شرایط روزه

ناتوانی از گرفتن روزه و قضای آن به مجرد ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضای روزه نمی شود, بلكه قضای روزه های ماه رمضان كه از او فوت شده, بر وی واجب است

●شرایط وجوب و صحت روزه

س: دختری كه به سن تكلیف رسیده ولی به علت ضعف جسمانی توانائی روزه گرفتن ندارد، و بعد از ماه مبارك رمضان هم نمی‏تواند قضای آن را بجا آورد تا اینكه ماه رمضان سال بعد فرا می‏رسد، چه حكمی دارد؟

ج: ناتوانی از گرفتن روزه و قضای آن به مجرد ضعف و عدم قدرت موجب سقوط قضای روزه نمی‏شود، بلكه قضای روزه ‏های ماه رمضان كه از او فوت شده، بر وی واجب است.

س: دخترانی كه تازه به سن تكلیف رسیده‏ اند و روزه گرفتن بر آنها مقداری مشكل است، چه حكمی دارند؟ آیا سن بلوغ شرعی دختران اكمال نه سال قمری است؟

ج: بنا بر نظر مشهور، بلوغ شرعی دختران همان تكمیل نه سال قمری است كه در این هنگام روزه بر آنها واجب است و ترك آن به مجرد بعضی از عذرها جایز نیست، ولی اگر روزه گرفتن به آنها در بین روز آسیب برساند و یا موجب مشقت آنها شود، افطار برای آنها جایز است.

س: من زمان دقیق رسیدن به سن تكلیف خود را نمی‏دانم، از جناب عالی خواهشمندم بیان فرمائید كه از چه زمانی قضای نماز و روزه بر من واجب است؟ و آیا كفاره روزه بر من واجب است یا به علت جهل به مسئله قضای آن كفایت می‏كند؟

ج: فقط قضای آن مقدار از نمازها و روزه‏ ها كه یقین به فوت آن بعد از رسیدن به سن قطعی تكلیف شرعی دارید، بر شما واجب است، و در مورد روزه اگر بعد از رسیدن قطعی به سن تكلیف عمدا افطار كرده باشید، علاوه برقضا كفاره هم واجب است.

س: اگر دختر نه ساله‏ای كه روزه بر او واجب شده، به دلیل دشواری، روزه‏ اش را افطار نماید، آیا قضا بر او واجب است یا خیر؟

ج: قضای روزه‏ هائی كه از ماه رمضان افطار كرده بر او واجب است.

س: اگر فردی بخاطر عذری قوی، پنجاه درصد احتمال دهد كه روزه بر او واجب نیست و به همین دلیل روزه نگیرد، ولی بعدا معلوم شود كه روزه بر او واجب بوده، از جهت قضا و كفاره چه حكمی دارد؟

ج: اگر افطار عمدی روزه ماه مبارك رمضان به مجرد احتمال عدم وجوب روزه بر وی باشد، در فرض سؤال بر او علاوه بر قضا كفاره هم واجب است. بله، اگر افطار به علت ترس از ضرر باشد و ترس هم منشأ عقلائی داشته باشد، كفاره واجب نیست ولی قضا بر او واجب است.

س: شخصی مشغول انجام خدمت سربازی است و به علت مسافرت و حضور در محل خدمت، نمی‏تواند روزه ماه رمضان سال گذشته را بگیرد، و هنگام حلول ماه رمضان امسال نیز در محل خدمت است و احتمال دارد كه باز هم نتواند روزه بگیرد، آیا اگر پس از پایان دوره خدمت سربازی بخواهد روزه این دو ماه را قضا نماید، كفاره هم بر او واجب است یا خیر؟

ج: كسی كه بر اثر عذر مسافرت، روزه ماه رمضان از او فوت شده و آن عذر تا ماه رمضان سال آینده استمرار داشته، فقط قضای آن بر او واجب است و كفاره تأخیر واجب نیست.

