انتقال انرژی الکتریکی

انتقال انرژی الکتریکی و بهره برداری از تاسیسات مربوط به آن علاوه بر پیچیدگی خاص خود , از دیدگاه مطالعات سیستم نیز حائز اهمیت است

انرژی تولید شده در نیروگاه ها از طریق پست های نیروگاهی تحویل خطوط انتقال و فوق توزیع شده و به مبادی شبکه های توزیع منتقل و از طریق شبكه های توزیع تحویل مصرف کنندگان نهایی می گردد . در حال حاضر سطوح متداول ولتاژ خطوط انتقال نیرو در سیستم برق رسانی ۴۰۰ و ۲۳۰ کیلو ولت و برای فوق توزیع ۱۳۲ ، ۶۳ و ۶۶ کیلو ولت می باشد . انتقال انرژی الکتریکی و بهره برداری از تاسیسات مربوط به آن علاوه بر پیچیدگی خاص خود ، از دیدگاه مطالعات سیستم نیز حائز اهمیت است . مطالعات سیستم بعنوان ضرورتی برای تعیین استراتژی بهره برداری مطمئن و پایدار، چیدمان بهینه واحدهای تولیدی ، برنامه ریزی تعمیرات تجهیزات با توجه به گستره حالات مختلف و محتمل بهره برداری و در دسترس بودن و آمادگی تجهیزاتی همچون ترانس ها و تجهیزات جانبی ، تستها و تنظیم های سیستم های حفاظتی، بهره برداری بهینه از ظرفیت تولید و بهره مندی هر چه بیشتر مصرف کنندگان از برقی مطمئن و با کیفیت مناسب مطرح می باشد .

۱) توسعه شبکه های انتقال و فوق توزیع متناسب با افزایش ظرفیت تولید

در سال ۱۳۸۳ ، کل انرژی الکتریکی تولید شده در نیروگاه های کشور از طریق خطوط انتقال نیرو ۴۰۰ و ۲۳۰ کیلو ولت و خطوط فوق توزیع ۱۳۲ ، ۶۳ و ۶۶ کیلوولت، به مبادی شبکه فوق توزیع و شبکه های صنایع بزرک تحویل گردیده است. با افزایش ظرفیت نیروگاهی در سال ۱۳۸۳ به مقدار۲۹۷۱ مگاوات ، طول خطوط انتقال نیرو به میزان ۱۳۱۱ کیلومتر مدار ، طول خطوط فوق توزیع به میزان ۱۹۴۸ کیلومتر مدار، ظرفیت ترانسفورماتورهای پست های انتقال نیرو به میزان ۳۴۸۶ مگاولت آمپر و ظرفیت ترانسفورماتورهای پست های فوق توزیع به میزان ۳۲۰۲ مگاولت آمپر افزایش یافته است .

شایان ذکر است ، با توجه به درصد رشد سالیانه افزایش نیروگاه ها در کشور در طی برنامه سوم، توسعه تاسیسات انتقال نیرو بدلیل عدم تامین منابع مالی از رشد کمتری برخوردار بوده است که لازم است برای حفظ ایمنی شبکه انتقال نیرو در طی برنامه چهارم این کمبودها جبران گردد .

۲) به روز رسانی شبکه انتقال و فوق توزیع موجود

اما از نظر به روز رسانی شبکه های موجود انتقال و فوق توزیع نیرو باید توجه داشت که بیش از ۳۰ سال از عمر بخشی از این تجهیزات و تاسیسات می گذرد. چنین تجهیزاتی از نظر همخوانی و كارآیی مشخصات با توجه به شرایط کنونی شبكه، وفق با شرایط محیطی و جوی منطقه و هزینه های متعارف نگهداری ، مناسب نبوده و حتی در بعضی مواقع شبكه را نیز با مشكلاتی مواجه می نماید. لـــذا در سال های اخیــر اقدامات لازم جهت رفع این گونه مشکلات در قالب پروژه های اصلاح و بهینه سازی خطوط و پست های انتقال نیرو در شرکت های برق منطقه ای آغاز گردیده و در این راستا به منظور ایجاد هماهنگی لازم در رابطه با اقداماتی که قرار است انجام پذیرد، دستورالعمل های مدونی تهیه و جهت اجـــرا به شرکت های برق منطقه ای ابلاغ گردیده است . این اصلاحات و دستورالعمل های تهیه شده بر پایه سه محور جایگزینی ، بازسازی و احیا و نگهداشت استوار است . با توجه به این دستور العمل ها ، معاونت بهره برداری شرکت های برق منطقه ای بر اساس مطالعاتی که انجام خواهند داد ، تجهیزاتی که در حوزه مدیریت آنها از نظر جریان اتصال کوتاه و سطح عایقی و سایر عوامل اساسی با وضعیت موجود شبکه و ماموریت تعیین شده برای آن همخوانی نداشته و پاسخگوی انتظارات بخش انتقال نیرو نمی باشند را شناسایی و پس از هماهنگی با معاونت بهره برداری شرکت مادر تخصصی توانیر و کسب تاییدیه و تخصیص بودجه، نسبت به اجرای پروژه اصلاحی بر مبنای سه محور اشاره شده در فوق اقدام خواهند نمود. لازم به توضیح است که اخذ تاییدیه منوط به ارایه گزارش کامل حاوی : ملاحظه اولیه ، ارزیابی اطلاعاتی و اقتصادی پروژه پیشنهادی و بازدید محلی مواردی که به اصلاح نیاز دارد توسط کارشناسان خبره می باشد اجرای پروژه نهایتا" تحت نظارت مستمر معاونت بهره برداری شرکت توانیر انجام می پذیرد .

