مصادیـق کودک آزاری

از نظر قانونی تعریف خاص و صریحی برای کودک‌آزاری به عنوان یک جرم وجود ندارد اما از نظر عرفی مصادیق آن مشخص است و شامل مواردی چون آزارهای فیزیکی، روحی، غفلت و مسامحه نسبت به نگهداری …

از نظر قانونی تعریف خاص و صریحی برای کودک‌آزاری به عنوان یک جرم وجود ندارد اما از نظر عرفی مصادیق آن مشخص است و شامل مواردی چون آزارهای فیزیکی، روحی، غفلت و مسامحه نسبت به نگهداری طفل، بهره‌کشی اقتصادی، سوءاستفاده جنسی و...می‌شود و ابهام و کاستی قانون به این معنی نیست که کلا هیچ اقدامی صورت نگرفته و موادی قانونی در حمایت از کودکان و نوجوانان در قوانین ما تصویب و اجرا شده که در ادامه به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم...

هر چند که به هیچ‌وجه کامل و کافی نیست و در این زمینه لزوم توجه بیشتری از ناحیه قانونگذار احساس می‌شود.

۱) قانون مجازات اسلامی هر چند در بند ۱ م ۵۹ خود در بیان اعمالی که جرم محسوب نمی‌شوند به اقدامات تادیبی والدین و اولیای قانونی صغار اشاره می‌کند اما در انتها تاکید می‌کند که این اقدامات تادیبی تا وقتی جرم نیستند که در حد متعارف تادیب و محافظت باشند و هرگونه ایراد و صدمه جسمی مکرر به اطفال را مطمئنا نمی‌توان بر طبق این ماده به عنوان اقدامات تامینی توجیه کرد.

۲) در همین ارتباط ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی نیز می‌گوید: ابوین (پدر و مادر) حق تنبیه طفل خود را دارند اما با استناد این حق نمی‌توانند طفل خود را خارج از حدود تادیب، تنبیه کنند.

۳) یکی از مواد قانونی مهم در این مورد ماده ۱۱۷۳قانون مدنی است که می‌گوید هر وقت در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدریا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای (فامیل و نزدیکان) طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی‌العموم، هرتصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی می‌داند، اعمال کند که به این معنی است که در صورت اثبات این مساله حضانت طفل از پدرو مادرش توسط مرجع قانونی صالحه سلب می‌شود.

۴) دراین زمینه یک قانون خاص هم وجود دارد که با وجود کاستی‌های موجود موادی از آن کاملا راه‌گشاست. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در ۹ ماده در تاریخ ۸۱/۱۰/۱۱ به تایید شورای نگهبان رسید و در اکثر پرونده‌های مربوط به کودک‌آزاری از منابع اصلی مورد استناد وکلای دادگستری است.

ماده ۴ این قانون برای مرتکبین آزارو شکنجه روحی و جسمانی اطفال و نادیده گرفتن بهداشت و سلامت جسمی و روانی آنها مجازات زندان از ۳ ماه و ۱ روز تا ۶ ماه و تا ۱۰ میلیون ریال جزای نقدی را درنظر گرفته و ماده ۳ آن هم مجازات‌هایی سنگین‌تر برای مرتکبین به بهره‌کشی اقتصادی و به کارگیری اطفال در شغل‌های خلاف و... مقرر کرده است.

ماده ۶ این قانون مقرر می‌دارد که کلیه افراد و موسسات و مراکزی که به نحوی مسوولیت نگهداری کودکان را برعهده دارند

( مانند مدارس) مکلفند که به محض مشاهده مصادیق کودک‌آزاری به مقامات صالح قضایی مراتب را جهت پیگیری اعلام کنند و تخلف از این امر موجب حبس تا ۶ ماه و جزای نقدی تا ۵ میلیون ریال خواهد بود و نهایتا بر طبق ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، کودک‌آزاری از جرایم عمومی است و نیاز به شاکی خصوصی ندارد. یعنی برای طرح دعوی بر علیه کودک‌آزار شکایت زیان دیده یا ذی‌نفع لازم نیست و هر شخصی در صورت مشاهده این جرم می‌تواند به مراجع قضایی اعلام جرم کند و مقام قضایی مکلف به پیگیری تا صدور حکم است.

حامد ابراهیم‌پور

حقوقدان و عضو کانون وکلای دادگستری مرکز