س: اگر شخصی بخواهد قبل از زوال به محل اقامتش برسد، ولی در راه بخاطر پیشامد حادثه ‏ای نتواند در زمان معین به مقصد برسد، آیا روزه او اشكال دارد؟ و آیا كفاره بر او واجب است یا اینكه باید فقط قضای روزه آن روز را بجا آورد؟

ج: روزه اش در سفر صحیح نیست و بر او فقط قضای روزه آن روزی كه پیش از ظهر به محل اقامتش نرسیده واجب است و كفاره‏ای ندارد.

س: اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانی در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بكشد، مهماندار و خلبان هواپیما برای حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند، در این صورت آیا در ماه مبارك رمضان، كفاره و قضای روزه بر آنها واجب می‏شود؟

ج: اگر روزه برای آنها ضرر داشته باشد، جایز است با نوشیدن آب افطار نمایند و قضای آن را بجا آورند و در این حالت كفاره بر آنها واجب نیست.

س: كسی كه با پوشیدن لباس مخصوص (مانند لباس غواصی) بدون اینكه بدنش خیس شود در آب فرو رود، روزه‏ اش چه حكمی دارد؟

ج: اگر لباس به سر او چسبیده باشد، صحت روزه ‏اش محل اشكال است و بنا بر احتیاط وجوبی قضای آن لازم است.

س: آیا مسافرت عمدی در ماه رمضان به قصد افطار و فرار از روزه گرفتن، جایز است؟

ج: مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، و در صورت مسافرت ولو اینكه برای فرار از روزه باشد، افطار بر او واجب است.

س: شخصی كه روزه واجب بر عهده ‏اش است و قصد دارد آن را بگیرد ولی بر اثر پیشامدی نتواند روزه بگیرد مثلا بعد از طلوع خورشید آماده مسافرت شد و به سفر رفت و بعد از ظهر برگشت و در بین راه هم مرتكب هیچیك از مفطرات نشد، ولی وقت نیت روزه واجب از وی فوت شد، و آن روز هم از روزهائی است كه روزه در آن مستحب است، آیا می‏تواند نیت روزه مستحبی كند یا خیر؟

ج: اگر قضای روزه ماه رمضان بر ذمه ‏اش باشد، نیت روزه مستحبی حتی بعد از فوت وقت نیت روزه واجب، از وی صحیح نیست.

س: من معتاد به سیگار هستم و در ماه مبارك رمضان هر چه تلاش می‏كنم كه تندخو نباشم نمی‏توانم و همین باعث ناراحتی زیاد افراد خانواده‏ ام شده است و خودم هم از وضعیت دشوارم رنج می‏برم، تكلیف من چیست؟

ج: روزه ماه مبارك رمضان بر شما واجب است و جایز نیست در حال روزه سیگار بكشید، و نباید بدون دلیل با دیگران تند برخورد كنید.

●بیماری و منع پزشك‏

س: بعضی از پزشكان كه به مسائل شرعی ملتزم نیستند، بیماران را از روزه گرفتن به دلیل ضرر داشتن منع می‏كنند، آیا گفته این پزشكان حجت است یا خیر؟

ج: اگر پزشك امین نباشد و گفته او هم اطمینان آور نباشد و باعث خوف ضرر نشود، گفته او اعتباری ندارد.

س: مادرم تقریبا سیزده سال بیمار بود و به همین دلیل نمی‏توانست روزه بگیرد. من دقیقا اطلاع دارم كه علت روزه نگرفتن او احتیاج به مصرف دارو بوده است، امیدواریم ما را راهنمائی فرمائید كه آیا قضای روزه‏ ها بر او واجب است؟

ج: اگر عدم توانائی او از روزه گرفتن بر اثر بیماری بوده، قضا ندارد.

س: من بر اثر ضعف جسمانی از ابتدای سن بلوغ تا دوازده سالگی روزه نگرفته‏ ام، در حال حاضر چه تكلیفی دارم؟

ج: واجب است، روزه‏ هائی را كه در ماه مبارك رمضان با اینكه به سنّ تكلیف رسیده بودید نگرفته‏ اید، قضا كنید، و اگر افطار روزه ماه رمضان عمدی و اختیاری و بدون عذر شرعی بوده، كفاره هم بر شما واجب است.

