مدارس جذاب دانش آموزان شاداب

وجود فضای سبز در مدارس در شیوه های آموزشی جدید ضروری تلقی می شود

هنوز نیم ساعتی تا زنگ پایان کلاس مانده، معلم بی‌وقفه در حال نوشتن است، دانش‌آموزان همین‌طور که به تخته سیاه زل زده‌اند در رویاهایشان فرو رفته‌اند، جسم‌شان داخل کلاس است اما فکرشان تا فرسنگ‌ها دور از درس و کلاس.

هر بار که معلم با خط‌کش روی نیمکت می‌کوبد دوباره به فضای کلاس بر‌می‌گردند، چشم‌ها مدام روی عقربه‌های ساعت می‌چرخد، دقیقه‌ها کند می‌گذرد و بچه‌ها برای به صدا درآمدن زنگ آخر لحظه‌شماری می‌کنند.

دانش‌آموزان مدرسه‌شان را دوست ندارند، دیوارهای خط‌خطی و کثیف کلاس‌شان، فضای سنگین و نیمه‌تاریک، نیمکت‌های کهنه و زخمی که رویشان کنده‌کاری شده، پنجره‌هایی که شیشه‌هایش ترک خورده با میله‌های آهنی روبه‌رویشان که آدم را به یاد زندان می‌اندازد، هیچ کدام را دوست ندارند.

تور کهنه و نخ‌نمای والیبال حیاط مدرسه، شیرهای آب‌خوری کهنه و زنگ‌زده و دستشویی‌ها کثیف ودوست‌داشتنی نیست.

حس این بچه‌ها شاید حس مشترک خیلی از دانش‌آموزان باشد؛ دانش‌آموزانی که بودن در فضای مدرسه و کلاس درس را دوست ندارند، این را می‌توان از خوشحالی آنها هنگامی که زنگ تعطیلی مدرسه به صدا درمی‌آید فهمید؛ اما چرا؟

این سوال یک جواب ساده دارد: مدرسه برای بچه‌ها جذاب نیست!

آنها درس خواندن در کلاس‌های خشک و رسمی را که در و دیوارها و نیمکت‌هایش خسته‌کننده است، دوست ندارند. آنها می‌خواهند مدرسه برایشان جذاب باشد، آنها می‌خواهند به مدرسه‌شان افتخار کنند، آنها می‌خواهند فضای مدرسه و کلاس درس برایشان آنقدر شاداب و جذاب باشد که حتی روزهای تعطیل هم دلشان برای مدرسه تنگ شود.

● یادگیری در فضایی پویا

در نگرش جدید، فضاهای آموزشی نیز یکی از عناصر برنامه‌های درسی به شمار می‌رود. به عبارت بهتر فضای یادگیری و یاددهی نیز مانند کتاب درسی، نحوه تدریس و شیوه‌های یاددهی در نظام ارزشیابی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در روش‌های سنتی یاددهی و یادگیری، آموزش عمدتا بر مبنای سخنرانی بود، در نتیجه نیمکت‌ها، فضای کلاس و جایگاه معلم طوری بود که وی به عنوان سخنران بر گروه به عنوان شنونده تسلط داشته باشد. کارها نیز قرار بود انفرادی و با گوش دادن و نوشتن انجام شود. نیمکت‌ها سه نفره یا دو نفره شیب‌دار بود.

در حالی‌که در فضاهای آموزشی منعطف، صندلی‌ها تک‌نفره است تا فضا برای بحث گروهی آماده باشد و افراد بتوانند به گروه‌های دونفره و سه‌نفره تقسیم شوند و باهم همکاری کنند.

جایگاه معلم هم جلوی کلاس نیست او می‌تواند بین صندلی‌ها بگردد. حتی برخی اوقات به جای این‌که کلاس درس ثابت بماند و همه دروس در آن آموزش داده شود، کلاس‌هایی با موضوعات تخصصی وجود دارد و دانش‌آموزان برای یادگیری دروس به کلاس‌های مختلف می‌روند، به طور مثال درس علوم در آزمایشگاه برگزار می‌شود.

این طرح در حال حاضر در تعدادی از دبیرستان‌های تهران انجام شده و نتایج آن هم موفقیت‌آمیز بوده است. در واقع فعال، پویا و شاداب کردن فضاهای آموزشی به آن معنا نیست که پول زیادی خرج کنیم، بلکه این مساله به نگرش معلم و سایر مسئولان مدارس بستگی دارد که چقدر به یادگیری در فضایی پویا و شاداب اهمیت می‌دهند.

● ما مدرسه‌ای شاد می‌خواهیم

دانش‌آموزان دوست دارند مدرسه‌شان به قدری زیبا باشد که بتوانند به تحصیل در آن افتخار کنند. تمیزی، رنگ‌های زیبا، وجود فضای سبز یا وجود امکانات برای بازی و ورزش می‌تواند در دانش‌آموزان این حس دوست داشتن را برانگیزد.

