معاملات مکاتبه ای

از گذشته تا حال، همواره یکی از مهمترین راه های تجارت، معاملات مکاتبه ای بوده است.

از گذشته تا حال، همواره یکی از مهمترین راه های تجارت، معاملات مکاتبه ای بوده است. چراکه برای مثال تاجری در یک شهر و تاجر دیگری در شهر دیگر، قصد معامله را دارند، حال چنانچه از تکنولوژی های نوین ارتباطی مانند قراردادهای الکترونیکی و ... که نیازمند ابزار تخصصی همچون دارا بودن امضای الکترونیکی و دیگر دانشهای نوین است، بی بهره باشند، باید از همان راه سنتی، یعنی ایجاب و قبول از طریق مکاتبه اقدام به معامله نمایند!

معامله ی مکاتبه ای نیز برای آنکه به درستی واقع شود، باید شرایط اساسی صحت معامله از جمله قصد طرفین و رضایت آنها به معامله، اهلیت آنها، معین بودن موضوع معامله و مشروعیت جهت معامله، را دارا باشد. قصد و رضای طرفین از ارسال ایجاب از طرف فروشنده و قبول از طرف خریدار قابل احراز است، مگر اینکه یکی از آنها یا هردو، اکراه به ایجاب یا قبول شده باشند. اهلیت طرفین و مشروعیت جهت معامله نیز که نیازی به توضیح ندارد و بدیهی است که ایجاب دهنده و قبول کننده، باید دارای اهلیت قانونی برای انجام معامله باشند و چنانچه جهت معامله در ایجاب یا قبول ذکر شده باشد، آن جهت باید مشروع باشد، لکن معین بودن مورد معامله در معاملات مکاتبه ای بسیار مهم است، چراکه ممکن است خریدار کالایی را که خریداری می نماید، نبیند، بنابراین باید در ایجاب به گونه ای معین و مشخص باشد که برای قبول کننده ابهامی در مورد معامله وجود نداشته باشد.

در این معاملات، عقد در زمان و مکانی منعقد میشود که اراده ی جدی مخاطب ، در قبول ایجاب به وسیله ای مشخص گردد؛ چراکه نظام حقوقی ایران معامله را زمانی کامل می داند که قبول انجام شود و بالتبع فهم قبول باید به وسیله ای که دلالت بر قبول نماید مشخص گردد. چنانکه در قانون مدنی اینگونه بیان شده است که :۰۳۹; عقد محقق می شود به قصد انشاء به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند.۰۳۹; لذا چنانچه قبول کننده ی ایجاب، نامه ای دال بر قبول بنگارد و برای مثال آنرا تحویل پست دهد، معامله در همین زمان محقق شده است؛ هرچند که پست پس از چندین روز، نامه ی حاوی قبولی را به ایجاب دهنده برساند. اهمیت این موضوع وقتی مشخص می شود که بدانیم ایجاب دهنده تنها تا زمانی که مخاطب ایجاب اعلام قبولی نکرده است، می تواند از ایجاب خود عدول نماید و آن را پس بگیرد، اما پس از اعلام قبولی وی، با توجه به اینکه معامله انجام شده تلقی می گردد، امکان پس گرفتن ایجاب وجود ندارد!

بعضا پیش می آید که مخاطب ایجاب در مقابل ایجاب، به جای قبول یا رد ایجاب اقدام به ایجاب متقابل می نماید! بدین معنا که برای قبول ایجاب طرف مقابل شرطی را به وی پیشنهاد می کند که: در صورتی که شرط مرا بپذیری، من ایجاب تو را قبول میکنم. که در این صورت ایجاب دهنده ی اول باید نظر خود را در خصوص قبول یا رد ایجاب متقابل اعلام نماید. فاصله ی بین ایجاب و قبول عرفی است و برحسب انواع ایجاب و قبول متفاوت است؛ چنانکه در خصوص معاملات مکاتبه ای ممکن است این فاصله چند روز باشد، لکن نباید مدت به قدری باشد که موجب ضرر یکی از طرفین شود.

نویسنده: خدایار سعیدوزیری - روزنامه آفرینش