س: چشم پزشك مرا از روزه گرفتن منع كرده و گفته است كه به علت ناراحتی چشم به هیچ وجه نباید روزه بگیرم ولی من به گفته او توجه نكرده و شروع به روزه گرفتن كردم كه باعث بروز مشكلاتی برای من در اثنای ماه رمضان شد. بطوری كه در بعضی از روزها هنگام عصر احساس ناراحتی می‏كنم، لذا متحیر و مردد هستم بین اینكه روزه نگیرم و یا ناراحتی ام را تحمل كرده و روزه را تا غروب ادامه دهم. سؤال این است كه آیا اصولا روزه گرفتن بر من واجب است؟ و در روزهائی كه روزه می‏گیرم و نمی‏دانم قدرت ادامه آن را تا غروب دارم یا نه، آیا روزه ‏ام را ادامه دهم؟ و نیت من چگونه باید باشد؟

ج: اگر از گفته پزشك متدین و امین اطمینان حاصل كنید كه روزه برای چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید، روزه گرفتن برای شما واجب نبوده و بلكه جایز هم نیست، و با خوف ضرر نیت روزه صحیح نیست. و در صورت عدم خوف ضرر نیت روزه اشكال ندارد ولی صحت روزه متوقف بر این است كه برای شما واقعا ضرر نداشته باشد.

س: من از عینك طبی استفاده می‏كنم و در حال حاضر چشمانم بسیار ضعیف است. هنگامی كه به پزشك مراجعه كردم به من گفت اگر برای تقویت چشمانم تلاش نكنم، ضعیف‏تر خواهند شد، بنابراین اگر از روزه ماه رمضان معذور باشم، چه وظیفه ‏ای دارم؟

ج: اگر روزه برای چشمان شما ضرر دارد، واجب نیست روزه بگیرید، بلكه واجب است افطار كنید، و اگر بیماری شما تا ماه رمضان آینده استمرار پیدا كرد، قضاء روزه بر شما واجب نیست، ولی واجب است عوض هر روز یك مد طعام به فقیر بدهید.

س: مادرم به بیماری شدیدی مبتلاست و پدرم نیز از ضعف جسمانی رنج می‏برد و در عین حال هر دو روزه می‏گیرند كه گاهی مشخص است كه روزه باعث تشدید بیماری آنها می‏شود، تاكنون نتوانسته‏ ام آنها را قانع كنم كه لااقل هنگام شدت بیماری روزه نگیرند. خواهشمندیم ما را در مورد حكم روزه آنها راهنمائی فرمائید.

ج: ملاك تأثیر روزه در ایجاد بیماری یا تشدید آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن تشخیص خود روزه دار نسبت به خودش است و اگر بداند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد و در عین حال بخواهد روزه بگیرد روزه گرفتن برای وی حرام است.

س: در سال گذشته توسط پزشك متخصص موردعمل جراحی كلیه قرار گرفتم. وی مرا از گرفتن روزه تا آخر عمر منع نمود، ولی در حال حاضر هیچ مشكل و دردی احساس نمی‏كنم و حتی بطور طبیعی غذا می‏خورم وآب می‏نوشم و هیچیك از عوارض بیماری را هم حس نمی‏كنم، وظیفه من چیست؟

ج: اگر خود شما از ضرر روزه خوف ندارید و حجت شرعی هم بر آن ندارید، واجب است روزه ماه رمضان را بگیرید.

س: از آنجا كه مبتلایان به مرض قند مجبورند هر روز یك یا دو بار آمپول انسولین تزریق كنند و نباید در وعده‏ های غذائی آنها تأخیر و فاصله بیفتد زیرا باعث پایین آمدن میزان قند خون و در نتیجه نوعی تشنج و بیهوشی می‏شود، لذا گاهی پزشكان به آنها توصیه می‏كنند كه در روز چهار نوبت غذا بخورند، خواهشمندیم نظر شریف خود را درباره روزه این افراد بیان فرمائید.

ج: اگر بدانند خودداری از خوردن و آشامیدن از طلوع آفتاب تا غروب، به آنان ضرر می‏رساند یا خوف ضرر داشته ‏باشند، روزه گرفتن بر آنها واجب ‏نبوده ‏و بلكه ‏جایز نیست.