در سال ۱۳۸۲در راستای بهبود وضعیت و افزایش ایمنی شبكه برق کشور، گروه های تخصصی ششگانه تحت نظارت كمیته نظارت برحوادث شبكه وزارت نیرو و كمیته راهبردی شركت توانیر اقدامات لازم در زمینه بررسی شبكه سراسری انتقال نیرو و شناسایی ضعف ها انجام داده و اقدامات اصلاحی زیر را پیشنهاد نموده اند :

الف) برنامه كوتاه مدت و ضربتی اصلاح وضعیت پست های حساس شبكه سراسری

در مرحله نخست معیارهای لازم جهت تعیین و تشخیص پست های حساس تعریف گردید. در تعیین این معیارها سه محور اصلی در ساختار پست از قبیل بهره برداری، حفاظت و كنترل، تجهیزات پست به صورت جداگانه در نظرگرفته شد و الگوهای لازم برای هر یک از آنها مشخص گردید و در نهایت مقایسه پست ها بر اساس این الگوها صورت پذیرفت. در این راســــتا با تــوجه به تعریف جامع ارایه شده برای " پست حساس " با در نظر گرفتن تمامی جوانب موجود ، مجموعا" ۱۳ شاخص برای پست های حساس تعریف شد و در مرحله بعدی، با توجه به این واقعیت که هر معیار و شاخص می تواند در حساسیت پست تعیین كننده باشد ولیكن درجه اهمیت همه شاخص ها یکسان نیست و با لحاظ نمودن ضریب متناسب با درجه اهمیت هر یک از این شاخص ها، می توان نتایج جامع تری گرفت . در این راستا به هر یک از شاخص ها بر حسب درجه اهمیت آنها ضریب وزنی تخصیص داده شد و در نهایت با معدلگیری و با جمع آوری اطلاعات از شرکت های برق منطقه ای و تکمیل جداول برای اکثر پست های انتقال نیروی موجود در شبکه، فهرست پست های حساس بر اساس شاخص های حساسیت استخراج گردید. به دلیل اهمیت موضوع و ضرورت نگرشی فراگیر به موضوع تعیین پست ها ی حساس، علاوه بر شاخص های تعریف شده، از نقطه نظرات دفتر فنی و دفتر برنامه ریزی شبکه شرکت توانیر و شرکت مدیریت شبكه نیز استفاده شد و پس از بررسی های لازم در نهایت یازده پست از نقطه نظر حسـاس بودن در اولویت اول و بیست و دو پست در اولویت دوم اقدامات اصلاحی قـــرار گرفته اند و پس از تعیین پست های حساس، بازرسی ها براساس معیارهای بهره برداری ، حفاظت و كنترل و تجهیزات صورت پذیرفت و در مجموع کلیه این اقدامات به گزارشی تحت عنوان " بهبود پست های حساس با اولویت اول در یک دوره دو ساله " منجر گردید . در رابطه با پست های حساس با اولویت دوم نیز پس از اصلاح پست های حساس با اولویت اول ، طی یک برنامه زمان بندی شده توسط شرکت ها اقدام به اصلاح آن ها خواهد شد . برای عملیاتی شدن اقدامات اصلاحی مد نظر برای پست های حساس با اولویت های اول و دوم اقدامات زیر به اجرا گذارده خواهد شد و تلاش بر این است تا کلیه اقدامات اصلاحی به مرور در طی برنامه چهارم توسعه اجرا گردد.

