معده بچه هایتان را بزرگ نکنید

توصیه ها و هشدارهای دکتر هاتف شجاعی درباره چاقی کودکان نوپا

دختر ۵/۲ ساله‌ای دارم به نام پگاه که ۲۴ کیلوگرم وزن دارد. هنوز حرف نمی‌زند و تازه ۴ ماه است که راه افتاده. بچه بدقلقی است و از وقتی به دنیا آمد، مجبور بودم به خاطر ساکت کردنش مدام به او شیر بدهم...

فرض کنید گیاهی دارید که وظیفه مراقبت از‌ آن به عهده شماست. اگر بیش از حد به آن آب دهید، چه می‌شود؟ ریشه‌اش آسیب می‌بیند و حتی ممکن است اگر دیر به دادش برسید، خشک شود. همه پدرومادرها هم وظیفه خود می‌دانند مراقب وضعیت سلامت بچه‌هایشان باشند ولی گاهی راه را اشتباه می‌روند. همان‌طورر که مادر پگاه ۵/۲ ساله کمی راه را اشتباه رفته است. او مثل خیلی از مادرهای دیگر فکر می‌کرده دختر کوچکش کم‌غذاست و با این تصور مدام به او خوردنی می‌داده، غافل از اینکه این فقط تصور اوست؛ همان‌طور که وقتی به پزشک متخصص کودکان مراجعه کرده و از او خواسته شده آنچه در روز به کودکش می‌دهد بنویسد، خودش از دیدن فهرست بلندبالایی که نوشته بوده، متعجب شده است. حالا پگاه کوچک دچار مشکلاتی شده که شاید علتش اضافه‌وزن باشد. برای کم کردن نگرانی این مادر با دکتر هاتف شجاعی، متخصص تغذیه در این باره گفت?وگو کرده‌ایم.

▪ آقای دکتر! این کودک چقدر اضافه‌ وزن دارد؟

بچه ۵/۲ ساله باید حداکثر ۱۵ کیلوگرم وزن داشته باشد، بنابراین این کودک ۱۰ کیلوگرم اضافه‌ وزن دارد. البته این مساله تا حدی به جثه و ژنتیک هم بستگی دارد ولی حتی باوجود این شرایط، او دچار اضافه‌ وزن است.

▪ به نظر شما علت این اضافه وزن چیست؟

یکی از دلایل اضافه‌ وزن این کودک می‌تواند کم‌تحرکی باشد که علت اصلی آن معمولا والدین هستند. وقتی مادر و پدری کم‌تحرک و مدام جلوی تلویزیون و رایانه هستند، فرزند آنها هم از همین الگو پیروی می‌کند و کم‌تحرک و دچار عواقب بعد از آن که اضافه وزن و به خطر افتادن سلامت است، می‌شود. گاهی مادرها برای آرام‌کردن فرزندشان به او هله‌هوله‌های شیرین می‌دهند، با این کار کالری زیادی به بدن بچه می‌رسد. از طرفی علاقه‌مند هستند بچه‌شان رشد خوبی داشته باشد، پس علاوه بر این شیرینی‌ها، به کودک غذای اصلی هم می‌دهند. این کار نیز باعث افزایش وزن کودک خواهد شد. متاسفانه در فرهنگ ما اگر کودکی زیاد بخورد، خانواده خوشحال می‌شوند و او را تشویق می‌کنند و این‌کار را نشانه سلامت او می‌دانند در حالی که این تفکر اشتباه است.ذائقه‌ غذایی هر فردی از کودکی شکل می‌گیرد و در هر کشوری افراد ذائقه مخصوص به خود را دارند و حتی با توجه به این ذائقه پرزهای چشایی و مناطق مغزی او تطابق پیدا می‌کنند.

▪ این درست است که می‌گویند اگر بچه‌ای زیاد بخورد معده‌اش گشاد می‌شود؟

بله، اگر به بچه‌ای بیش از حد خوراکی داده ‌شود، معده او بزرگ خواهد شد چون بافت معده نرم است. کودک برای پرکردن این معده هم مجبور است زیاد بخورد و تا هنگامی که معده متسع نشود، پیام سیری از مغز صادر نمی‌شود.

▪ بچه‌های زیر ۵ سال باید چقدر کالری در روز دریافت کنند؟

نمی‌توان برای بچه‌های زیر ۵ سال فرمول خاصی برای دریافت‌ کالری مطرح کرد زیرا بچه‌ها بسیار متفاوت هستند و شرایط خواب، جثه، قد، ژنتیک و میزان فعالیت متفاوتی دارند ولی به طور کلی می‌توان گفت اگر بیش از ۲۰۰۰ کالری در روز دریافت کنند، دچار چاقی خواهند شد. باید توجه داشت که نیاز بچه‌ها در سنین ۳-۵/۲ سالگی به انرژی زیاد نیست چون جهش رشدی ندارند پس اصرار به بیش از حد خوردن آنها، غیر از گشادشدن معده و به خطر افتادن سلامت، سودی ندارد.

▪ این مادر خیلی نگران خوراک کودک خود بوده‌اند و حتی فکر می‌کرده‌اند به اندازه کافی غذا نمی‌خورد، چگونه می‌توان فهمید کودک به اندازه می‌خورد؟

این مادر و مادران دیگر باید بدانند بهترین شاخص برای فهمیدن اینکه بچه‌ها درست می‌خورند یا نه،‌ توجه به منحنی رشد، وزن و منحنی قد، سرحال بودن کودک (فعال‌بودن و...) و کنترل و دفع ادرار و مدفوع و دفعات اجابت مزاجشان است. اگر پزشک متخصص کودکان تشخیص دهد تمام این موارد طبیعی است، یعنی تغذیه بچه هم خوب است.

▪ آیا اگر پدر و مادر این کودک او را نزد متخصص تغذیه ببرند، می‌توان برایش رژیم تنظیم کرد؟

نه، معمولا متخصصان تغذیه کودکان زیر ۵ سال را ویزیت نمی‌کنند و این کودکان فقط باید تحت‌ نظارت متخصص کودکان باشند و اگر این پزشک تشخیص دهد شرایط کودکی خاص است، والدین کودک باید به متخصص تغذیه مراجعه کنند زیرا اگر الگوی غذایی و تحرک والدین اصلاح شود، صد درصد در وضعیت سلامت کودک هم تاثیرگذار خواهد بود.

▪ گویا این کودک اشتهای زیادی دارد، این نمی‌تواند علت مشکل باشد؟

معمولا نه، ولی اگر واقعا کودک احساس سیری ندارد و خوردن او از حد گذشته، در صورت تشخیص و تجویز متخصص کودکان، باید آزمایش‌هایی نظیر قندخون، کم‌کاری تیرویید و... برایش انجام شود.

▪ حرف آخر؟

این پدر و مادر گرامی هم باید برای اصلاح الگوی رفتاری و تغذیه‌ای‌شان به روان‌شناس کودک و بعد متخصص تغذیه مراجعه کنند و خودشان در درجه اول زندگی فعالی داشته باشند. غذاهای سالم را بشناسند و به فرزندشان هم از همان غذا بدهند. با کودک به پارک بروند و به جای اینکه زیرانداز ببرند و بنشینند، توپ همراه ببرند و با کودک بازی کنند و راه بروند. اصلاح و تغییرات باید از خودمان آغاز شود تا کودک هم آنها را بپذیرد و سلامت باشد.

اقدس عارف