علوم روان‌شناسی و جامعه‌شناسی جدید نیز می‌خواهد که فضاهای آموزشی حالتی شاد پیدا کند. در چنین شرایطی می‌توان با شاد کردن فضای مدارس و ایجاد امکانات برای ورزش، بازی و استفاده از فضای سبز یا رنگ‌های شاد فضای مدرسه را تغییر داد. به همین دلیل مدتی است آموزش و پرورش هم به اهمیت رنگ‌ها پی برده و سعی می‌کند با رنگ‌آمیزی و استفاده از رنگ‌های متنوع و به‌کارگیری برخی نقاشی‌ها این فضا را شاداب‌تر کند.

● جادوی رنگ‌ها

دوره مدرسه رفتن خودمان یادتان هست؟ کلاس‌هایی را که در آن درس می‌خواندیم چطور؟ دیوارهای ترک خورده، کثیف و خط‌خطی، پر از جای سوراخ پونز و منگنه؛ همان کلاس‌هایی که گاه سال‌ها رنگ و نقاشی به خود نمی‌دید.

رنگ‌آمیزی‌های شاد برای کلاس‌های درس توجیهی نداشت و استدلال مسئولان مدارس هم این بود که باید از رنگ‌های نسبتا تیره استفاده کرد تا دیرتر کثیف و هزینه کمتری به مدرسه تحمیل شود.

حالا دیگر مدت‌هاست نظام آموزشی دنیا به این واقعیت رسیده است که اگر می‌خواهیم دانش‌آموزانی پویا و باانگیزه داشته باشیم باید از جادوی رنگ‌ها غافل نشویم.

رنگ‌آمیزی کلاس‌های درس، راهروها و دیوارهای مدرسه هر کدام باید بر مبنای روان‌شناسی رنگ‌ها انجام شود.

رنگ‌ها چهره مدرسه و کلاس درس را تعیین می‌کنند، مسئولان مدرسه می‌توانند به کمک مربیان پرورشی و مشاوران مدرسه تصمیم بگیرند در رنگ‌آمیزی مدرسه و کلاس‌های درس از چه رنگ‌هایی استفاده کنند.

به طور مثال، رنگ‌های آبی و سبز جوی آرامش‌بخش به فضای مدرسه داده و باعث آرامش دانش‌آموزان می‌شود. رنگ‌های گرم نیز فضایی شاد و خلاق به وجود می‌آورد.

رنگی که در حیاط مدرسه به کار می‌رود هم می‌تواند بچه‌ها را به نشاط و تفریح وادارد.

● از فضای سبز غافل نشوید

وجود فضای سبز در مدارس هم در شیوه‌های آموزشی جدید ضروری تلقی می‌شود، چنان که حتی در برخی کشورها مدارس به باغ مدرسه تبدیل شده است. اگر چنین امکانی وجود ندارد، می‌توان از تصاویر زیبا یا گلدان به جای آن استفاده کرد یا بچه‌ها را به فضای سبز خارج از مدرسه برد.

در شیوه‌های جدید آموزش اعتقاد بر این است که این فضای سبز علاوه بر دادن روحیه و امکان تجدید قوا به دانش‌آموزان، به عنوان وسیله کمک‌آموزشی هم قابل استفاده است، چراکه دانش‌آموزان می‌توانند بیشتر درباره گیاهان بیاموزند و در عین حال خودشان هم در کاشت و نگهداری آنها شرکت داشته باشند.

برخی معتقدند نصب تابلوهای نقاشی و مجسمه‌های زیبا در مدارس علاوه بر ایجاد شادابی می‌تواند حس زیبایی‌شناسی را در دانش‌آموزان پرورش دهد.

نور هم در فضای آموزشی نقش مهمی ایفا می‌کند. در فضاهای مدرسه نور باید به اندازه کافی باشد. همان‌طور که نور کم مضر است، نور شدید هم استرس‌زاست. به عوامل محیطی می‌توان سرما و گرمای فضای آموزشی و کنترل صداهای اطراف را نیز افزود.

به هر حال پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد بین فضای آموزشی که دانش‌آموز در آن درس می‌خواند و سطح یادگیری رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. بنابراین لازم است به بهترین وجه بکوشیم از فضاهای آموزشی‌مان برای افزایش یادگیری استفاده کنیم.

● از دانش‌آموزان هم کمک بگیرید

توصیه می‌شود اولیای مدرسه در کار تزیین کلاس‌ها از خود دانش‌آموزان نیز نظر و همکاری بخواهند.

بچه‌ها می‌توانند با کمک بزرگ‌ترها دیوار کلاس را مثلا به شکل اقیانوس رنگ کنند و از نتیجه کار لذت ببرند. مشارکت آنها در رنگ‌آمیزی و تزیین محیط مدرسه حس تملکشان به مدرسه را بیشتر می‌کند.

پوران محمدی