کودکان, قربانیان بازی های بزرگ در افغانستان

انتظار می رفت كه حمله نظامی نیروهای ائتلاف و شكست طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی, برگزاری انتخابات و تشكیل دولت مردمی, پایانی باشد بر بیش از دو دهه جنگ, كشتار و ویرانی در افغانستان اما این چند سال ثابت كرد كه پدیده شوم جنگ, همچنان بر زندگی مردم این كشور سایه انداخته و از غیرنظامیان و كودكان قربانی می گیرد

نیروهای طالبان و القاعده در مسجد یا منزلی، داخل قریه یا شهری رد‌یابی می‌شوند (یا گمان می‌شود كه ردیابی شده‌اند) و به‌دنبال آن حمله نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریكا صورت می‌گیرد. بعد از حمله جسد چند غیر‌نظامی‌ كه در بین‌شان چند كودك هم وجود دارد، از بین آوار خارج می‌شود.

انتظار می‌رفت كه حمله نظامی ‌نیروهای ائتلاف و شكست طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی، برگزاری انتخابات و تشكیل دولت مردمی، پایانی باشد بر بیش از دو دهه جنگ، كشتار و ویرانی در افغانستان. اما این چند سال ثابت كرد كه پدیده شوم جنگ، همچنان بر زندگی مردم این كشور سایه انداخته و از غیرنظامیان و كودكان قربانی می‌گیرد.

نبرد نیروهای ائتلاف با طالبان و بمباران مواضع آنها كه عمدتا در مناطق مسكونی و بین مردم مخفی می‌شوند از آشكار‌ترین شیوه‌های كشتار غیر‌نظامیان و كودكان است. طبق آمار رسمی‌ «تنها درسال‌جاری میلادی یعنی ظرف مدت پنج ماه، بیش از ۲۳۰ غیر‌نظامی‌ كه افزون بر ۶۰ نفر از آنان را زنان و كودكان تشكیل می‌دهند، در عملیات نیروهای خارجی كشته شده‌اند.»

كشتاری كه هیچ‌كس مسوولیت آن را به گردن نمی‌گیرد و دیگری را عامل آن می‌داند. نیروهای مخالف دولت افغانستان، دولت را به بی‌كفایتی متهم می‌كنند؛ مخالفانی كه عمدتا از مجاهدین سابق هستند كه طی سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴ بر افغانستان مسلط بودند و در این بین، نه تنها به زنان و كودكان، بلكه به در و دیوار كابل و دیگر شهرهای افغانستان هم رحم نكرد و كشور را به ویرانه‌ای مبدل كردند. دولت، طالبان را دشمن مردم خوانده و آنها را عاملان اصلی جنایت می‌داند.

دولت‌های مخالف آمریكا با بی‌مسوولیت دانستن این كشور و متحدانش، آنها را عامل اصلی كشتار دانسته و خواستار خروجشان می‌شوند. بوش با یادآوری خاطره ۱۱ سپتامبر و بن‌لادن به مردم آمریكا و جهان هشدار می‌دهد كه اگر ما در افغانستان نباشیم و برای نجات بشریت نكوشیم، باید هر روز انتظار ۱۱ سپتامبر دیگری را كشید و در آخر نتیجه می‌گیرد كه برای برقراری امنیت در جهان،‌ چند غیرنظامی‌ و كودك هم به ناچار كشته می‌شود!

در صورتی كه اگر آن دو اتفاق بزرگ و نامیمون كه مستقیما منافع آمریكا را مخاطب قرار می‌داد (یعنی كمونیسم و تروریسم) از بخت بد یا خوب، به نوعی سررشته‌اش به افغانستان ربط پیدا نمی‌كرد، كی به فكر آمریكا هم خطور می‌كرد كه در افغانستان زنان، ‌زیر برقع حبس‌اند یا طالبان از كودكان، طالبی دیگر می‌سازند یا شیعیان را گردن می‌زنند و... چه برسد به اینكه به آنجا نیرو بفرستد.

اما آنچه خارج از این فراكنی‌ها و واقعی‌تر از هر بازی سیاسی، انسان را متاثر می‌كند شرایط نابسامان غیرنظامیان خصوصا كودكان افغان است كه ترسیم چشم‌اندازهای بهتر را با ابهام مواجه كرده است. گروه طالبان با افزایش و تجهیز نیروها‌ی خود، بر دامنه حملات خود افزوده است.

این گروه در اماكن عمومی ‌اقدام به بمب‌گذاری كرده یا با راكت حمله می‌كند. مدارس جدید را كه گمان می‌كند لانه كفر است مورد حمله قرار می‌دهد؛‌ كودكان و معلمان ـ خصوصا زنان‌ ـ را تهدید كرده و گاهی می‌كشد. عاشق قرآن است و تنها راه رستگاری را در از بركردن آن می‌داند و كوشش شدید در گسترش این ایده در جامعه به هر روش دارد. وسعت عمل این گروه در سال جدید و موفقیت‌هایی كه به‌دست آورده، موجی از نا‌امنی و ترس را موجب شده است.

