قسمتی از آن رو به قدس و قسمت دیگرش رو به مکه بود.

● قدس، سرزمین إسرا و معراج

دومین تصویر از قدس که در شعور مسلمانان نقش بسته است این که خداوند آن را پایان سفر زمینی و آغاز سفر آسمانی معراج پیامبر قرار داده است. خداوند این گونه اراده فرمود که سفر زمینی و شبانه پیامبر از مکه و از مسجد الحرام آغاز شده و در مسجدالأقصی پایان یابد و این مسأله هم بیهوده و تصادفی نبوده است. بلکه تدبیر و حکمت خداوندی این گونه اقتضا کرده است که خاتم رسولان و انبیا در آنجا با پیامبران گرامی دیدار کرده و نماز را به امامت برای آنها اقامه کند.

● قدس، سومین شهر مقدس

در اسلام قدس، سومین شهر مقدس به شمار می‌آید. اولین شهر مقدس، مکه است که خداوند آن را به وجود مسجدالحرام مشرف نموده است. دومی مدینه منوره است که مسجدالنبی در آن قرار داشته و مرقد پیامبر اسلام را هم در خود جای داده است. سومی هم قدس یا بیت‌المقدس است که خداوند آن را به وسیله مسجدالاقصی مورد تکریم قرار داده است. اسلام مسجدالاقصی را سومین مسجد بزرگ در اسلام قرار داده است و به تبع این، قدس را هم به دو شهر بزرگ اسلام (مکه و مدینه) پیوند داده است؛ با این کار خواسته است اصل مهمی از اصول خود را معین کند: اسلام برای ساختن آمده است نه برای ویران کردن و برای کامل کردن نازل شده نه برای درهم شکستن. قدس سرزمین نبوت‌هاست و مسلمانان به پیامبران و انبیای خداوند سزاوارترند همچنان که پیامبر به یهودی‌های مدینه فرمود: ما از شما به موسی سزاوارتریم.

● هویت اسلامی

افزون بر مسأله قداست و پایگاه ممتاز بیت‏المقدس در منابع اصیل اسلامی، آنچه در شرایط کنونی مسأله فلسطین را برای جهان اسلام از اهمیت ویژه‏ای برخوردار نموده، موضوع اشغال آن به وسیله صهیونیسم و استکبار جهانی و رویارویی جهان غرب با جهان اسلام است. به گونه‏ای که اشغال فلسطین، هرگز اشغال یک سرزمین و یک کشور نیست؛ بلکه ایجاد یک کانون استعماری ضداسلامی در جهت نابودی جهان اسلام و جلوگیری از شکل‏گیری مجدد تمدن اسلامی است. از این رو قضیه فلسطین علاوه بر بعد دینی، با استقلال، امنیت و منافع ملی سایر کشورهای اسلامی نیز شدیداً در ارتباط است.

حسین خلیلی