▪ تعیین مجری طرح

▪ تامین منابع و مبادله موافقت نامه ها با شرکت های برق منطقه ای

▪ تهیه و تدوین برنامه زمان بندی اجرای پروژه ها

ب) برنامه میان مدت بهبود پایداری و افزایش ایمنی شبکه

این برنامه در قالب مطالعات جامع شبکه با انتخاب پیمانكار ذیصلاح خارجی برای مطالعه ، پایداری و هماهنگی حفاظت های شبکه سراسری ، تدوین استراتژی کنترل شبکه سراسری ، به روز آوری امکانات مخابراتی و نرم افزاری و سخت افزاری مرکز دیسپاچینگ ملی در حال پیگیری است .

● تعمیرات خطوط انتقال نیرو :

در چند سـال اخیر با اجرای برنامه ارزیابی شركتها و اهمیت دادن به برنامه ریزی تعمیرات به عنوان شاخص مثبت از عملکرد شرکت ها ، اقداماتی از طرف هر شركت بصورت مجزا انجام پذیرفته است و برخی از آنان تا حدودی در امر برنامه ریزی تعمیرات موفق بوده اند ولیکن با توجه به یکپارچگی شبکه انتقال و اینکه امکان خروج هر خط برای تعمیرات به حساسیت آن در شبکه و شرایط تولید و مصرف پیرامون آن بستگی دارد، عملا" برنامه ریزی تعمیراتی خطوط انتقال در سطح برق رسانی منطقه ای با مشکلاتی مــواجه است به عبارت دیگر اصولا" بررسی بلوکی سیستم در تعیین شرایط حاد سیستم روش مناسبی نخواهد بود برای برنامه ریزی خــــروج هر خط از شبکه، بررسی شرایط واقعی كل سیستم امری است ضروری كه این امر در حوزه فعالیت های شرکت های برق منطقه ای نبوده و به تصمیم گیری در سطح ستادی صنعت برق دارد . از سوی دیگر به علت کمبود پرسنل متخصص، ابزار کافی برای تعیین شرایط کلی شبکه و نرم افزار لازم جهت شبیه سازی و انجام محاسبات، برنامه های تعمیراتی اولویت بندی شده و با هدف واگذاری بخشی ازمطالعات و برنامه ریزی به دیسپاچینگ های مناطق( كه خود با معضل کمبود پرسنل و ابزار كافی و نرم افزارهای محاسباتی مواجه هستند) ، تنها آن دسته از برنامه هایی كه لازم است در ستاد و در دفتر برنامه ریزی و مطالعات سیستم شركت مدیریت شبكه بررسی می گردند .

با توجه به گستردگی شبكه سراسری ، مسایل و مشكلات مطرح شده تنها با برنامه ریزی جامع و مدون و اجرای طرح های اساسی قابل حل می باشد . در این راستا دفتر برنامه ریزی و مطالعات سیستم شرکت مدیریت شبکه ضمن بررسی موارد فوق الذكر و با توجه به ساختار كنونی دیسپاچینگ ملی و مناطق و بر اساس دستورالعمل های ثابت بهره برداری، طرحهایی جهت مكانیزه نمودن گردش كار و ارسال درخـــواستها از طریق ارتباطات كامپیوتری پیش بینی نموده كه در حال تدوین و تكمیل می باشد.

● هزینه های انتقال و دیسپاچینگ:

به منظور شفاف سازی و استفاده از روش یكنواخت در محاسبه هزینه های انتقال نیرو ، با توجه به برون سپاری فعالیت های نگهداری و تعمیرات، شرکت های برق منطقه ای با همکاری متخصصان دفتر فنی شبكه و دفتر بودجه و نظارت شرکت توانیر روش مشخصی را تدوین ، و با ابلاغ آن به تمامی شرکت ها خواستار محاسبه هزینه های انتقال نیرو بر آن مبنا گردیده اند . در این روش ، هزینه های جاری انتقال و دیسپاچینگ شركت های برق منطقه ای به صورت زیر طبقه بندی می گردد :

▪ هزینه های نگهداری و تعمیرات (نت) شبكه انتقال و فوق توزیع

▪ هزینه های پرسنلی و خدماتی بهره برداری پست های انتقال و فوق توزیع

▪ هزینه های پرسنلی و خدماتی بهره برداری مراكز دیسپاچی(AOC۱ & RDC۲)

▪ هزینه های پرسنلی و خدماتی حوزه ستادی معاونت های بهره برداری شرکت ها

▪ هزینه های مواد مصرفی لوازم یدكی

▪ سایر هزینه ها

در این روش، هزینه های بخش نگهداری و تعمیرات بر اساس حجم تجهیزات و بخش های بهره برداری پست ها ، مراکز دیسپاچینگ و حوزه ستادی براساس دستور العمل های صادره و چارت سازمانی مصوب نیروی انسانی محاسبه می گردد .

نمودار زیر میزان و سهم هر یک از این عوامل را در کل هزینه ها برای سال های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ ارائه می نماید .

[۱]-Area Operating Center

[۲]-Regional Distribution Center

---