●مبطلات روزه و احكام آن

س: آیا اگر از دهان شخص روزه دار خون بیاید، روزه ‏اش باطل می‏شود؟

ج: روزه به سبب آن باطل نمی‏شود ولی واجب است از رسیدن خون به حلق جلوگیری كند.

س: نوعی داروی طبی برای اشخاص مبتلا به تنگی نفس شدید وجود دارد كه عبارت است از یك قوطی كه در آن مایع فشرده شده وجود دارد و با فشار دادن آن داروی مایع بصورت پودر گاز از طریق دهان وارد ریه شخص بیمار شده و موجب تسكین حال وی می‏گردد. گاهی بیمار مجبور می‏شود در یك روز چندین بار از آن استفاده كند، آیا با وجود استفاده از این دارو، روزه گرفتن جایز است؟ با توجه به اینكه بدون استفاده از آن روزه گرفتن غیرممكن و یا بسیار سخت خواهد بود.

ج: اگر ماده‏ ای كه از طریق دهان وارد ریه می‏شود، فقط هوا باشد، ضرری برای روزه ندارد، ولی اگر هوای فشرده شده همراه با دارویی هر چند بصورت گاز یا پودر باشد و وارد حلق شود صحت روزه محل اشكال است و باید از آن اجتناب شود، و اگر روزه گرفتن بدون آن دارو ممكن نباشد مگر با تحمل مشقت و سختی، استفاده از آن جایز خواهد بود.

س: من در بیشتر روزها آب دهانم با خونی كه از لثه ‏هایم می‏آید مخلوط می‏شود و گاهی نمی‏دانم آب دهانی كه فرو می‏برم همراه با خون است یا خیر؟ روزه ‏ام با این حال چه حكمی دارد؟ امیدوارم مرا راهنمایی فرمائید.

ج: اگر خون لثه در آب دهان مستهلك شود، محكوم به طهارت است و بلعیدن آن اشكال ندارد و مبطل روزه نیست، و همچنین در صورت شك در همراه بودن آب دهان با خون، فرو بردن آن اشكال ندارد و به صحت روزه ضرر نمی‏زند.

س: در یكی از روزهای ماه رمضان روزه گرفتم ولی دندانهایم را مسواك نزدم، و بدون اینكه باقیمانده غذاهای لابلای دندانها را عمدا ببلعم، خودبخود بلعیده شده است. آیا قضای روزه آن روز بر من واجب است؟

ج: اگر علم به وجود باقیمانده غذا در بین دندانهایتان و یا علم به رسیدن آن به حلق نداشته‏ اید و فرو رفتن آن هم عمدی و با التفات نبوده، چیزی در رابطه با روزه بر شما واجب نیست.

س: از لثه شخص روزه ‏داری خون زیادی خارج می‏شود، آیا روزه‏ اش باطل می‏شود؟ و آیا برای او ریختن آب با ظرف بر سرش جایز است؟

ج: با خروج خون از لثه تا آن را فرو نبرده است، روزه ‏اش باطل نمی‏شود، همچنین ریختن آب بر روی سر توسط ظرف و مانند آن به صحت روزه ضرر نمی‏رساند.

س: نظر شریف جنابعالی درباره تزریق آمپول توسط دندانپزشك و سایر تزریقات نسبت به روزه داران در ماه مبارك رمضان، چیست؟

ج: تزریق آمپول برای روزه داران، اشكال ندارد مگر سرم‏های غذائی كه احوط، اجتناب از آن در حالت روزه است.

س: آیا رساندن مایعات مغذی به بدن از طریق رگها كه در بیمارستانها معمول است، روزه را باطل می‏كند یا خیر؟

ج: رساندن مایعات مغذی از طریق رگها به بدن در حال روزه محل اشكال است، لذا احتیاط به پرهیز از آن، ترك نشود.

س: آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است یا خیر؟

ج: اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری باشد، اشكال ندارد، ولی با خوردن آن روزه باطل می‏شود.

س: اگر من و بعضی از مردم بر این عقیده باشیم كه بر استفاده از قرصها جهت مداوا عنوان خوردن و آشامیدن صدق نمی‏كند، آیا عمل به آن جایز است و به روزه‏ام ضرر نمی‏زند؟

---