براساس منابع آگاه، دولت افغانستان در مناطق جنوبی كشور كه مركز عمده فعالیت طالبان است، اقتداری نسبی دارد. این در حالی است كه این گروه در تازه‌ترین حركات خود چند ولسوالی (شهرستان) در ولایات (استان‌های) هلمند و قندهار را به كنترل كامل خود در آورده كه این امر در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است.

این گروه با در اختیار گرفتن هر منطقه‌ای، شریعت اسلامی ‌موردنظر خود را پیاده می‌كند. از رفتن دختران به مدرسه جلوگیری كرده و پسران را به آموختن علوم دینی وادار می‌كند.

طالبان كه بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۱ كنترل قسمت اعظم افغانستان را بر عهده داشتند، به تعداد زیاد از كودكان در كارهای نظامی‌ استفاده كردند اما اخیرا «مقامات ناتو اعلام كرده‌‌اند كه این گروه از كودكان برای انجام عملیات انتحاری نیز سود می‌برد.» اما مصیبت كودكان تنها به طالبان و حملات و بمباران‌های نیروهای بین‌المللی محدود نمی‌شود.

ثمره سه دهه جنگ، برای مردم افغانستان، كشوری ویران، میلیون‌ها مهاجر و پناهنده، اقتصاد ویران شده و هزاران كشته و معلول است كه درصد زیادی از آنان را كودكان تشكیل می‌دهد. این بلایا هنوز از مردم قربانی می‌گیرند. یك نمونه آن مین است كه طبق آمارهای موجود، افغانستان از كشورهای اصلی آلوده به مین در جهان است به‌طوری كه بیش از ۱۲ میلیون مین طی ۳۰ سال جنگ داخلی در مناطق مختلف افغانستان كاشته شده كه هفت میلیون آن تاكنون جمع‌آوری و خنثی شده است.

انفجار مین به طور متوسط ماهانه یكصد كشته و زخمی‌ در این كشور بر جای می‌گذارد كه بیشتر آنان را زنان و كودكان تشكیل می‌دهند. اقتصاد ویران و جنگ و ناامنی،‌ زمینه را برای رشد نیروهای گریز از مركز در افغانستان مهیا كرد. اكثر این نیروها كه یا با فرماندهان مسلح محلی یا با طالبان همكاری دارند، مواد‌مخدر تولید شده د‌ر مزارع افغانستان را از كشاورزان خریداری كرده و توسط شبكه‌های وسیع مافیایی به دیگر كشورها صادر می‌كنند.

در این فرآیند، بسیاری از مردم افغانستان معتاد به مواد‌مخدر شده‌اند و غم‌انگیز‌تر آنجاست كه تعداد زیادی از این معتادان را كودكان تشكیل می‌دهند. بسیاری از این شبكه‌های مافیایی، قاچاق كودكان به كشورهای دیگر را هدایت می‌كنند. این در حالی است كه قاچاق اعضای بدن از خطرات بزرگی است كه همه‌روزه جان كودكان در افغانستان را تهدید می‌كند.

در بسیاری از خانواده‌های افغان كه در طول سال‌ها جنگ سرپرست خود را از دست داده‌اند، كودكان مجبورند تحصیل را رها كرده و به كار مشغول شوند. اما از تبعات فقر تنها كار كودكان و ترك تحصیل نیست، در برخی از خانواده‌ها شدت فقر به حدی است كه مجبور می‌شوند كودكان خود را به‌ازای دریافت پول ناچیزی بفروشند!

موسسات بین‌المللی و نهادهای غیر‌دولتی حامی‌ حقوق كودكان، در افغانستان فعالیت می‌كنند كه البته میزان تلاش آنها با توجه به وسعت فاجعه اثرات بسیار كمی‌ داشته است. «یونیسف از سال ۲۰۰۳ میلادی تاكنون در ۲۹ ولایت، ۱۲ هزار و ۶۰۰ كودك افغان را كه در گروه‌های مسلح كار می‌كردند، تحت حمایت قرار داده است.»

همچنین «۱۹۶ هزار دختر در افغانستان با كمك یونیسف در ۲۹ ولایت مشغول خواندن و نوشتن هستند كه ۶۵ هزار نفر هم به این رقم افزوده خواهد شد.» سرنوشت كودكان افغانستان امروز در دور باطلی گرفتار آمده است كه از هر سو،‌ بزرگترین آسیبش باز به كودكان برمی‌گردد.

این كودكان امروز از یك سو باید اثرات سوء جنگ‌های گذشته را بپردازند و از سوی دیگر، جنگ هم خود، قربانیانش را از كودكان می‌گیرد؛ كودكانی كه خود در به‌وجود آمدنش هیچ نقشی نداشته‌اند!

عزیز نوری